Semahat Geldiay

Zoolog. (D. 1923, İzmir – Ö. 27 Şubat 2002, …). Zooloji Profesörü Remzi Geldiay'ın eşidir. İlk ve ortaöğrenimini tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tabii İlimler Bölümü’nü bitirdi (1946). Doktorasını Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Kürsüsü’nde yaptı (1954) ve Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde asistan olarak çalışmaya başladı. Yaptığı böcek endokrinolojisi konulu araştırmalarıyla tanınan Geldiay, 1957 yılında bu alanda kaleme aldığı iki makalesiyle, yurtdışından araştırmacıların dikkatini çekti ve doktora sonrası eğitim için ABD'ye gitti. Eğitimini New York Columbia Üniversitesi Zooloji Bölümü’nde sürdürdü. ABD’den yurda dönünce Ege Üniversitesi Fen Fakültesi öğretim üyeliğine atandı (1961) ve aynı yıl doçent oldu, 1967 yılında da profesörlüğe yükseldi. Yeni kurulan Tabi İlimler Bölümü Genel Zooloji Kürsüsü’nde temel dersleri yürüttü, laboratuarları kurma çabası gösterdi. Ayrıca kürsü başkanlığı, bölüm başkanlığı (1982), üniversite senato üyeliği ve dekan yardımcılığı yaptığı dönemlerde öğretim programlarının temellerini oluşturdu. Hakkaniyete, adalete, yasa ve yönetmeliklere uyulmasına önem veren, bilimin evrenselliğine inanan bir yönetici olarak dikkat çekti. Özellikle doktora öğrencilerinin tümüne destek verdi.

Böcek endokronolojisi konulu araştırmalarıyla tanınan Prof. Geldiay’ın böcekler üzerinde yaptığı deneyler, hayvan davranışlarını kontrol eden mekanizmanın temelinde, beyindeki nörosekresyon hücrelerinin bulunduğunu gösterdi. Alanında ilk olan bu çalışmaya çok sayıda atıf yapıldı. Sonraki yıllarda da kendi alanında buluşlarını sürdürdü.    

Prof. Dr. Geldiay, 1971-72 yıllarında Fullbright ve Amerikalı Üniversiteli Kadınlar Derneği’nin araştırma burslarını kazanarak, Washington Üniversitesi Seattle Zooloji Bölümü’nde çalıştı. Ortaya koyduğu çalışma böcek endokrinolojisi alanındaki bilgilerin birikiminde önemli bir gelişme basamağını oluşturdu. Bu ve benzeri çalışmaları nedeniyle 1975 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü ile onurlandırıldı.

Sonraki yıllarda da 1975-80 arasında Dr. S. Karaçalı’yla birlikte NATO projesi desteği ile “serebnal nörohemal” bölgeyi diğer böceklerde de araştırdı. Bu projeden sağlanan destekle Ege Üniversitesi Zooloji Bölümü’ne bir transmisyon elektron mikroskobu kazandırdı ve laboratuarının kurulmasını sağladı. Proje sonuçları seçkin dergilerde yayımlandı.  

Semahat Geldiay, 1990 yılında Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden, yaş sınırın doldurarak emekli oldu. Emekli olduğu tarihe kadar aralıksız olarak çalışan Semahat Geldiay, bilime önemli katkılarda bulunmuştur. Seçkin dergilerin hakem kurullarında yer alarak, kimilerinde Türkiye’yi temsil ederek, yürütme komisyonu üyeliği yaparak bilim çevrelerinde saygın bir yer kazanmıştır. Davet edildiği Amerika’daki üniversitelerde seminerler ve konferanslar vermiştir. Bilimsel araştırma coşkusunu derinden duyan, 42 yıllık hizmet süresinin son günlerine kadar enerji ve heyecanını koruyan Geldiay, bitmezmiş gibi görünen enerjisiyle, çalışkanlığıyla, bilimsel ve etik değerlere saygısıyla örnek bir hoca modeli oluşturmuştur. Prof. Geldiay, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA)’nin onur üyesiydi.  Beril ve Vedat adlarında iki çocuğu vardır.

BAŞLICA ESERLERİ:

Zooloji Laboratuar Kılavuzu (1962), Genel Zooloji ( R. Geldiay ile,1970), Embriyoloji Atlası ( S. Karaçalı ile, 1976).

HAKKINDA: Büyük Larousse Ansiklopedisi (1986), Prof. Dr. Sabire Karaçalı / “Türk Biyoloji Dünyası Prof. Dr. Semahat Geldiay’ı Kaybetti” (Günce dergisi, Ağustos 2002).