Saz şairi (D. 15 Mayıs 1940 (nüfusta 1944),
Şeref (Ayvalı) köyü / Gürün / Sivas – Ö. 16 Mart 2014, Ankara). Asıl adı Mehmet
Kargı’dır. İlkokulu köyünde, ortaokulu Gürün’de bitirdikten sonra emniyet
teşkilatında görev aldı. 1987’de komiser olarak emekli oldu. Âşıklıkla ilgili
hiç kimseden ders almadan kendi kendisini yetiştirdi. Gülhanî, manevi yönden
Kangallı Âşık Emsâlî’ye bağlanıp onu üstad edindi.
Şiirleri Diyanet, Gardaş (Sivas), Hakses,
Bilinç (Magosa), Bahçe, Meşale, Çağrı (Konya), Türk Folkloru,
Karınca dergilerinde, Milliyet, Hergün, Devrim, Gündem vb.
gazetelerde yayımlandı. Konya Âşıklar Bayramı (1973), II. İstanbul Festivali
Âşıklar Şöleni (1974), Silifke Festivali (1976, 1977, 1978) ve Adana
Karacaoğlan Şöleni (1976)’ne katıldı. 7 Mayıs 1974’te bazı âşıklarla birlikte
Halk Ozanları Kültür Derneğini kurdu. Bu derneğin politikasını beğenmeyerek
ayrılıp 1975’te Halk Ozanlarını Tanıtma ve Eserlerini Yaşatma Derneğini kurdu.
Saz çalmayı da bilen Gülhanî’nin birçok şiiri bestelendi ve yart çapında belli
bir üne kavuşmuştu. 1983’te halk ozanları arasında düzenlenen yarışmada ikinci
oldu. Selçuk Üniversitesinin 1989 yılında düzenlediği 3.Aşıklar Şöleni’nde en
güzel memleket şiiri dalında Aşık Ruhsati Ödülünü aldı. 16 Mart 2014 Pazar günü Ankara’da hayata
gözlerini yumdu.
“Onun şiirlerinde millî ve dinî konular ağır
basmaktadır. Tabiî olarak sevda ve tabiat konulu şiirleri ile günlük olayları
konu alan şiirleri de vardır. Gülhanî’nin şiirleri daha ziyade 8 ve 11
hecelidir. Daha az hecelerden meydana gelen mısraları da kullandığı olur. O,
şiirlerinde hane sayısını 3-5 arasında sınırlamamaktadır, bazen koşma tarzındaki
şiirlerinin bir destan kadar uzun olduğunu görebiliriz. (…) İslâmî konuları mısralarının ses
yapısıyla örerken tâlimî şiirin de güzel örneklerini vermiştir. (…) O
cemiyetin bir parçası olduğunun şuurunda, bir âşık olarak üzerine düşenleri
yapmak azminde olan bir âşıktır. ‘Nemelâzımcı değildir. Bir söz eri olarak
yüklendiği vazifenin zorluğunu bilmektedir.” (Saim Sakaoğlu)
ESERLERİ (Şiir):
Perişan Hallerim (1973), Gürünlü Âşık Gülhanî (1976), Allah
İçin (1983), Birlik Olunca (1984), Gönül Ağlayınca (1990),
Ben Beni Bilince (1992).
KAYNAK: İhsan Hınçer / Saz Şairleri, Âşıklar:
Gürünlü Âşık Gülhanî (Türk Folklor Araştırmaları, Nisan 1972), Âşık Hüseyin
Çarıkman / Halkın Sesi Halk Ozanları (1975), Necdet Buluz / Halk Pınarından
Damlalar: Sefil Gülhanî (Bahçe, Şubat-Mart 1976), İrfan Ünver Nasrattınoğlu /
Gürünlü Âşık Gülhanî (Memleket, 26.1.1981), Saim Sakaoğlu / Gürünlü Âşık
Gülhanî (Türk Folkloru, sayı: 44, Mart 1983), Süleyman Yağız / Yürü Bre Hızır
Paşa (1983), Alim Yıldız / Sivaslı Şairler Antolojisi (2003), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009), Nail Tan / "Aşık Gürünlü Gülhani"
(Hayat Ağacı dergisi, sayı: 25, s.
