Osman Numan Baranus

Özünün bir kavram olarak Türkçe Sözlük'teki tanımı şöyle: "Ölçü, uyak, ses uyu­mu gibi duygulandırıcı öğe­lerle süslenmiş olup, güzel imgeler taşıyan sanatlı söz." Özün sözcüğünü şiir sözeüğü yerine önerirken şöyle demiştik: "Gerçek anlamındaki öz ile ses anlamındaki ünden oluşmuş bileşik özün sözcü­ğünü şiir sözcüğü yerine kullanıyo­ruz. Dileğimiz, şairlerin şiir, poete'lerin poeme yazmalarına karşılık, ozanların da özün yazmalarıdır."

Bu yazımızla insansal bir yaratı olarak özünü derinliğine ve genişli­ğine açmak istiyoruz.

Özün demek, bir savaştan çıkılmışsa, barışı bayındır yaşamak de­mektir. Ya da, barışı dört başı bayın­dır yaşamak için savaşmak demektir. Özün, barışa ya da savaşa bir soy çağrıdır. En çok ünlem bulunan in­san sesi, en çok özüne yakışan sanat­lı sözü belirler. Özün yazmak için, bir ozan, "erinç bulayım da, mutlu ola­yım da, yaşamımı yoluna koyayım da sonra başlayayım" demez. Böyle düşünülseydi insanlık özünden yoksun olurdu. Özünden yoksun bir insanlık ise, yaşam belirtilerinden yoksun göksel varlıklara dönerdi: Bitmez tü­kenmez kayalıklar.

Özün, bir yerde kurtuluştur. Özün, bir yerde insanoğluna yıkımı, kıyıncı ve de ölümü unutturur. Öyle kahramanlar görülmüştür ki, yaşamları boyunca kazandıkları utkuları an­latmak için özüne başvurmuşlardır. Bir özün, ya da bir özünden birkaç di­ze ciltler dolusu kitapların yerini tuta­bilir. Özün, peygamberleri ve kahra­manları, büyük öncüleri halka yaklaş­tırır; onlara halktan olduklarını anım­satır. "Ne oldum deme, ne olacağım de!" diye, odun yığınlarının üzerinde yanarken haykıran kral, ilk ve son özününü söylüyordu. "Sen de mi Brutus?" diyen Sezar da öyle. Her yü­reği elinde içten ve yiğit insanın bir ozan yanı vardır. Başarılı öğrenciler arasında bile, özünü en iyi özümse­miş olan öğrenci ötekileri gölgede bırakır.

Nürenberg'de yargılanan Göring, tutukluluğu süresince elinden düşürmediği Goethe'nin özünlerini okurken, ölüm cezasına çarptırılarak da olsa, kendi eliyle canına kıyarak da olsa dünyadan ayrılacağına değil de, neden o güne dek Goethe'yi okuma­dığına hayıflanıyordu, "gençliğimde bu özünleri okusaydım, şu yaşamda böyle bir sonum olmazdı" diye acı acı düşünen Göring, "ozanlara, yazarlara ve düşünürlere ölüm!" sloganıyla on­ları ülkede barındırmayan bir yöneti­min ileri gelenlerindendi.

İmparatorların tek ülkeleri vardır, ama ozanların pek çok imparatorluk­ları vardır. İmparatorlara boyun eğen ozan görülmemiştir, ama ozanlara boyun eğen imparatorlar gırla. Ölümsüzlük konusunda ozanları kıskanan çılgın Neron, Roma'yı ateşe verip karşısında lir çalarken ozanlara özeniyordu. Bilmiyordu ki, ozanlar kıyıcı değildir. Ozanlara saygı duyma­yan erklilerin sayıldıklarına tarih hiç­bir çağda tanık olmamıştır.

Özünü lif lif öğelerine ayırınız, karşınıza matematikle ruhbilim çı­kar. İyi özün yazabilmek için usun bi­leyicisi yüksek matematikle uğraşan ozanlar olduğu gibi, iyi matematik yapabilmek için imgelemin bileyicisi özünle haşır-neşir olan bilginler, gi­derek bilgeler vardır. Fuzuli boşuna dememiştir, "bilimsiz özün temelsiz duvara benzer" diye. Temelsiz duva­rın sonu bir yıkıntıdır, özünden geç­meyen bir bilim yolunun sonu boş­luktur, yokluktur. Atom fiziğini ku­ran Einstein, gölde kayık gezintisi yaparken küreklerinden damlayan damlacıklara bakıp, "şu damlacıkların özününü yazmak isterdim!" demişse, doğaya ve gerçeğe aykırı ve de ağır­başlı olmayan bir dileği belirtme­miştir.

