Gazeteci ve siyaset adamı, Türkiye Sosyalist Fırkası’nın kurucusu (D. ?, İzmir ? – Ö. 1922, İstanbul). İştirakçi Hilmi unavnı 1912’de çıkardığı sosyalist çizgideki İştirak dergisinden dolayıdır. İzmir’de bir süre sivil polis olarak çalıştı. Serbest İzmir gazetesini çıkardı (1907). İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a yerleşerek İştirak dergisini yayımladı (26 Şubat 1910). Dergi, 13 Haziran 1910’da 17. sayısında (Ahmet Samim özel sayısı) kapatılınca bir süre tutuklu kaldı. Serbest bırakıldıktan sonra İnsaniyet adlı bir dergi çıkarttı (18 Ağustos 1910). İştirak dergisinin yayımlanmasına izin verilince, iki sayı yayımlanmış bu dergiyi “yeniden çıkmak üzere” kapattı. Namık Hasan, İsmail Faik, Baha Tevfik ve Hamit Suphi Bey ile kurduğu (10 Eylül 1910) Osmanlı Sosyalist Fırkası’nın başkanı oldu. Fırkanın kuruluş bildirgesini ve programını yayımlayınca dergisi yeniden yasaklandı. Arkadaşlarıyla Sosyalist gazetesini çıkarttı (24 Kasım 1910). Gazete iki sayı çıkabildi. Bunun üzerine İnsaniyet dergisi 1 Aralık 1910’da yeniden yayımlandı, üçüncü sayısından sonra süresiz kapatıldı. İki sayı yayımlanabilen Medeniyet gazetesini çıkardı (14 Aralık 1910). Arkadaşlarıyla solcu düşünceleri yaymak amacıyla başlattığı hareket, daha sonraları İttihad ve Terakki Fırkası’nın etkisiyle, liberal nitelikli bir muhalefete dönüştü.
Hüseyin Hilmi’nin 20 Haziran 1912’de yeniden yayımladığı
İştirak, Osmanlı Sosyalist Fırkası’nın yayın organı
oldu. İttihad ve Terakki Fırkası’na karşı muhalefeti çevresinde toplayan Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın yanında tümüyle yer almayan Hüseyin Hilmi, Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesinin (11 Haziran 1913) ardından Sinop’a sürgüne yollandı. Mütarekeye kadar Çorum ve Balâ’da gözaltında tutuldu. Mehmet Ali
(Bilgişin), Dr. Refik Nevzat, Sadrettin Celal (Antel), Suphi Nuri (İleri)’nin de aralarında yer aldığı on üç arkadaşıyla birlikte Türkiye Sosyalist Fırkası’nı kurdu (22 Şubat 1919). Partinin kurulmasından bir buçuk ay sonra tek yapraklı İdrak gazetesini
çıkardı. Yayımında değişik aksamalarla karşılaşan gazete, 33. sayısında kesin olarak kapandı (22 Temmuz 1919). Dönemin birçok grevinde gösterdiği tavır Hüseyin Hilmi’ye büyük ün kazandırdı.
“İştirakçi Hilmi” ya da “Sosyalist Hilmi” olarak
tanındı. Çalışmalarını yürütürken kurduğu
ilişkiler, hakkında değişik yorumların yapılmasına neden oldu. Başına buyruk hareketleri ve bazı grevlerdeki
başarısızlıklar onu ve partisini etkisizleştirdi.
Hakkında Tunus’a sürgüne yollanacağı
söylentileri çıktığı sırada, Bozdoğan Kemeri önünde esrarengiz bir şekilde
öldürüldü.
KAYNAK:
Milliyet
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1. cilt 1986), Dr. Yusuf Tekin /
Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket İştirak Çevresinin Sosyalizm Anlayışı Üzerine
Bir Değerlendirme -Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
(politics.ankara.edu.tr, 13.8.2015).