Süleyman Hayri Bolay

İlahiyat profesörü, akademisyen, felsefeci, araştırmacı yazar. Şubat 1937, Dindebol / Ermenek / Konya doğumlu. İlkokulu Taşkent’in Bolay beldesinde, ortaokulu ve liseyi Konya’da tamamladı. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi (1961) mezunu. Lisans tezi: “Türkiye’de Ruhçu-Maddeci Görüşün Mücadelesi.” Doktora tezi: “Aristo Mezafiziği ile Gazzali Metafiziğinin Karşılaştırılması” (1975). Doçentlik tezi: “Emile Boutroux’da Sorunsuzluk Doktrini”. Profesörlük tezi: “İlmî Nominalizm Karşısında Komvansiyonalizm ve İlmî Değeri” (1979). Pamukpınar ve Perşembe Öğretmen Okulları (1967) ile Ankara İmam-Hatip Lisesinde (1967-69) öğretmen olarak çalıştıktan sonra araştırmalar yapmak üzere Bağdat’a gitti (1969).

1971’de Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde asistan oldu. Altı ay kadar Paris Sorbonne’da araştırmalar yaptı (1979-80). 1980’de doçentliğe, 1982’de dekan yardımcılığına yükseldi. 1987’de Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümüne Felsefe Tarihi profesörü ve Felsefe Bölümü Ana Bilim Dalı Başkanı oldu. 2004 yılında yaş haddinden emekliye ayrıldı. 1981-82 arası Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde de Rönesans ve Yeniçağ Felsefesi dersleri verdi.

Prof. Bolay, Kurucusu olduğu Ş. İbni Kemal Araştırma Merkezinin (Tokat) müdürlüğünü de yürüten Bolay, 1985 yılında Boğaziçi Yayınları Dinî Tefekkür Ödülünü aldı. 1986-89 yılları arasında Kültür Bakanlığı “Bin Temel Eser Komisyonu” başkanlığı yaptı. 1987’den itibaren Açık Öğretim Fakültesine bağlı olarak televizyonda öğretmenlere yönelik düşünce tarihi adıyla modern batı felsefesi tarihi dersleri verdi. 1989-95 yılları arasında Polis Akademisinde sosyoloji derslerini okuttu. Daha sonra Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde Öğretim Üyesi ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı olarak görev yaptı.

İlk yazısı (15. Ölüm Yılında İsmail Fenni Ertuğrul),  29 Ocak 1961 tarihli Kudret gazetesinde çıkmıştı. Çeşitli konulardaki makaleleri, araştırmaları ve günlük konularla ilgili yazıları Millî Yol, Eğitim Hareketleri, Töre, Devlet, Sözcü, Diyanet, Türk Yurdu, Türk Kültürü  gibi dergilerde Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Akademik Araştırmalar, Tabula Rasa, Felsefe Dünyası, Felsefe Tartışmaları gibi bilimsel, felsefî ve fikrî dergilerde, Kudret, Tercüman, Zaman gibi gazetelerde yayımlandı. Öncü ve Ayyıldız  gazetelerinde bir süre köşe yazıları yazdı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Türk Ocağı, İLESAM, Türk Felsefe Derneği, M. Akif Fikir ve Sanat Vakfı ve İlâhiyatçılar Birliği Vakfı üyesidir. Azerbaycan İlimler Akademisi aslî üyesidir.

Yerli düşüncenin gelişmesi ve felsefî düşüncenin yaygınlaşması için yurt içinde ve dışında sayısız konferanslar verdi, panellere, kongrelere ve sempozyumlara iştirak etti ve kendisi de pek çok sempozyum ve panel tertip etti. Sözlük ve ders kitapları yazdı.