96-97).
15 Mayıs 1940 tarihinde Sivas Gürün’ün Ayvalı (eski adı Şeref) köyünde doğdu. Nüfus kimlik belgesinde doğum yılı, 1944 yazılıdır. Babası Halil Efendi, annesi ise İmmi/Ümmi Hanım’dır.
İlkokulu köyünde, ortaokulu Gürün’de bitirdi. Polis memurluğu sırasında, dışardan bitirme sınavlarını vererek lise diploması aldı. Vatan görevini ortaokul mezunuyken 1964-1966 yılları arasında, onbaşı rütbesiyle yerine getirdi. Askerli sonrası Emniyet Genel Müdürlüğü polis kadrosunda devlet hizmetine başladı (1967). Giresun, Hakkâri, Adana ve Ankara illerinde görev yaparak 1987 yılında kendi isteğiyle komiser yardımcısı rütbesiyle emekliye ayrıldı. Emeklilik döneminde Ankara’ya yerleşip bir yandan çocuklarının eğitimiyle ilgilendi, diğer yandan da sanat çalışmalarına ağırlık verdi.
Şiir söylemeye, yazmaya ortaokul yıllarında âşık/halk şairi yatağı Gürün’ün usta âşıklarını dinleyerek başladı. Kangallı Âşık Emsalî (1900-1978)’yi kendisine örnek aldı. Ustası bildi. Bağlama çalmayı ve irticalen (doğaçlama) şiir söylemeyi öğrendi. Âşık karşılaşmalarına katıldı. Dinî ve din dışı konularda şiirler yazdı. Koşma ve destan dallarındaki eserleriyle tanındı. Dinî şiirleri ve taşlamaları büyük ilgi gördü. Bazı şiirleri türkü türünde bestelendi. 1980’li yıllara kadar Sefil Gülhanî, daha sonra Gürünlü Gülhanî mahlaslarını kullandı. Başta Konya Âşıklar Bayramı olmak üzere pek çok âşıklar şölenine, bayramına katılıp ödüller kazandı. Şiirleri; Çağrı, Türk Folkloru, Diyanet, Meşale, Bahçe, Karınca, Gardaş (Sivas) ve Bilinç (Gazi Magosa) dergileriyle Milliyet, Hergün ve Gündem gazetelerinde yayımlandı.
Halk Ozanları Kültür Derneği (1974) ve Halk Ozanlarını Tanıtma ve Eserlerini Yaşatma Derneğinin (1975) kurucuları arasında yer aldı.
Şiirlerini şu kitaplarda topladı:
Perişan Hâllerim (1973), Allah İçin (1983), Birlik Olunca (1984), Gönül Ağlayınca (1990), Ben Beni Bilince (1992).
Tasavvufi şiirlerinin yer aldığı Allah İçin kitabı, Diyanet İşleri Başkanlığınca 1983 ve 1994 yıllarında iki defa basıldı.
Hakkında İrfan Ünver Nasrattınoğlu’nun Gürünlü Âşık Sefil Gülhanî (1976) ve Eyyup Tanyıldız’ın Gürünlü Âşık Gülhanî-Hayatı ve Seçme Şiirleri (2009) kitapları bulunmaktadır.
Hacettepe ve Gazi Üniversitelerinde hayatını, sanatını inceleyen lisans tezleri hazırlanmıştır.
Fadime Hanım’la evliliğinden iki oğlu, dört kızı bulunmaktadır.
Âşık Gürünlü Gülhanî, âşıklık geleneğimizde, âşık edebiyatımızda kalıcı izler, uzun yıllar okunacak şiirler bırakarak aramızdan ayrıldı. Ruhu şad olsun!
KAYNAK: Nail Tan / "Aşık Gürünlü Gülhani" (Hayat Ağacı dergisi, sayı: 25, s. 96-97).
