Saz
şairi (D. 1860, Samikale köyü / Narman / Erzurum - Ö. 5 Ocak 1915). Asıl adı
Hüseyin’dir. Doğduğu köyde çobanlık yaptı. Saz çalmayı Erzurumlu âşıklardan
öğrendi. Gülperi adını verdiği hayalî sevgilisini bulmak için Kafkasya, İran,
Afganistan, Hind ve Turan’ı dolaşıp döndüğü anlatılır. Gezgin bir âşık olarak
Ardahan, Emrah ve Karacaoğlan’ın etkisindeki koşmalarıyla tanındı.
Koşmalarında,
aşk, gurbet, hasret temalarını işledi, bazılarında didaktik (öğretici)
unsurlara yer verdi. “Ervah-ı Ezelde Levhi Kalemde”, “Kalksak Bu Yerlerden
Hicret Eylesek”, “Ben Razı Değilem Hicrana Gama” adlı bazı şiirleri notaya
alındı. Şiirlerini Haşim Nezih Okay, Âşık Sümmani (1940) ile Sümmanî
- Hayatı ve Şiirleri (1963); Nesip Yağmurdereli, Sümmanî - Hayatı
ve Şiirleri (1939); Mehmet Kardeş, Meşhur Saz Şairi Sümmanî -
Hayatı ve Şiirleri (1963) ile Sümmani Bibliyografyası (1982)
adlı kitaplarda topladılar.
“Sümmani 19. yüzyılın usta aşıklarından olan
Erbabi’ye çıraklık etmiş. Çağdaşlarından Şenlik, Sezai ve Nihani ile zaman
zaman karşılaşmış ve atışmış.
“Sümmani’nin ünü, yalnızca yetiştiği Erzurum
çevresinde kalmamış, yurdun dört bir yanına yayılmış. Deyişleri, hikâyesi,
Sivas’tan Kars’a kadar genç ve ihtiyarların dilinden düşmez olmuş.
“Sümmani’nin çırakları, onun şiirlerini
ezberleyerek, ramazan geceleri kahvehanelerde, düğünlerde ve bir çok
toplantılarda okumuşlar, atışarak, deyişerek Sümmani geleneğini yaşatmışlar.
“Sümmani geleneği, halk türkülerimizde de bir
ağız olarak yerini almış. Günümüzde de sevilerek icra edilmekte ve
dinlenmekte.”
(Ahmet Özdemir)
HAKKINDA: Haşim Nezihi
Okay / Aşık Sümmani (1940), Mehmed Kardeş / Sümmani Hayatı ve Şiirleri (1963) -
Sümmani Bibliyografyası (1982), Ahmet Özdemir / Cönklerden Günümüze Halk Şairlerimiz
(1993), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999),
Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), M. Zeki
Kurnuç / Erzurum ve Türk Mûsikisi (2005), İhsan Işık / TEKAA (2006).
