Yazar.
5 Nisan 1951, Gaziantep doğumlu. İstanbul'da Altı Eylül ilkokulunu (1960) ve
Galatasaray Lisesini (1970) bitirdi. Yüksek öğrenimini Fransa'da Sorbonne
Üniversitesi Modern Fransız Edebiyatı Bölümünü (1974) yaptı.
Aynı
üniversitede "karşılaştırmalı edebiyat" alanında doktorasını
tamamladı. Fransa Bilimsel Araştırmalar Ulusal Merkezinde (CNRS) araştırma
direktörü olarak çalıştı ve Sorbonne Üniversitesinde Türk edebiyatı dersleri
verdi. Öğretim üyeliğinin yanı sıra gazetecilik yaptı.
Radio
France Internationale'de ve Berlin Radyosu'nda programlar hazırladı.
1975 ve 1983 yıllarında yayımlanan iki kitabı için hakkında kovuşturma açıldı,
her iki dava da beraatla sonuçlandı.
İlk yazısı (Şolohov'un Hikâyeleri) 1966'da Yeni
Ufuklar dergisinde çıkmıştı. Daha sonraki yıllarda Soyut, Yeni Dergi,
Papirüs, Yeni Edebiyat, Halkın Dostları, Birikim, Sanat Olayı, Toplum ve Bilim,
Milliyet Sanat, Gösteri, Yeni Düşün, Argos, Adam Sanat, Atlas, Cumhuriyet Kitap
ve Varlık gibi dergilerde hikâyeleri ve çağdaş düşün ve edebiyat
akımlarına ilişkin sorunları incelediği yazıları ve denemeleri yayımlandı. İlk
Kadın adlı hikâyesi sahaneye uyarlanarak İstanbul Devlet Tiyatrosu
tarafından 1995'te oynandı. Eserleri başta Fransızca olmak üzere, Almanca,
Bulgarca, Danca, Hollandaca, Portekizce, İspanyolca, İtalyanca, Yunanca ve
Arapçaya çevrildi. Eserleri üzerine Boğaziçi, Sorbonne ve Nanterre
üniversitelerinde yapılmış çok sayıda doktora tezi vardır.
Simgesel ve şiirsel bir dille yeni anlatım
olanaklarını denediği hikâyelerinde "birey-nesne ilişkilerini, dış
dünyanın bilince yansıyışını, bireyin yabancılaşmasını duyarlı bir anlatımla
yansıttığı" belirtildi (A. Özkırımlı). Bireyin
iç dünyasından daha çok cinsel dürtüleri anlattığı hikâyeleri yer yer
müstehcenlik boyutuna ulaştı. Bu nedenle 1969'dan beri çeşitli dergilerde yayımlanan
hikâyelerini topladığı ve genellikle “genç küçük burjuvaların” değişen yaşam
koşulları içindeki tutumlarını çeşitli yönleriyle işlediği Uzun Sürmüş Bir
Yaz (1975) ve yine bir diğer hikâye kitabı Kadınlar Kitabı (1983)
kitapları toplatıldı, bu kitaplardaki hikâyeleri müstehcen bulunarak hakkında
davalar açıldı. Nâzım Hikmet'in şiirini farklı bir bakış açısından,
yenilik-gelenek sorunsalı temelinde işlediği kitapları edebiyat çevrelerinde
ilgiyle karşılandı. 1995'te yayımlanan ve Fatih Sultan Mehmed dönemini
anlattığı Boğazkesen adlı romanı uzun süre çok satan kitaplar listesinde
kaldı. Gezi kitaplarında ise İstanbul'un bir "model kent olarak yazarın
peşini bırakmadığı” görüldü. Hemen hemen bütün eserlerinde kadınların,
kentlerin-kentlilerin ve kendi iç dünyasına eğildi.
. Uzun
Sürmüş Bir Yaz adlı kitabıyla 1976 Türk Dil Kurumu Öykü Ödülünü, 1986 Abdi ipekçi Barış
Ödülünü aldı ve Sevgilim
İstanbul'daki Saklambaç adlı hikâyesiyle de 1987 Haldun Taner Hikâye
Ödülünü Tomris Uyar ve Murathan Mungan'la paylaştı. Yurtdışında da;
Fransızca'ya çevrilen Sevgilim İstanbul
adlı kitabıyla da 1986 Fransız PEN Kulübü Jüri Özel Ödülünü, 1990 Radîo France
Internationale Uluslararası En İyi Öykü Ödülü ile 1992 Struga'da Öykü ve inceleme
dalındaki çalışmalarından ötürü Altın Plaket Ödülünü aldı. PEN Yazarlar
Derneği, Paris Yazarlar Evi ve Akdeniz Akademisi üyesidir.
