Hüseyin Râci Efendi

 İslam bilgini, bürokrat (D. ?, Mollaşeyh köyü / Karinâbâd [bugün Bulgaristan sınırları içinde] - Ö. 1902). Memleketinde başladığı öğrenimini İstanbul’un çeşitli medreselerinde tamamladı. Tasavvuf terbiyesini, Çırpan’da kütüphanecilik yapan ve daha sonra şehid olan Nakşî şeyhi el-Hâc İsmâil Efendi’den aldı. Birçok okulda öğretmen ve idareci olarak görev yaptı. Doksanüç Harbi devam ederken başlayan büyük göç sırasında Eski Zağra’dan ailesiyle birlikte önce Edirne’ye, oradan da İstanbul’a gitti (1877). Göçten sonra İstanbul’da çok kalmadı. Bu süreçte olanları kaleme aldı. Berlin Antlaşması’ndan sonra Eski Zağra’ya döndü. 1881’de Eski Zağra müftülüğüne tayin edildi. 1883’te öğretmen olarak rüştiyeye geçti. Meclis-i Kebîr-i Maârif üyeliği yaptı, bu görevde iken vefat etti ve Eyüp Sultan Mezarlığında toprağa verildi.

Hüseyin Râci Eferdi, Târihçe-i Vak’a-i Zağra adlı eseriyle tanındı. Eser-i Aşk, Bedreka, İlzâm-ı Avâm, İlcâm-ı Hisân adlı manzum eserleriyle bir kısım şiirlerini topladığı divançesinin nerede olduğu bilinmemektedir.

“Henüz yayımlanmadan Recâizâde Ekrem’in Ta’lîm-i Edebiyyât ve Mehmed Celâl’in Osmanlı Edebiyatı Numûneleri adlı eserlerine bazı parçalarını aldıkları Târihçe-i Vak’a-i Zağra, Yahya Kemal’in çocukluğunda Ta’lîm-i Edebiyyât’ta okuduğu bölümüyle dikkatini çekmiştir. Yayımlandıktan sonra ise şair kitabın başındaki, ‘Azîz-i kavm idik a’dâ zelîl kıldı bizi / Esîr-i bend-i belâ vü sefîl kıldı bizi’ beytini uzun zaman dilinden düşürmemiştir. Yahya Kemal, ‘Türkler’in vatan edebiyatında en samimi, yüksek bir şâheseri’ olarak nitelediği eseri Falih Rıfkı Atay gibi nesir üstatlarına da tavsiye etmiştir.” (Mustafa Uzun)

ESERLERİ:

Telhîsü’l-inşâ (1895-96), Târihçe-i Vak’a-i Zağra (1908-09).

HAKKINDA: Bursalı Mehmed Tâhir / Osmanlı Müellifleri (c. 2, 1914-24, s.207), Yahya Kemal / Balkana Seyahat (Dergâh, yıl: 2, sayı: 14, 1921, s. 17-20), Ali Canip Yöntem / Yakın Tarihimizin Tek Bir Faslına Dair Küçük Fakat Değerli Bir Eser: Tarihçe-i Vak’a-i Zağra (Yakın Tarihimiz, yıl: 6, sayı: 41, 1962, s. 39-41), M. Ertuğrul Düzdağ / Râci Hüseyin Efendi (TDE Ansiklopedisi, c. 7, 1976, s. 265), Mustafa Uzun / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 19, 1999, s. 10-12).