Güzin Dino

Dil bilimci, yazar ve çevir­men (D. 1910 yılında İstanbul – Ö. 30 Mayıs 2013, Paris). Gazeteci ve şair Kemalpaşazade Lastik Sait Bey (1848-1921) dedesidir. Ferdiye Hanım ile Osmanlı Bankası Resmi İş­ler Müdürü Asım Dikel’in kızı, ressam Abidin Dino’nun eşidir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Filolojisi Bölümünü bitirdi. Aynı fakültede Roman Filolojisi profesö­rü Eric Auerbach’ın asistanı olarak çalışmaya başladı. İstanbul’da tanıştığı ve 1941 yılında Adana’ya sürgüne gönderilen ressam Abidin Dino ile evlenmek için Adana’ya gitti ve orada evlendiler (1943). Bir süre Fransızca öğretmenliği yaptı. 1946 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi (DTCF) Fransız Filolojisi’nin açtığı doçentlik sınavını kazanarak doçent oldu ve orada çalışmaya başladı. 1954 yılında Paris’e yerleşti. Bura­daki Ulusal Bilim Araştırmaları Merkezi (CNRS)’nde “XIX. Yüzyıl Osmanlıcasının Cümle Kuru­luşunda Fransızcanın Etkisi” konulu bir araş­tırma yaptı. 1968’de “Türk Romanının Doğuşu” konulu tez ile doktorasını tamamladı. 1975 yılına kadar Paris Doğu Dilleri Enstitüsü’nde Türk dili ve edebiyatı dersleri verdi. Bu enstitüde Türk dili laboratuarını kurdu ve çağdaş Türk şairlerinin sesli antolojisini hazırladı. Radio France Internationale’de Türkçe yayınlar bölümünün yönetici­liğini yaptı (1975-90).  

Türk edebiyatı geleneği içinde doğaya ve eşyaya egemen ideolojinin getirdiği perspektiflerden bakma sorunuyla ilk kez ilgilenen Güzin Dino oldu. “Tanzimattan Sonra Edebiyatta Gerçekçiliğe Doğru” adlı incelemesinin ilk bölümünde, özellikle Ahmet Mithat Efendi’nin gerçekçilik anlayışına değindi ve bu çalışmayı kitap olarak yayımladı. Ardından bu çalışmayı sürdürerek; “Recaizade Ekrem’in Araba Sevdası Kurulu­şu Üzerine Bir Deneme” (1951), “Recaizade’nin Araba Sevdası’nda Gerçekçilik” (1954), “Samipaşazade Sezai Bey’in Sergüzeşt İsimli Roma­nında Gerçekçiliğin Payı” (1954) başlıklı ince­lemeleri yaptı ve bunları da DTCF dergisinde yayımladı. Paris’e yerleştikten sonra yazdığı deneme ve inceleme­leri Fransız ve Amerikan dergilerinde yer aldı. Yunus Emre, Nâzım Hikmet ve Yaşar Kemal gibi şair ve yazarların eserlerini Fransızcaya çevirdi. Güzin Dino, 30 Mayıs 2013 günü Paris'te vefat etti.

Güzin Dino, “Türk Romanının Doğuşu” adlı yapıtı ile ilgili olarak şöyle demektedir: “Türkiye’de roman türü hâlâ kesin bir eleştirel gözle incelenmemiştir; bunun nedeni, bu türün ilk dönemi ve özgül niteliklerinin anlaşılmamış olmasına bağlanır. Ayrıca Türk romanı hem geç doğmuştur, hem de aceleye gelmiştir. Roman türüne ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında yaklaşılmıştır. Dolayısıyla, Batı romanının çeşitli tarihsel süreçler içindeki yavaş oluşumu ile Türk romanının doğuş ortamı arasında hiçbir benzerlik yoktur.

Ben de bu kitapta, çok genel düşüncelere dalmamak için, Namık Kemal’in ‘İntibah: Sergüzeşt-i Ali Bey’ (1876) adlı tek gerçek romanını temel aldım. Bu roman üzerinde yaptığım incelemeler beni sistemli olarak o çağın önemli ya da önemsiz kaynaklarına, folklor ya da yazına bağlanan bütün romansal yapıtlara, hikâye ve masallara kadar götürdü.

Öyle sanıyorum ki, Namık Kemal’in bu yapıtı, roman türünün ilk belirtilerinin bir toplamı niteliğini taşır; bunun özelliklerini, çalışmamın sonuçları daha iyi belirtecektir kanısındayım.”

Yaklaşık 60 yıl Paris’te yaşayan Güzin Dino; çevirileriyle Türk yazarlarını, şairlerini Fransızlara tanıtttı. Türkiye PEN Kadın Yazarlar Derneği üyesi olan Güzin Dino, çeşitli Türk romanları üzerine incelemeler, Fransa’ya roman ve şiir çevirileri yapmıştır. Çevirileri, birçok büyük yayınevinde, denemeleri, Fransız ve Amerikan dergilerinde yayımlanmıştır. Türkiye’de de yayımlanan eserleri bulunmaktadır.

ESERLERİ:

İNCELEME: Tanzimattan Sonra Edebiyatta Gerçekçiliğe Doğru (1954; La Genèsse du Koman Turc au XIX^e Siècle (Paris: Publications Orientalistes de France, 1973), Türk Romanının Do­ğuşu (1978).

ANI: Gel Zaman Git Zaman Abidin Dino’lu Yıllar (İstanbul 1991), Sensiz Her Şey Renksiz (2007), Güzin Dino’nun Nâzım Hikmet’li Yılları, Picasso’lu Yıllar, Aragon’lu Yıllar, Avni Arbaş’lı Yıllar, Yves Montand’lı Yıllar, Çetin Altan’lı Yıllar, Yaşar Kemal’li Yıllar, Orhan Veli’li Yıllar.

MEKTUP: Güzin Dino - Abidin Dino Mektupları (ortak, 2004).

ÇEVİRİ: Merned le Mince (Yaşar Kemal’den, 1955), Poèmes (Yunus Emre’den, Paris 1973), Visages-Pile ou Face (A. Dino-Y. Kemal ile, Paris1992).

KAYNAK: Mehmet Aydın / Ne Yazıyor Bu Kadınlar (1995), Mehmet H. Doğan / “Güzin Dino'nun Anı­ları” (Şiir ve Eleştiri, s. 188-193, 1998), A’dan Z’ye Abidin Dino (Derleme ve Metin: Z. Avcı, 2000), Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (c.1, 2001), İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye Kültür Sanat Yıllığı (2014).