"Sierra Nevada'nın karlı
yamaçlarına sırtını dayamış kırmızı surları, kuleleri, su sesine aşina iç
avluları ve kufi yazılarıyla günbatımında yeşilin içinden fışkıran Elhamra
Sarayı'nın fotoğraflardaki gizemli çekiciliği miydi bende bu yolculuk isteğini
uyandıran, yoksa Lorca'nın şiirleri mi?(...) Belki de Münir Nurettin Selçuk'un
bestesi sayesinde çoğumuzun en azından bir beytini ezberlediği Yahya Kemal'in
'Endülüs'te Raks'ıydı beni oraya çeken." Nedim Gürsel 'İspanya
İzlenimleri' alt başlığıyla yayımlanan 'Güneşte Ölüm' isimli kitabında,
edebiyat, tarih, mimari ve resmin kesişme alanlarını göz ardı etmeden İspanya'da
bir yolculuğa çıkarıyor okuyucularını.” (Aslı
Örnek)
“Nedim Gürsel, son dönem Türk yazını içinde
önemli bir isim. Nedim Gürsel yazını, bir bütün olarak değerlendirilince,
bellekte başlayıp metropollerde biten pusulasız bir yolculuğun güncesi
karşımıza çıkıyor. Çağdaş bir seyyahın yalnızlık, yurtsuzluk öyküsü, bir kimlik
ve özgürlük arayışı. (...) Öykü, günce, roman, gezi. Ama bu eserlerin hepsinin
ortak bir özelliği var, o da ‘gezi’ ve ‘yolculuk.’ Yazarın öykü ve kitaplarında
gezi izlenimleri yer alır, gezi kitaplarında ise öyküler. Öykülerin anlatıcısı
‘Coğrafya ile kurduğu yazınsal ilişkileri hem kendi öznel tarihi anıları, hem
de söz konusu kentlerin nesnel tarihiyle bir bütün olarak yansıtma
çabasında’dır. Gezi kitaplarında ise yolculuk yaptığı kentlerde yaşamış ünlü
edebiyatçıların, yöre halkının ve yazarların kendi öyküleri, gezi izlenimlerine
karışır.
“Nedim Gürsel için dünyanın çeşitli kentlerine ve
kendi içine yapılan yolculuk çok önemlidir. Yazar eserlerinde birçok kez bunu
dile getirir. Yolcu oluşu, yolculukları hakkında ‘göçebeliğim’, ‘Bitimsiz
yolculuklar’, ‘dünya küçüldü, alıştığım bir şey oldu yolculuk’ der. Bazen,
‘Evet, Paris’te bir güvercin olmaya razıyım.Yeter ki tüneyecek bir dalım
olsun.’ Bazen de ‘Ellerimin arasından kayıp giden bu beden, tutunamadığım bu
aşk, kök salamadığım bu dünya, bu meyvesiz ilişki, bu yabancı dil, bu göçebe
günler… Daha ne kadar sürecek bu karabasan Tanrım, yıllar, yıllarca mı,…’
diyerek yolculuklardan usancını dile getirir.
“Nedim Gürsel’in bütün yolculuklarında yeni yeni
kentleri kendisinden çıkarabildiği bir model kent vardır, yazarın yakasını
bırakmayan yasaklar, zıtlıklar, güzellikler, tutarsızlıklar ve saçmalıklardan
oluşan bir kent: İstanbul. Yazar bu ilk kentin peşini bırakmadığının ve
bırakmayacağının daha ilk eserlerinde farkına varmıştır. Ve bunu Kavafis’in
dizeleri ile ifade eder. ‘Bulamazsın ne başka bir deniz / ne başka bir ülke /
Bu kent peşini bırakmaz senin.’” (Bahriye Çeri)
ESERLERİ:
HİKÂYE:
Uzun Sürmüş Bir Yaz (1975), Kadınlar Kitabı (1983), Sevgilim İstanbul (1986), Sorguda (1988), Son Tramvay (1991), Öğleden
Sonra Aşk (2002).
ROMAN:
Boğazkesen / Fatih'in Romanı (1995), Resimli Dünya (2000).
