Balım Sultan

Mutasavvıf (D. ?, - Ö. 1516). Asıl adı Hızır Balı’dır. Hakkındaki bilgiler rivayetlere dayanmaktadır. Tarikat mensupla­rınca Hacı Bektaş Veli’nin “nefes evladı”, “yol oğlu” ve “pîr-i sâni” (ikinci pîr) olarak kabul edildi. Hacı Bektaş Velî’nin evlâtlığı Kadıncık Ana’nın nes­linden Mürsel Baba’nın oğlu olduğuna dair riva­yetler yanında, Sırp veya Bulgar asıllı oldu­ğuna dair bilgiler de bulunmaktadır. Mürsel Baba’nın ölümünden sonra Hacı Bektaş Tekkesine şeyh oldu. Hacı Bektaş Velî Türbesi’nin yanında bulunan Balım Sultan türbesindeki bir kitabede, Hacı Bektaş soyundan Resul Balı’nın oğlu olarak gösterilmektedir. Ancak bazı araştırmacılar, Bektaşî geleneği gereğince  Hacı Bektaş Veli’nin evlen­mediği düşüncesinden hareketle, onun Hacı Bek­taş Velî’nin “yol oğlu” olduğunu kabul ederler. Balım Sultan ile Osmanlı devlet yönetimi arasın­da organik bir bağ kuran rivayetlere göre, II. Bayezid’in onu Hacı Bektaş dergahının başına getirmesi, padişahla iyi ilişkiler içinde bulunmasını sağladı. Özellikle Safevî propagandasının Anadolu’da kırılması, Balım Sultan’ın Bektaşî tekkesine şeyh olması ve karşı propagandası ile mümkün oldu. Bektaşîlerin Safevî yanlısı olmak yerine Osmanlı Devleti’nin yanında yer almalarında Balım Sultan’ın fonksi­yonunu göz ardı etmemek gerekir.

Balım Sultan’la birlikte Bek­taşîlik tarikatında bazı düzenlemelerin yapıldığı ve teşkilatlanmaya önem verildiği bilinmektedir. Bektaşîlikteki çelebiler kolu, Balım Sultan’ın birtakım yenilikler yaptığını kabul etmekle birlikte “mücerredlik” ve “dede-babalık” müessesesini kabul etmezler. Ancak, “mücerredlik erkânı”, on iki imam kültürü ve “Hak-Muhammed-Ali” şeklinde ifade olunan uluhiyyet (ilâhlık, tanrılık) görüşü ile on iki post erkânının Balım Sultan za­manında simgeleştirildiği bilinmektedir. Balım Sul­tan, Bektaşi tarikatında bir düzen kurmayı başarmış kişi ola­rak, Bektaşîlik tarihinde büyük rol oynadı. Balım Sultan hakkında, yazılı Bektaşî geleneğine sözlü kaynaktan geçen bilgiler dışında, bilgi ve Balım Sulta­n’a ait olan herhangi bir eser bulunmamaktadır. Ancak, Balım Sultan adına kayıtlı nefeslerin ona ait olmadığı hâkim görüştür. Bazı kaynak­lar, bu şiirlerin Orhan Gazi zamanında Geyikli Baba ile birlikte Bursa’nın fethine katılan Balım Sultan’a ait olduğunu kaydeder. Başka bir rivayete göre ise Şeyh Edebalı olarak tanınan şahsın da Balım Sultan mahlaslı şiirleri bulunmaktadır ve bu şiirler, dilleri değiştirilerek Balım Sultan’a mal edilmişlerdir.  Balım Sultan h.922 (1516) yılında vefat etmiş ve Hacı Bektaş'taki türbesine gömülmüştür.