Hüseyin Hilmi (İştirakçi Hilmi)

Gazeteci, Siyasetçi

Doğum
-
Ölüm
Diğer İsimler
İştirakçi Hilmi

Gazeteci ve siyaset adamı, Türkiye Sosyalist Fırkası’nın kurucusu (D. ?, İzmir ? – Ö. 1922, İstanbul). İştirakçi Hilmi unavnı 1912’de çıkardığı sosyalist çizgideki İştirak dergisinden dolayıdır. İzmir’de bir süre si­vil polis olarak çalıştı. Serbest İzmir gaze­tesini çıkardı (1907). İkinci Meşrutiyet’in ila­nından sonra İstanbul’a yerleşerek İştirak dergisini yayımladı (26 Şubat 1910). Der­gi, 13 Haziran 1910’da 17. sayısında (Ah­met Samim özel sayısı) kapatılınca bir sü­re tutuklu kaldı. Serbest bırakıldıktan son­ra İnsaniyet adlı bir dergi çıkarttı (18 Ağus­tos 1910). İştirak dergisinin yayımlanma­sına izin verilince, iki sayı yayımlanmış bu dergiyi “yeniden çıkmak üzere” kapattı. Namık Hasan, İsmail Faik, Baha Tevfik ve Hamit Suphi Bey ile kurduğu (10 Eylül 1910) Osmanlı Sosyalist Fırkası’nın başka­nı oldu. Fırkanın kuruluş bildirgesini ve programını yayımlayınca dergisi yeniden yasaklandı. Arkadaşlarıyla Sosyalist gaze­tesini çıkarttı (24 Kasım 1910). Gazete iki sayı çıkabildi. Bunun üzerine İnsaniyet dergisi 1 Aralık 1910’da yeniden yayımlan­dı, üçüncü sayısından sonra süresiz ka­patıldı. İki sayı yayımlanabilen Medeniyet gazetesini çıkardı (14 Aralık 1910). Arka­daşlarıyla solcu düşünceleri yaymak ama­cıyla başlattığı hareket, daha sonraları İt­tihad ve Terakki Fırkası’nın etkisiyle, liberal nitelikli bir muhalefete dönüştü.

Hüseyin Hilmi’nin 20 Haziran 1912’de yeniden yayımladığı İştirak, Osmanlı Sosyalist Fırkası’nın yayın organı ol­du. İttihad ve Terakki Fırkası’na karşı mu­halefeti çevresinde toplayan Hürriyet ve İti­laf Fırkası’nın yanında tümüyle yer alma­yan Hüseyin Hilmi, Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesinin (11 Haziran 1913) ardın­dan Sinop’a sürgüne yollandı. Mütareke­ye kadar Çorum ve Balâ’da gözaltında tu­tuldu. Mehmet Ali (Bilgişin), Dr. Refik Nev­zat, Sadrettin Celal (Antel), Suphi Nuri (İleri)’nin de aralarında yer aldığı on üç ar­kadaşıyla birlikte Türkiye Sosyalist Fırkası’nı kurdu (22 Şubat 1919). Partinin kurul­masından bir buçuk ay sonra tek yapraklı İdrak gazetesini çıkardı. Yayımında deği­şik aksamalarla karşılaşan gazete, 33. sa­yısında kesin olarak kapandı (22 Temmuz 1919). Dönemin birçok grevinde göster­diği tavır Hüseyin Hilmi’ye büyük ün ka­zandırdı. “İştirakçi Hilmi” ya da “Sosya­list Hilmi” olarak tanındı. Çalışmalarını yü­rütürken kurduğu ilişkiler, hakkında deği­şik yorumların yapılmasına neden oldu. Başına buyruk hareketleri ve bazı grevlerdeki başarısızlıklar onu ve partisini etkisizleştirdi. Hakkında Tunus’a sürgüne yolla­nacağı söylentileri çıktığı sırada, Bozdo­ğan Kemeri önünde esrarengiz bir şekil­de öldürüldü.

KAYNAK: Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1. cilt 1986), Dr. Yusuf Tekin / Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket İştirak Çevresinin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme -Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (politics.ankara.edu.tr, 13.8.2015).

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör