Siyaset ve devlet adamı, Dışişleri Bakanı,
hukukçu, yazar. 1929, Zonguldak doğumlu. Yazar Sevgi Soysal’ın eski eşidir.
Galatasaray Lisesi (1949), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler (1953) ve Hukuk
Fakültesi (1954) mezunu. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’nde iki
yıl asistanlık yaptıktan sonra (1953-54) Londra İktisat Okulu ile Amerika’da
Princeton ve Berkeley üniversitelerinde çalışmalar yaptı. Dönüşünde asistan
olarak atandığı (1956) Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde doktorasını tamamladı
(1958), aynı yerde doçentliğe (1959) ve profesörlüğe (1971) yükseldi. Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nin bir ara (1971) dekanlığını da yapan Soysal, 18 Mart
1971’de de Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı’nca gözaltına alınarak tutuklandı.
1968’den itibaren derslerinde okuttuğu Anayasaya Giriş kitabında
komünizm propagandası yapmakla suçlandı. Altı yıl sekiz ay ağır hapis, iki ay
yirmi gün Kuşadası’nda emniyet gözetimi altında bulundurulmaya ve kamu
haklarından ebediyen mahrumiyete mahkûm edildi. Toplam on dört buçuk ay kaldığı
Mamak Cezaevi’nde yazar Sevgi Soysal
ile evlendi.
Soysal, 1962 yılında arkadaşlarıyla birlikte
Sosyalist Kültür Derneği’ni kurdu. 1969-71’de Akdeniz Sosyal Bilim Araştırma
Konseyi başkanlığı, Uluslararası Af Örgütü ikinci başkanlığı görevlerini
yürüttü. 1991 seçimlerinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden Ankara
milletvekili olarak parlamentoya girdi. Ardından Dışişleri Bakanı oldu.
TBMM’de Çekiç Güç, Olağanüstü Hal,
demokratikleşme, Kıbrıs, özelleştirme gibi konularda hükümet politikalarını
eleştirdi. Özellikle özelleştirme konusundaki yetki yasalarının iptali için
Anayasa Mahkemesi’ne başvurular yaptı. Bu başvuruları sırasında Anayasa
Mahkemesi, tarihinde ilk kez yürütmeyi durdurma kararı verdi. Bu dönemde içinde
bulunduğu koalisyon yönetimi ile anlaşamayınca bakanlıktan istifa etti. Solun
yeni kimliğini bulması için mücadele verirken, sonradan SHP ile birleşen Cumhuriyet
Halk Partisi (CHP)’den koptu, Demokratik Sol Parti (DSP) saflarına geçti. 24
Ardalık 1995 genel seçimlerinde DSP’den Zonguldak milletvekili seçildi.
Başbakan Ecevit’le anlaşmazlığa düşerek DSP’den de ayrıldı. 24 Temmuz 2002
tarihinde arkadaşlarıyla birlikte Bağımsız Cumhuriyet Partisini kurdu ve genel
başkanlığını üstlendi.
Mümtaz Soysal, anayasa profesörü olarak birçok
uluslararası toplantıya delege olarak katıldı ve uluslararası bazı hukuk
kuruluşlarının üyeliklerinde bulundu. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’ın danışmanlığını yaptı. Günlük yazılarını 1985
yılından itibaren Milliyet gazetesinde yayımladı. Daha önce Forum,
Akis, kurucularından olduğu Yön, Emek ve Ortam dergileri ile Yeni
İstanbul, Ulus, Cumhuriyet ve Barış gazetelerinde yazdı. Uzun yıllar
Hürriyet ve daha sonra Cumhuriyet gazetelerinde köşe yazarlığı
yaptı. Hürriyet gazetesindeki yazılarını
konularına göre ayırarak altı kitap olarak yayımladı. İlk defa 1979 yılında
verilen UNESCO Uluslararası İnsan Haklar Öğretim Ödülünü kazandı. Mülkiyeliler
Birliği Vakfı üyesidir.
BAŞLICA ESERLERİ:
Avrupa Birliği ve Türkiye (1954), Demokratik
İktisadi Planlama İçin Siyasî Mekanizma (1959), Dış Politika ve
Parlamento (1964), L’action des Administres sur le Fonctionnement de
I’adminisration Publique (1966), Local Government in Turkey (1967),
Halkın Yönetime Etkisi (1968), Anayasa’ya Giriş (1968), 100
Soruda Anayasanın Anlamı (1969, Anayasa’nın Anlamı adıyla, 1986),
Dinamik Anayasa Anlayışı - Anayasa Diyalektiği Üzerine Bir Deneme (1969),
Güzel Huzursuzluk (1975), Demokrasiye Giderken (1983), Balinanın
Böcekleri (1995), İçgüveysinin Encamı (1995), Öpülesi Gemiler (1995),
Aklını Kıbrısla Bozmak (1995), Anayasanın Püf Noktası (1995),
İdeoloji Öldü mü (1995).
KAYNAKÇA: Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye
Tarihi ve Mülkiyeliler (c. VI, 1969), Yurt Ansiklopedisi (c. X, 1984), Şükran
Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Hilmi Yavuz /
Yüzler ve İzler (s. 130-135, 2006), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998)
- Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors
(2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007 - Encyclopedia of Turkey’s Famous People
(2013).
