Denizci, kartograf (D. ve Ö. 15. yüzyıl, Trablus). Uzmanlar tarafından çağdaş haritacılığın kurucusu kabul edilen Piri Reis’ten elli iki yıl önce bugünküne uygun Akdeniz haritasının çizen bilim adamıdır. Mürsiyeli İbrahim, ansiklopedilerde adına rastlanmasa da, “çağdaş haritacılığın öncüsü” olduğu gibi, Batı’ya bu konuda ışık tutan bir Türk-İslâm haritacısı olduğu da uzmanlar tarafından tartışmasız olarak kabul edilmektedir. Günümüzden beş yüz küsur yıl kadar önce yaşayan Mürsiyeli İbrahim’in elimizde bir Akdeniz haritası bulunuyor. Piri Reis’in ünlü haritasından önce, yani 1461’de Trablus’ta yapılan bu harita, kartograflar (haritacılar) tarafından günümüz standartlarına uygun görülerek, olabildiğince doğru ve mükemmel olarak değerlendirilmektedir.
1461 yılında Trablusgarp’ta Mürsiyeli İbrahim tarafından ceylan derisi üzerine çizilmiş olan bu Akdeniz haritası, seyir hizmeti görecek şekilde tasarlanmış Akdeniz, Ege ve Karadeniz’in tümü ile Batı Avrupa kıyıları ve İngiliz Adalarını göstermektedir. Bu alan yaklaşık 27 derece - 54 derece kuzey enlem, 12 derece batı, 42 derece doğu boylam daireleri arasında kalmaktadır. Haritayı inceleyen kartograflar bu çalışmadaki doğruluğun şaşırtıcı gerçeğe yakın derecede olduğunu, özellikle Doğu-Batı doğrultusundaki prezisyonun (hassasiyetin) övülecek şekilde olduğunu belirtmektedir. Haritayı bugünkü haritalarla karşılaştırdığımızda, günümüz haritalarıyla birçok noktasının tamamen aynı olduğu görülmektedir. Ancak, Azak denizi kıyıları, uzak civarlarda (İngiltere gibi) bir miktar hata göze çarpmamaktadır.
Buna karşın, Mürsiyeli İbrahim’in haritası aynı dönemde Avrupalılar tarafından yapılan Akdeniz haritalarıyla karşılaştırıldığında, Avrupa kaynaklı haritaların bu mükemmelliğe ulaşamadıkları görülmektedir. Bilim ve Teknoloji Tarihi Enstitüsü’nün girişimi üzerine Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı’nca basılmıştır (1981). Haritanın orijinali İstanbul Beşiktaş’taki Deniz Müzesi’nde sergilenmektedir. Ayrıca Topkapı Müzesi’nde, Mürsiyeli İbrahim’in haritasından çok daha önceleri yapılmış ve henüz ciddi ve bilimsel olarak incelenmemiş pek çok harita bulunmaktadır. Haritalar üzerinde yapılacak olan incelemelerle, Türk-İslâm dünyasının haritacılıktaki başarılarının boyutlarıyla ortaya çıkacağı umulmaktadır.
KAYNAKÇA:
Dr. Doğan Uçar / “Mürsiyeli İbrahim’in 1461 Tarihli Haritası Hakkında Bir
Araştırma” (Tebliğ, İTÜ - 1. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi
Kongresi, 14 Eylül 1981), Abdulhakim Koçin / Çağını Aşanlar (Bilim ve Teknik,
Temmuz 1991), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları
(Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous
People (2013) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2017).