GEZİ: Seyir Defteri (1990), Pasifik Kıyısında (1991), Balkanlara Dönüş (1995), Gemiler de Gitti (1997), Güneşte Ölüm (2003).
DENEME-İNCELEME:
Çağdaş Yazın ve Kültür (1978), Şeyh Bedrettin Destanı Üzerine (1978), Yerel Kültürlerden Evrensele (1985), Nazım Hikmet ve Geleneksel Türk Yazını
(1992), Bozkırdaki Yabancı (1994), Paris Yazıları (1995), Başkaldıran Edebiyat (1997), Aragon Başkaldırıdan Gerçeğe (çev.:
Nermin Saatçioğlu, 2000), Yaşar Kemal: Bir Geçiş Dönemi Romancısı (2000), Paris Yazıları II (2001),
Doğumunun Yüzüncü Yılında Dünya Şairi
Nâzım Hikmet (2002).
SÖYLEŞİ:
Yüzyıl Biterken (1999).
ŞİİR: Uzun Bir Ayrılık İçin Kırk Kısa Şiir
(1996).
KAYNAK: Behçet
Necatigil / Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü (1973), Seyit Kemal
Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1974), Necati
Güngör / Nedim Gürsel'le Konuşma (Politika, 30.9.1976), Enis Batur / Uzun Sürmüş Bîr Yaz (Yeni Ufuklar, Temmuz
1976) - Fatih'in Romanı (Cumhuriyet Kitap, 4.1.1996), Muzaffer Uyguner / Uzun
Sürmüş Bir Yaz (Türk Dili, Temmuz 1976), Erol Özkoray /
Nedim Gürsel ile Söyleşi (Gösteri, Kasım 1981), Celal Üster / Kadınlar Kitabı
Üzerine Nedim Gürsel ile Söyleşi (Cumhuriyet, 18.1.1984), Vedat Günyol / Kadınlar Kitabı (Gösteri, Şubat 1984),
Atilla Özkınmlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi
II (1985), Adnan Ozyalçıner / Sevgilim İstanbul ve Edebiyatta
Öykücülüğümüz (Gösteri, Ekim 1986), Mehmet
Basutçu / France Culture Radyosu'nun Nedim Gürsel'le Söyleşisi (Cumhuriyet,
29.10.1986), Füsun Akatlı /
Edebiyatta Bir Nü (Milliyet Sanat, Mart 1988), Serhat Öztürk /
Yazın Türleri Arasında Kesin Sınırlar Yoktur Artık (söyleşi, Güneş, 4.11.1990), Gürsel Aytaç /
Edebiyat Yazıları (1995), Halil Gökhan /
Dünyanın ve Yalnızlığın Başkentinden Yazılar (Kitap-lık, Ocak-Nisan
1996), Bahriye Çeri / Çağdaş
Bir Seyyah: Nedim Gürsel (Cumhuriyet Kitap, 30.41998) - Boğazkesen Fatih'in
Romanı (Gösteri, Ekim-Kasım 1997),
Nedim Gürse! ile Dünden Bugüne (Adam Öykü, Mayıs-Haziran 1998), Behçet
Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. basım, 1999), Şükran Kurdakul /
Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. basım, 1999),
Yüzyıl Biterken (1999), Didem Ardalı Büyükarman / Labirentler
Arasında Yolculuk (Cumhuriyet Kitap, 28.9.2000), Erendiz Atasü / Benim
Yazarlarım (2000), Feridun Andaç / Yeryüzü Gezgini Bir Yazar: Nedim Gürsel
(Superonline.com, 2000), İhsan
Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2009), Tanzimat’tan
Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001), Ömer Lekesiz / Yeni Türk
Edebiyatında Öykü - 4 (2001), İş'te Kitap (Bahar 2002), Jale Sancak / Büyülü
Kent İstanbul'dan Öyküler (2002), Doğumunun Yüzüncü Yılında Dünya Şairi Nâzım
Hikmet (Cumhuriyet Kitap, 11.01. 2002), Şükran Büyüktunca / Öğleden Sonra Aşk
(Radikal Kitap, 2.12.2002), Semih Gümüş / Öykülerde İstanbul (2002), Kürşad
Oğuz / Nedim Gürsel'de Ölüm Korkusu ve Cinsellik (Cumhuriyet Kitap, 23.1.2003), Aslı Örnek / Radikal
Kitap (9.5.2003).