19. - 20. Yüzyıl Diyarbekirli İslam alimi ve şairlerinden (D. 1852, / Lice / Diyarbekir - Ö. 1912). Halk arasında "Seydayê Lıcî" adıyla meşhur olan Liceli Şeyh Sıbğatullah’ın oğludur. Babasından aldığı özel derslerin yanı sıra çeşitli medreselerde okudu. 1880 yılından itibaren Lice Rüşdiyesinde (kapanış tarihi olan 1886’ya kadar) öğretmenlik yaptı. 1909 tarihinde Lice müderrisliğine atandı. 1852 yılında Lice’de Molla Muhammed Hadî ilk tahsilini babasının yanında tamamlamıştır. Daha sonra farklı yerlerde ilmî tahsile devam etmiştir. Medrese eğitimini Molla Halil es-Siirdî’nin torunlarından Molla Fethullah’ın yanında tamamladıktan sonra ondan ilmî icazetini almıştır. Daha sonra Lice’de bulunan Rüştiye Mektebinde altı yıl muallimlik görevini yapmıştır. Bu görevden Lice’nin müderrislik ve müftülüğüne atanmıştır. İlmî yönü ile mükemmel olan, mütevâzî ve ehl-i takva bir kişiliğe sahip olan Molla Hadî tasavvufa bağlı idi. Bundan dolayı Lice’de bulunan Şeyh Abdulkadir’e intisap etmiş ve daha sonra ondan halifelik almıştır. Lice’den hiç çıkmayan hoca kesin olmamakla birlikte 1912’de Lice’de vefat etmiş ve orada defnedilmiştir.
İfade edildiğine göre, sürekli ilimle meşgul olmuş hoca birçok öğrenci yetiştirmiştir. Onlardan bazıları Seyda-yê Hacı Fettâh, Molla Mustafa-yı Sîsî’dir.
Şefik Korkusuz’un Osmanlı arşivlerindeki Diyarbekir Uleması adlı kitabına aldığı sicilli ahvalde Molla Muhammed Lıcî kendisinin Arapça, Kürtçe, Farsça ve Türkçe okur yazar olduğunu ancak tedrisatla uğraştığından herhangi bir telifatının olmadığını ifade etmektedir. Molla Zeynelabidîn el-Amidî, onun yazdığı şiirleri bir araya getirerek 104 sayfa olarak "Divan" ismi altında basmıştır. Divanından anlaşıldığı kadarı ile Molla Hadî Kürtçe, Arapça, Farsça şiir yazmıştır. Hatta bazı beyitlerin son veya ilk yarısı Türkçe olarak yazmıştır. Fakat dîvanın büyük kısmı Kürtçe’dir. Şiirlerinin büyük çoğunluğu tasavvuf Şeyhi Abdulkadir Hezanî ve Norşin şeyhleri ile ilgilidir. Edebî bir dille yazılmış önemli prensipleri ihtiva etmektedir.
Bir beyti şöyledir: "Herkes tiştek di xwazit ya ne‘îm ya hur-i ‘în / Ez di xwazim ku li dergahê tebim ‘abdek kemîn."
Türkçesi: Türkçesi: “(Allah'ım), Herkes ya hurileri ya da başka nimetleri ister, Ben ise,
senin kapında faka basmış bir kul olmayı isterim”.
Hocanın
ayrıca Kürtçe yazılmış bir tecvidinin de olduğu ve basıldığı ifade edilmekte
ise de henüz buna ulaşılamamıştır.
ESERLERİ:
Divan, Tecvid.
Her
iki eseri de basılmıştır.
HAKKINDA: Sadık Albayrak / Son Devir Osmanlı Uleması
(1980, c. 3, sf. 63), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları
(c. 3, 1997, s. 9), M. Şefik Korkusuz / Tezkire-i Meşâyih-i Amid (1997, s.
157-161), İhsan Işık / "Muhammed Hâdi" (Türkiye Edebiyatçılar ve
Kültür Adamları Ansiklopedisi, 2. bas. c. 6, 2007, s. 2528), M. Cevat Ergin
/ Geçmişten Günümüze Liceli Âlimler,
Dünden Bugüne Lice Sempozyumu, 2008), Prof. Dr. M. Edip Çağmar / "
Muhammed Hadî Seydayê Lıcî" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013).
