Matematik bilgini, matematik profesörü, “Matematiğin Nobel’i” sayılan Fields Madalyası’nı alan ilk kadın (D. 1977, İran - Ö. 15 Temmuz 2017, ABD). 1994 ve 1995 Uluslararası Matematik Olimpiyatları’nda altın madalya aldı. Lisans eğitimini İran’da tamamladı. Harvard Üniversitesi’nde doktora yaptı. Mirzakhani 2008’den itibaren Stanford Üniversitesi’nde profesörlük yaptı. Hiperbolik geometri, ergodik teori, simplektik geometri ve Teichmüller teorisine odaklandı.
2014’te Fields Madalyası’nı alan ilk kadın ve ilk İranlı oldu. 1936 yılından beri verilen ödül matematik alanında olağandışı başarı göstermiş ve gelecek vaad eden 40 yaşın altındaki matematikçilere veriliyor.
Maryam Mirzakhani, 40 yaşında, 15 temmuz 2017 tarihinde ABD’de hayata veda etti. 40 yaşındaki Mirzakhani, meme kanseriyle mücadele ediyordu, kanser kemiklerine de yayılmıştı. Kuramsal bilgisayar bilimci Jan Vondrák ile evliydi ve bir çocuğu vardı.
KAYNAKÇA: Matematikçi Maryam
Mirzakhani Hayatını Kaybetti (bianet.com, 15 Temmuz 2017), Üstün Başarılarla İran'da Tabuları Yıkan, Matematiğe
Adanmış Bir Hayat: Maryam Mirzakhani! (onedio.com, 18 Temmuz 2017).
ÜSTÜN
BAŞARILARLA İRAN'DA TABULARI YIKAN, MATEMATİĞE ADANMIŞ BİR HAYAT: MARYAM
MİRZAKHANİ!
Dünya ilham verici başarı hikâyelerine
sahip kadınlarla dolu...
O kadınlardan biri “Matematiğin Nobel’i”
sayılan Fields Madalyası'nı kazanan ilk kadın, matematik profesörü Maryam
Mirzakhani. Maryam, İran'da başladığı matematik kariyerini Harvard
Üniversitesi'ne ve oradan Nobel Ödülü'ne kadar yükseltti.
Uzun yıllardır meme kanseriyle mücadele
eden ve maalesef geçtiğimiz günlerde hayata gözlerini yuman bu olağanüstü kadına
biraz yakından bakalım...
37 yaşına geldiğinde çığır açan bir
matematik profesörü olacak olan Maryam Mirzakhani 3 Mayıs 1977'de doğdu;
Tahran, İran'da.
Çocukluğunda tutkusu kitap okumakmış
Mirzakhani'nin. Öyküler uydurmayı pek seviyor, büyüyünce yazar olmak
istiyormuş.
O
zaman aklından veya gönlünden geçen matematik değilmiş.
İran'da büyüyen Mirzakhani'nin ailesi
hedeflerine müdahalede bulunmamış hiç; yalnızca onun için anlamlı ve seveceği
bir şeyi yapmasını istemişler.
Çocukluğundan bahsederken çok iyi bir ortamda,
çok iyi bir aile ortamında büyüdüğünü de belirtmeden geçmemiş Mirzakhani.
İlkokulun ardından üstün yetenekli kız
öğrenciler için olan bir ortaokula başlamış. Ortaokuldaki matematik öğretmeni
Mirzakhani'nin "matematiğe pek yeteneği olmadığı" kanaatindeymiş.
Mirzakhani bu konuları kendi ağzından
anlattığı bir videoda, o yaşlarda başkalarının sizin için ne düşündüğünün insan
hayatında büyük bir rol oynadığından bahsediyor. Öğretmeninin bu kanaati,
Mirzakhani'de birtakım özgüvensizliklere yol açmış ancak bir sonraki yıl
öğretmeni olan matematikçiyle ilgisini arttırıp adeta okulun matematik yıldızı
haline gelmiş.
Mirzakhani'nin matematik serüveninin ilk
adımı lisedeyken katıldığı Uluslararası Matematik Olimpiyatları'nda başlamış ve
iki yıl üst üste altın madalya kazanmış.
Tahran'daki üniversite eğitiminin ardından
Harvard Üniversitesi'ne doktora yapmaya gitmiş Mirzakhani. Doktora danışmanı
ilerleyen zamanlarda kendisinin de alacağı Fields Madalyasına sahip Curtis
McMullen!
Curtis McMullen, Mirzakhani için her zaman
hayranlıkla bahsetmenin yanı sıra onun yıllarca aşama kaydedilmemiş her
problemi çözebilmek için eşsiz bir vizyona ve hayal gücüne sahip olduğunun da
altını çiziyor.
Maryam Mirzakhani, doktorasının ardından
2008 yılında Princeton Üniversitesi'nde profesörlüğe başladı.
Üzerinde çalıştığı problemleri ufak
taslaklar halinde çizmeyi seven Mirzakhani için kızı "Annem resim
yapıyor" diyormuş.
Bu durum karşısında “Ressam olduğumu
düşünüyordur belki de” diyormuş Mirzakhani.
"Kolayca yılan biri değilimdir"
diyen Mirzakhani 2014 yılında, 1936'dan beri verilen ve matematiğin Nobel'i
sayılan Fields Madalyası'nı kazanan ilk kadın matematikçi oldu.
Mirzakhani'nin bu genç yaştaki ölümü tüm
dünyayı yasa boğarken kendi ülkesi İran'da da büyük üzüntülerle beraber
tabuları da yıktı.
İran'da kadınların giyimlerini düzenleyen
sert yasalara rağmen ilk kez bu yasalar delindi ve Mirzakhani'nin başı açık
fotoğrafını manşete taşıdı İran gazeteleri.
Bu tabuları yıkan ilk kişi, Instagram'da
Mirzakhani'nin başı açık fotoğrafıyla "Yüce İranlı ve dünyaca ünlü
matematikçi Maryam Mirzakhani'nin gidişi yürek parçalayıcı" mesajını
paylaşan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani oldu.
Mirzakhani, Fields Madalyası'nı kazandığı
dönemde İran'da büyük bir yakın uyandırmıştı. İran gazeteleri o dönem ödül
haberini yayınlarken Mirzakhani'nin fotoğrafına dijital başörtüsü eklemiş veya
yalnızca yüzünün belirgin olduğu fotoğraflar kullanmıştı.
40 yıllık hayatına "Bu dünyadan bir
Maryam Mirzakhani geçti!" dedirtebilecek kadar başarı sığdıran bu
olağanüstü matematikçi 15 Temmuz'da hayatını kaybetti. Huzur içinde uyu.
KAYNAK: Üstün Başarılarla İran'da Tabuları
Yıkan, Matematiğe Adanmış Bir Hayat: Maryam Mirzakhani! (onedio.com, 18 Temmuz
2017).