Namık Kemal'in, "Vatanın bağ­rına düşman dayamışsa hançerini / Yok mudur kurtaracak bahtı kara mâderini?" sorusuna, T.B.M.M.'nden, "Vatanın bağrına dayamışsa düşman hançerini / Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini!" diye yanıt veren Gazi Mustafa Kemal Atatürk, umutsuz­luğu umuda dönüştürerek bir özü­nü yeniden yaratmıştır.

 

(Özün, Ağustos 1971 - Damar, Kasım 2005)

Sevmek egemen oldu evrende,

Gözümüz gönlümüz aydın olsun!

Sevi oklarıyla delik yüreklerimiz

Hele ılgıt ılgıt kanayadursun,

Yayı elinde Eros'a soralım:

Adının anlamı ne, bir söylesen?

Okunu takarken yanıt verir:

            Sevmek egemen.

 

Sevmek, gül görünümlü bir yara,

Bir sayrılık, ama onduran, iyi eden.

Onsuz ak bulutlardan bize ne,

Esen yelden, süzülen yelkenliden?

Bu dönemece iyi günler dilemek,

Bu kalemi, defteri, kadehi öpmek

Aklımızın ucuna bile gelmezdi,

Onunla yer ve gök gönenmeseydi.

Ölümsüz kılar dünü, bugünü.

Yarınları ölümsüz, güvenilir.

Yer yerinden oynasa, ay yörüngesinden,

Gün kıvancından delirse yeridir, çünkü

            Sevmek egemen.

 

Durumum zor, bir türlü kolaylıyamadım,

Oturdum da sabahlıyorum yine.

Ne iri kıyım lakırdı etmenin,

Ne yanıp yakınmanın deırdindeyim.

Ardımda yüce mi yüce bir dağ,

Önümde derin mi derin bir uçurum,

Uzaklarda, tanımsız uzaklarda,.

Geceyle bir acıyı damıtıyorum.

Vurgun olan uyur mu bu uykuyu.

Uyumayan rüya görür mü Sanem ?

Yine de başım dinç, kollarım kavi,

Yine de altedebilirim her devi.

Bana bu tanrısal gücü veren

Kargınmamdaki nedensizlik mi?

Bana egemen olan ne soydandır,

Yoksa rüya görmek mi uyanıkken?

Hayır, diyor bir ses, hayır hayır!

            Sevmek egemen.

 

Her bulutsu olanın özünü aydınlatır,

O ne büyük bilgedir ki, tek tutkusu düzen.

Kahramanlıklar vardır, tellim kutsanır,

O ne bahadır erdir ki, her adımı yengi.

Sokrat'ın düşünme sevgisini yok edelim,

Koçyiğit Köroğlu'nun özgürlük sevgisini.

Gayrı onların elleri neye varır ?

Dememi o ki, yeryüzünü yeryüzü eden

En olumlu eylemlerin tümünden

Sevmek üstün, sevmek güzel, sevmek gür,

            Sevmek egemen.

 

Demem o ki, dört kutsal kitap, dört din,

Ulu kalabalıkları bir araya getirdi.

Musa'nın, Davud'un, İsa'nın, Muhammed'in

Bu ulu kalabalıklara ilettikleri

Buyruklarda ne korku vardı, ne kin.

Öncüler birbirlerini asla yermediler;

Ya arkalarındakiler, ya ümmetleri?

Oldu bitti birbirlerini yediler.

Tanrı tek, gel gör ki dünya dörde bölük.

Oysa iyice okunup bellenmeliydi

O kutsal kitaplardaki şu bildiri:

Ne horgörü egemen, ne kötülük,

            Sevmek egemen.

 

Kral, imparator, sultan egemenlikleri,

Ne oldu? Yerlerinde yeller esiyor şimdi.

Tanrı da kurtuldu kendine teyellenen

O yamru yumru kanguru gölgelerden.

Egemenlik ulusundur, ak alınlar yazgısı,

Egemenlik ulusundur, anlıyoruz ki hemen,

            Sevmek egemen.

 

Pınarbaşı, Uzunyayla'nın eşiği,

Pınarbaşı'ndadır ah dostlarım

Bebeliğimin tıngır mıngır beşiği.

