Seyda Molla Muhammed Heldayî

İslam Bilgini, Şair

Doğum
Ölüm

Son dönem İslâm âlimi ve şairlerinden (D. ? 1892, Helda köyü / Silvan / Diyarbakır - Ö. 1955, Diyarbakır). Molla Muhammed Heldayî hoca, aslen Silvân’ın Boşat köyündendir. Onun  istinsah ettiği bir kitaptaki yazıya göre, babası Ömer, Ömer’in babasıHacı İbrahim, Hacı İbrahim’in babası ise Şeyh Hasan’dır. Onun soyu Emir Bekr el-Bûşâtî el-Bûbâvî’ye dayanmaktadır. Doğum tarihi bilgisine ulaşılamamıştır.

Molla Muhammed Heldayî, muhtemelen medrese tahsiline köyünde imamlık yapan Bahçe şeyhlerinden Şeyh Halid Heldayî’nın yanında başlamış; bir süre ona öğrenci olduktan sonra Silvan’da müftülük ve müderrislik yapan Seydâ-yê Molla Ya‘kûb’un yanında devam etmiştir. Uzun süre bu hocasının medresesinde kalarak ilim tahsilini sürdürmüştür. Ayrıca Silvân’ın eski müftüsü Molla Abdurrahman Yardımcı’dan da ders aldığı bilnmektedir. Hocanın Silvan’ın dışında Bismil’in Tılşehm köyünde Seydâ-yı Molla Abdullah-ı Tılşehmî’den de ders almış olup, ilmî icazeti kimden aldığı konusunda farklı iki kişiden bahsedilmektedir. Ayrıca hocanın medresede okunan kitapları bitirdikten sonra icazet alıp almadığı hususu net değildir. Almışsa da, muhtemelen Seydâ-yê Mele Yakûb’tan almıştır. Zira tahsiline en çok onun yanında devam etmiştir.

Molla Muhammed Hoca, diğer medrese hocaları gibi köylerde imamlık yapmıştır. O genelde doğduğu köyde imamlık yapmıştır. Fakat az da olsa bir süre Diyarbakır’ın Tılalo, Bismil’in Balyê, Kulp’un Küyê köyünde de imamlık yaptığı anlatılmaktadır. Hoca doğduğu köyde imamlık yaparken tahminen 1955 yılında vefat etmiştir. Onun Tûbe’z-zemân adlı eserindeki bazı ifadelerden anlaşıldığı kadarı ile o altmış üç yaşında vefat etmiştir.

Şâfiî fıkhı ile ilgili el-Envâr adlı esere hakim olmakla meşhur olan Molla Muahamed, birçok hoca gibi mütevazi abidane bir hayat yaşayarak Silvan’ın Bahçe köyündeki şeyhlere intisab etmiştir.

Molla Tevfîk Tewerzî gibi bir çok âlimin hocası olan Molla Muhammed, kendi akranları arasında âlimliğinden ziyade şairliği ile meşhur olmuştur. Bu özelliği, hem eserlerin, hem de bazı âlimlerinin onunla ilgili övgülerinden anlaşılmaktadır.

ESERLERİ:

Tûbe’z-zemân (Bu kitap 110 sayfa olup basılmamış ve Kürtçe yazılmış bir eserdir. 1650 beyit dolayındadır. Eser, İmam Gazalî‘nin“Minhâcu’l-‘abidîn” adlı eserinin muhtasar bir şekilde manzum çevirisidir. Ancak çeviriye eklediği bazı kısımlar da vardır. Çok edebî bir dile sahip olan Tûbe’z-zeman, tasavvufî ağırlıklı bir eser olup etkileyici bir eebî dille yazılmıştır); Bazı kasideleri: Bunlar toplam yedi kasidedir. Bu kasidelerde Resûlullâh sevgisi, kendisinin çaresizliği, zamanın kötü olması, ahiret ve Veyse’l-Karânî’den bahsedilmektedir.

KAYNAK: M. Edip Çağmar / Molla Muhammed Heldayi’nin Hayatı ve Tûbe’z-Zaman Adlı Eserleri (Uluslararası Silvan Sempozyumu, Silvan 2012), Prof. Dr. M. Edip Çağmar / "Seydayé Molla Muhammed Heldayî" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013), İhsan Işık / Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014).

 

 

 

BI HABÎBÊ MEDENÎYYU / MEDİNELİ SEVGİLİYE

Ey Şîmâla me fîda bit ji te ra ruhû serî

Ey Kuzey rüzgârı! Canımız ve başımız sana kurban olsun

Tu bilez marûdêke ber saata alî derî

Sen o yüce dergâha acil bir sekilde sun

Bêje enva ı salatan û selamê seherî

Çeşit çeşit seher vaktindeki salat ve selamı ona arzet

Bi habîbê Medenîyyu bi Rasûlê Mudarî

Medineli Sevgiliye, Mudarlı Rasule

 

KAYNAK: M. Edip Çağmar / Molla Muhammed Heldayi’nin Hayatı ve Tûbe’z-Zaman Adlı Eserleri (Uluslararası Silvan Sempozyumu, Silvan 2012).

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör