Şair ve yazar (D. ?, Mısır – Ö. 1899, İstanbul). Tam adı Hasan Hüsnî Paşa’dır. Selânik’e bağlı Toyran kasabasında yaşayan bir aileden geldiğinden Toyranî sanıyla tanındı. Mısır’da eğitim gördü. Bazı memuriyetlerde bulundu. Gazetelere yazılar yazdı. İstanbul’a gelerek, Cemiyet-i Rüsûmiye üyesi oldu. Çeşitli ilimlerde ve özellikle Arap edebiyatındaki bilgisiyle tanındı. Bir ayağı aksak ve gözleri şaşıydı. Eyüp Sultan civarında Şeyh Habib Efendi dergâhı avlusuna gömüldü. Gufire lehu vefatına düşürülen tarihtir. Eserlerinin çoğu Mısır’da basıldı.
ESERLERİ:
Divan-ı Eş’âr, Hulâsa-i Medeniyyet-i İslâmiyye, Semerâtü’l-Hayât,
Levâhiku’l-Haşerât, Şathatü’l-Kalem, Mesâbihü’l-Fikrî fi-s-Seyri ve’n-Nazar,
Şemstü’l-Maşrık, Nûrü’l-Uyûn, İrşâd-i İncîl, İsmetü’l-Cemaât, Huccetü’l-Kirâm
fi İlmi’l-Kelâm, Yevmü’d-Dehr fi
Ahvâli Mısr, en-Neşrü’z-Zehrâ, Minhâcu’l-Eslâf, Behcetü’l-Kirâm, Seyfü’l-Kâtı, Felsefetü’l-Ahlâk, İcmâ-lü’l-Kelâm fi
Mes’eleti’l-Hilâfeti Beyne Ehli’l-İslâm, el-Hakku Rûhi’l-Fazîlet,
Huccetü’l-Kelâm fi Mahacceti Ehli’l-İslâm, Delîlü Ehli’l-İmân fi Sıhhati’l-Kur’ân, Avâmilü’l-Müstakbeli fi’l-Avrupa,
Hıfzu’l-İşâret, Şerhu’l-Mebâdi’el-Hüseyniyye
fi Usûli Hikmeti’d-Dîniyye, Cevâhirü’l-Akâ’id, Risâle-i Tevhîd, Nehcü’l-Âm fi
Mebâdi’il-İslâm, Edvâru’l-Mısrî ve’l-Mısrıyyîn, et-Tevfiku’l-Hayri, Ahlâk-ı
Hasen, Lâmiyyetü’t-Türk.
HAKKINDA: İbrahim Alâeddin Gövsa / Türk Meşhurları
Ansiklopedisi (1945), Meydan-Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedi (c. 5,
1969-73), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri (c. 2, 1972), TDE
Ansiklopedisi (c. 4, 1976), TDOE-TDE Ansiklopedisi (c. 5, 2004).