Benim doğduğumda göbekbağım

Tam üç kez belime dolalıymış;

Tam üç kez ölümden kurtulacakmışım.

Büyüdüm, bugünlere yürüdüm geldim,

Ey, nice ölümlerden ölüm beğendim.

Gecenin şu sularında, bütün Uzunyayla'da,

Genç kızlarla delikanlılar girip kolkola

O canım halk oyunlarını oynuyorlarsa,

Akordeon sesleriyle yükselen

Sevmek egemen ünlemidir yalnızca,

            Sevmek egemen.

 

Ben sevi nedir seninle algıladım,

Doluyu yudumlar yudumlamaz, hayda!

O kent senin bu kent benim, arandım,

Putam bildim yüzünü görmeden daha.

Sanem dedim türkülerimde adına.

Sanem, Sanem! Gözlerim kapalı gidersem.

Erinden, geçinden; sana doydum sanma,

Karanlıkları herk eden kotanıma

Sen abanacaksın özgür topraklar boyu,

Sen yaratacaksın, inanıyorum,

Yaradan'dan sonra en iyi, en soylu,

Meva kızımla Ümran oğlumu.

Sana bu canlarımı bırakıyorum;

Bu canlarıma ne bırakabilirim,

Hanlar - hamamlar mı, kervansaraylar mı?

Kalsa kalsa bir çift söz kalır benden:

            Sevmek egemen.

 

İnsanın bir yanı var, dinlenik bir boğa,

Hep dağlar ardından derdini söylemez ya,

Yerinde duramıyor, yekinip dolanıyor,

Soluğu alev - ateş ve burnu iki mağara;

Gülüyor ona, güzelliğince hoyrat doğa.

Gılgameş denildi mi bir destan anımsanır,

O destanın geçtiği yarlerden geliyorum,

şte ellerim, kollarım, kaslı ve ağır,

İşte saçlarım, sakallarım, kıllarım,

İşte dudaklarım, iste... derken,

            Sevmek egemen.

 

Sevmek egemen, sevmek egemen!

Asla usanılmayan bir tapınma,

Görkemli bir insanlık korosu ya da.

Ne dinde, ne dilde olursanız olun,

Gelin, bu koroda yerinizi bulun.

Sevi tükenir mî? Tıpkı öyle bu da.

Yeniden başlıyor sona ererken.

En büyük gerekçe, en büyük neden,

Her zaman, her yerde, her durumda

            Sevmek egemen.

 

Haydin yingleyelim ta yürekten:

            Sevmek egemen.

 

(Sevmek Egemen, Ankara 1975)

Dışarıda apaydınlık bir sabah,

Ağaçlar, ekinler, seher yeli.

Dışarıda yollar sarp, yollar deli,

Seni düşüncelerimle yediyorum.

Dışarıda kapkaranlık bir gece,

İçerisine girdiğin şu ev bile

Dışarıda olduğunu unutur.

 

Şu toprağın bir adamlığı var.

Şu ana toprağın, kara toprağın.

Sana bir resim yapayım mı,

Ama çizgileri hoyrat ve kalın?

Bir adam abanmış toprağa,

Bu adam ermişlerden avara,

Yakasından tutup kaldırayım mı?

Uyanıyorum, ellerim yakamda.

 

Derin uykulardan uyanıyorum,

Amanın toz-pembe rüyalardan!

Bir yandan borası, fırtınası,

Günü-güneşi vuruyor bir yandan,

Dışarıda olduğumu anlıyorum.

 

Ben bir yaban güverciniyim,

Bütün yuvalardan kovuldum.

Yüzümde okunan çocuksu gençlik

Acının tadına vardığımdandır.

Sana sevi diyorum, sana özün,

Sana özgürlük, barış, esenlik;

Sen ölümden önce gelmelisin.

Ben bir yaban güverciniyim,

Bütün yuvalardan kovuldum,

Kapına gelsem, gir demez misin?

Âşıktan ders aldım olmadı Yârâb!

Canan ayağına can seremedim...

Ne kadar dildarmış aşk denen kitap

Öptüm öptüm yine ah düremedim.

 

Ben de Ferhat gibi bunaldım hayli

Vehbi’nin izinden yol aldım hayli

Aşıktım dağlara kul oldum hayli

Kendimi yollara ah veremedim.

 

Gurbet bu mu dedim beli dediler

İsmim Osman idi Veli dediler

Biraz mest olmuşum deli dediler

Gönül diyarına ah eremedim.