Şair ve yazar (D. 1870, İstanbul - 31 Mart 1943, Ankara). Soyadı Kanunundan sonra, Pedram soyadını aldı. Şiirlerinde Dâniş mahlasını kullandı. Babası İran kökenlidir. Ailesi 1850’de Isfahan’dan İstanbul’a göçtü. Rüştiyeden (ortaokuldan) mezun oldu, bir yıl Mülkiye Mektebine, iki yıl Beyoğlu’ndaki Institution Française adlı Fransız okuluna devam etti. Arapça ve Farsçasını ilerletmek için gittiği Debistan-ı İraniyan adlı okulda Hacı Rıza Kuli-yi Horasani ve Hacı Mirza Mehdi-i Tebrizi’nin öğrencisi oldu. 1894’te İkdam yazarları arasına katıldı. Hat dersleri aldı. Prens Sabahattin ve Lütfullah beylerin özel Farsça hocalığını yaptı. 1899’da gizlice Avrupa’ya giden prensler ve babaları Damat Mahmut Celalettin Paşa’ya eşlik etti; on dört ay Fransa, İngiltere, İsviçre, İtalya ve Mısır’da kaldı. Dönüşünde Düyun-ı Umumiyeye çevirmen olarak girdi ve bu görevini yirmi üç yıl sürdürerek Tercüme Kalemi müdürlüğüne kadar yükseldi. Bu arada Galatasaray Lisesinde Farsça öğretmenliği, Darülfünunda (Üniversitede) Farsça ve İran edebiyatı tarihi derslerini okuttu. 1910’da Tebrizliler tarafından İran Millî Meclisine Azerbaycan milletvekili olarak seçildiyse de bu göreve gidemedi. Aka Mirza Ali Ekber Han ile İstanbul’da Farsça Süruş gazetesini çıkardı. Darülfünundan istifa ettikten ve Düyun-ı Umumiyenin 1923’te kapatılmasından sonra çevirmen olarak Osmanlı Bankası İstanbul şubesine girdi. 1934’te Tahran Üniversitesinde İran ve Türk edebiyatı dersleri verdi. Aynı yıl Rıza Şah Pehlevi’nin Türkiye’yi ziyareti sırasında İran elçiliğinde görevlendirildi. Burada basın ataşesi olarak görev yaparken öldü. Mezarı İstanbul Üsküdar’dadır.
Servet-i Fünûncular arasında yer alan Hüseyin Dâniş, şiir ve yazılarını Servet-i Fünûn başta olmak üzere pek çok dergi ve gazetede yayımladı. Fransızca ve Farsçadan çeviriler yaptı. Farsça şiirler ve makaleler de yazdı. Daha çok İran edebiyatı üzerine yaptığı çalışmaları ve Ömer Hayyam’dan rubai çevirileriyle tanındı. Türk ve Fars edebiyatı alanında uzman kabul edildi.
ESERLERİ:
ŞİİR: Hediye-i Sal (Farsça, 1914), Kunckâvi der Zerdüşt (Farsça, 1918), Kârvân-ı Ömür (1925).
DİĞER: Neva-yı Sarîr (yazılar ve bazı çeviriler, 1897), Serâmedan-ı Suhan (Farsça şiir antolojisi, 1912), Talim-i Lisan-ı Farsi (4 kitap, 1915-16), Münazaratım (F. Köprülü ile tartışma, 1919), Fransızca-Türkçe Hukukî ve Medenî Lügat (1934).
ÇEVİRİ: Medayin Harabeleri (Hakani-i
Şirvani’den, 1914), Cengelistan (
HAKKINDA: İbrahim Aalaadin Gövsa / Türk Meşhurları Ansiklopedisi (1946), İbnülemin Mahmut Kemal / Son Asrın Türk Şairleri (1970), TDE Ansiklopedisi (c. 7, s. 239, 1990), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (c. I, 1999), Tahsin Yazıcı / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 28, s. 540-541), TBE Ansiklopedisi (2001).
