Tiyatro ve sinema oyuncusu (D. 5 Ağustos
1925, İstanbul – Ö. 5 Ocak 2018, İstanbul). İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun
olduktan sonra bir ara İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne ve Edebiyat
Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü'ne devam etti. Lise öğrencisi olduğu yıllarda
Halkevi Sahnesi’nde amatör olarak tiyatroya başladı. 1948’de Ses Tiyatrosu’nda
sahnelenen Aşk Köprüsü oyunuyla
profesyonel oldu. Daha sonra Muhsin Ertuğrul yönetimindeki Küçük Sahne’de,
İstanbul Şehir Tiyatroları’nda (1958-59), Ankara Devlet Tiyatrosu’nda
(1959-60), arkadaşlarıyla kurduğu toplulukla Bulvar Tiyatrosu’nda, Karaca Tiyatrosu’nda,
Site Tiyatrosu’nda ve Arena Tiyatrosu’nda çalıştı. General’in Aşkı oyunuyla Dormen Tiyatrosu’nda sahne aldıktan sonra
ortaoyuncular topluluğuna katıldı. 1963-67 arasında çeşitli topluluklarla
turnelere çıktı; zaman zaman sahneden uzak kaldığı dönemler oldu. Sahne aldığı
özel tiyatrolarda Sadri Alışık, Cahit Irgat, Nevin Akkaya ve Şükran Güngör gibi
oyuncularla çalıştı.
1978'de
yeniden Şehir Tiyatroları'na döndü. 1983-84'te, daha önce kendi topluluğunda
(1961) sahneye konan ve büyük ilgi gören, Jean Anouilh'in "Generalin
Aşkı" oyunuyla Dormen Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. 1980'lerin ortalarında
Ferhan Şensoy'un Ortaoyuncular topluluğuna katıldı, aralarında "İstanbul'u
Satıyorum"un da yer aldığı dört oyunda rol aldıktan sonra sahnelere veda
etti.
Özkul
1950'lerden itibaren sinemada da rol almaya başlamıştır. İlk dönem filmlerinden
dikkat çekenleri Edi ile Büdü, Balıkçı Güzeli ve Kalbimin Şarkısı'dır. 1965'ten
sonra sinemadaki karakter rolleriyle övgü toplayan Özkul, özellikle 1970'li
yıllarda, kalabalık kadrolu ve genellikle Ertem Eğilmez'in yönettiği filmlerde
önemli roller aldı. En bilinen rollerinden biri onunla özdeşleşen Hababam
Sınıfı serisindeki Özel Çamlıca Lisesi'nin tatlı sert müdür yardımcısı Kel
Mahmut tiplemesi oldu. Özkul'un kadrosunda yer aldığı bu dönemde çekilen
kalabalık kadrolu aile filmlerinden bazıları Mavi Boncuk, Bizim Aile, Aile
Şerefi, Gülen Gözler, Neşeli Günler, Gırgıriye ve Görgüsüzler olarak
sayılabilir. Bu filmlerin büyük kısmında Adile Naşit'le beraber, Türk
sinemasının unutulmaz ikililerinden birini oluşturmuştur. 1980 sonrası ise
dönemin akımı olan video için çekilen pek çok filmde rol almıştır.
Kariyeri
boyunca 200'den fazla filmde rol alan Özkul, Sev Kardeşim filmindeki oyunuyla
1972 Altın Portakal Film Festivali'nde "en iyi erkek oyuncu" ödülünü
kazandı. "Bizim Aile" filminde canlandirdigi "Yaşar Usta"
rolüyle de 1977 Azerbaycan Film Festivali'nde özel ödül kazandı. "Süt Kardeşler"
filminde yönetmen yardımcılığı da yapmıştır.
Tarık
Buğra'nın romanından televizyona aktarılan ve Naşit Özcan'ın yaşam öyküsünden
bir kesiti canlandıran "İbiş'in Rüyası"nda canlandırdığı İbiş
karakteri de unutulmazlar arasındadır. Televizyon dizilerinin yaygınlaşmaya
başladığı 90'lı yıllarda dizi oyunculuğundan uzak dursa da Uzaylı Zekiye, Ana
Kuzusu ve Şaban ile Şirin gibi dizilerde rol aldı. Son olarak 2000'li yılların
başında, Hamdi Alkan'ın canlandırdığı "Yarmagül" karakterinin dedesini
oynadığı Reyting Hamdi televizyon programında kamera karşısına geçti.