Felsefî düşüncenin herkese hitap etmemesine rağmen geniş kitlelere yaygınlaştırılması gerektiği görüşünü savunan Bolay, esas olarak, insanî varlığın önemi üzerinde durdu. Bunun için onun iradesinin ve seçme gücünün bulunduğunu, dolayısıyla hür bir varlık olarak sorumluluğunun ön plana çıktığını düşünür. İnsan hürriyetinin kaynağının birinci derecede insanın kendi ruhunda bulunduğuna ve bu kaynağın uygulama veya pratikle daha iyi işletilebileceğine kânidir. Ona göre hürriyet, ruhun ve aklın bağımsızlığıdır. İnsanın hür yaşayabilmesi, maddî tutkulardan ve bağlardan kendisini kurtarabilmesine bağlıdır. İnsan, madde, hayat ve zihin safhalarından geçerek gelişir. Fakat gelişmesinde tabiatta olmayan bu manevî varlıkların mevcudiyetini gözden kaçırmayan hatta ona dayanan bir görüşe, spiritüalist bir felsefeye dayanması gerekir. İnsan, bir kültür ortamında yetiştirdiği, yaşadığı ve kültür yaratıcısı olduğu için Bolay, kültür meseleleri üzerinde durmuştur. O, kültürü tek kelimeyle “anlamlandırma, anlam verme” olarak tarif eder. Türkiye’de mozaik kültür olmadığını iddia eder. Bolay’ın görüşüne göre insan için en önemli problem, “güven” ve “güvenlik” problemidir.

ESERLERİ:

İçki (1963), Türkiye’de Ruhçu-Maddeci Görüşlerin Mücadelesi (Hilmi Ziya Ülken’ in önsözüyle, 1967), Garp Mütefekkirleriyle İslâm Mütefekkirlerinin Mukayesesi (İsmail Hakkı’dan sadeleştirme, 1973), Ferit Kam’dan Dinî-Felsefî Sohbetler (1974), Aristo Metafiziği ile Gazzali Metafiziğinin Karşılaştırılması (1976), Felsefî Doktrinler Sözlüğü (1979), İşçilerimizle Maneviyat Sohbetleri (1981), Makaleler (Ziya Gökalp’tan sadeleştirme, 1982), Kur’an Davet Ediyor (1984), İlmî Nominalizm Karşısında Konvansiyonalizm ve İlmin Değeri Meselesi (1986), Ferit Kam (1988), Emile Boutroux’da Zorunsuzluk Doktrini (1989), Osmanlı’da Düşünce Hayatı ve Felsefe (2005).

Ayrıca ders kitapları vardır.

KAYNAKÇA: Hilmi Ziya Ülken (Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşlerin Mücadelesi kitabının Takdim Yazısı, 1967), Kadircan Kaflı / Ruh ve Madde Mücadelesi (Tercüman, 3.10.1967), İbnutayyar Semahaddin Cem / Ruhçu ve Maddeci Mücadele (İslâm Düşüncesi dergisi, Haziran 1967), Sadık Kemal Tural / Felsefî Doktrinler Sözlüğü (Millî Kültür dergisi, Haziran 1980), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Hakan Poyraz / Süleyman Hayri Bolay ile “Türk düşüncesi” Üzerine (Türk Yurdu dergisi, Nisan 1991), Sadettin Elibol / Sosyoloji Konuşmaları (1991), Küreselleşme ve Millî Kültür (Dinî Araştırmalar dergisi- Küreselleşme Özel Sayısı, Eylül-Aralık 2003), Hilmi Yavuz / Bir Osmanlı Felsefe Metni Üzerine (Zaman, 4.4.2004), Hakan Akpınar / Felsefenin Yalnızlığı (Tercüman, 12.11.2004), Hilmi Yavuz / Bir Kitap ve Bazı Tespitler (Zaman, 21.11.2004), Nuriye Akman / Süleyman Hayri Bolay ile Sorumluluk ve Kader Üzerine (Zaman, 5.9.2004), Türkiye’de Felsefe (Anadolu Gençlik, Temmuz 2004), Ceyhun Cengiz / Felsefenin Bugünkü Durumu (Abdurrahman Güzel’e Armağan içinde, 2004), Alevîlik Üzerine Bir Röportaj (Türk Yurdu, Alevîlik Özel Sayısı, Şubat 2005).