1980'de
yapılan bir jübileyle 40'ıncı sanat yılı, 1996 yılında da Atatürk Kültür
Merkezi'nde gerçekleştirilen gecede 55'inci sanat yılı kutlandı. 1998 yılında
Kültür Bakanlığı tarafından Münir Özkul'a "devlet sanatçısı" ünvânı
verildi.
Özkul
dört kez evlendi ve üç çocuğu oldu. İlk eşi Şadan, ikinci eşi Suna Selen,
üçüncü eşi Yaşar ve son eşi 1986'da evlendiği Umman Özkul'dur. Oyuncu ve sunucu
Güner Özkul'un babasıdır. Güner Özkul'a göre babası "evlilikten korkmazdı
ama boşanamamaktan korkardı".
Hayatının
önemli bir kısmını alkolle savaşarak geçiren Özkul, 1990'lı yılların ortasında
alkolü tamamen bıraktı.
Demans
hastalığı ile yaşayan Özkul, 2003 yılından bu yana evinden dışarıya çıkmak ve
kimseyle görüşmek istememiyordu. Hastalığı yüzünden geçmişe dair birçok şeyi
hatırlayamamakta ve ölen arkadaşlarının yaşadıklarını sanmaktaydı.
Sinemanın
usta ismi Münir Özkul, 5 Ocak 2018 günü, 93 yaşında, İstanbul’da yaşamını
yitirdi.
Ödülleri:
Özkul
1968'de Altan Karındaş topluluğunda oynanan Sadık Şendil'in Kanlı Nigar
oyunundaki rolüyle İlhan İskender Armağanı'nı kazandı. Gene bu başarısı üzerine
İsmail Dümbüllü, Kel Hasan'dan devraldığı 50 yıllık simgesel kavuğu Özkul'a
verdi (Özkul bu kavuğu 1989'da Ferhan Şensoy'a devretti.). Daha önce de
oynadığı Haldun Taner'in Sersem Kocanın Kurnaz Karısı (1978) oyunundaki rolüyle
Avni Dilligil (1978), Ulvi Uraz (1979), İsmet Küntay (1979) ve İsmail Dümbüllü
(1980) ödüllerini kazandı.
Rol Aldığı
Oyunlardan Bazıları:
İstanbul’u Satıyorum, Soyut Padişah,
Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Çayhane, Fareler ve İnsanlar, Keşanlı Ali
Destanı, Yorgun Matador.
Rol Aldığı
Filmlerden Bazıları:
Edi ile Büdü, Halıcı Kız, Kalbimin Şarkısı, Miras Uğruna,
Balıkçı Güzeli, Neşeli Günler, Gülen
Gözler, Gırgıriye, Görgüsüzler, Mavi Boncuk, Bizim Aile, Aile Şerefi.
KAYNAKÇA: Türkiye
Ansiklopedisi (c. 3, s. 975, 1974), Atilla
Dorsay / Türk ve Dünya Sineması Ansiklopedisi (Turhan Gürkan ile, 1983), Büyük
Larousse (c. 15, s. 9082, 1986), Ana Britannica (c. 17, s. 329, 1987),
Alim Şerif Onaran / Türk Sineması (2 cilt, 1994) - 20. Yüzyılın Son Beş Yılında
Türk Sineması (2005), Sevim Ak / Mahalle Sineması (1996), Ömer Ayhan / Siyah
Beyaz Bir Öykü (Türk Sinemasının 1960’lı yıllardan günümüze kadarki yılları,
2001), Giovanni Scognamillo / Türk Sinema Tarihi (2. bas. 2003), Agâh Özgüç /
Türk Filmleri Sözlüğü 1917-2009 (2009), Sinemanın usta ismi Münir Özkul 93
yaşında yaşamını yitirdi - Münir Özkul kimdir? (Hürriyet Haber, 05.01.2018).