Muzaffer Uyguner

Yazar, Şair

Doğum
07 Şubat, 1923
Ölüm
16 Eylül, 2002
Eğitim
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Burç
Diğer İsimler
Emin Recepoğlu, Selmin Güneyli, Ozan Burga

Yazar ve şair (D. 7 Şubat 1923, Kandıra / Kocaeli - Ö. 16 Eylül 2002, İstanbul). Emin Recepoğlu, Selmin Güneyli, Ozan Burga imzalarını da kullandı. Kandıra Merkez İlkokulunu bitirdikten sonra ortaokulu İzmit’te okudu. Trabzon Lisesi (1941), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (1945) ve AÜ Hukuk Fakültesi (1955) mezunu. 1945’ten itibaren Ticaret Bakanlığında müfettişlik, Küçük Sanat Kooperatifleri Şubessi müdürlüğü, Sanayi Dairesi başkan yardımcılığı, Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Dairesi üyeliği, İmar ve İskan Bakanlığı Teftiş Kurulu başkanlığı  yaptı. Ayrıca Millî Prodüktivite Merkezi Yönetim Kurulu üyeliği, Türk Standartları Enstitüsün (TSE) bakanlık temsilciliği ve Elektrik İşleri Dairesi Bakanlığı denetçiliği ek görevlerinde bulundu. Kendi isteğiyle 1978’de emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşti.

“Mehmet Akif Üzerine” başlıklı ilk yazısı 1936’da Türk Yolu (İzmit) gazetesinde çıkmıştı. 1943’ten itibaren şiir, inceleme, eleştiri ve çevirileri Gençlik, İstanbul, Kaynak, Ilgaz, Türk Dili, Çağdaş Türk Dili, Türk Dili Dergisi, Kıyı, Çağrı, Karşı, Ardıçkuşu, Mülkiyeliler Birliği, Mülkiye, Güney, Hisar, Varlık, Yazko-Edebiyat vd. dergilerde yayımlandı. Sait Faik, Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Halikarnas Balıkçısı gibi yazarlar ile Ceyhun Atuf Kansu gibi şairlerin eserlerini derleyerek gün ışığına çıkardı ve yayına hazırladı. Araştırma, inceleme, kitap tanıtma ve derleme çalışmalarıyla Türk edebiyatına değerli katkılarda bulundu. İLESAM, Türkiye Yazarlar Sendikası ve Türk Dil Derneği üyesiydi.

“O, bir yapıtı ele aldı mı, doğrudan onu tanıtmaya giriyordu, sözü gereksiz yere hiç uzatmıyordu. Oysa, öyle yazılar görüyoruz ki, adam, kitap tanıtacağım diye başlayıp, ‘Bu yazar benim arkadaşımdır, kendisini çocukluğumuzdan beri tanırım, çok iyi çocuktur.’ gibi sözü uzattıktan sonra ‘Okuyun bu kitabı!’ diyerek bitiriyor söyleyeceğini, kitabı tanıtmamış oluyor; ama ‘Okuyun bu kitabı’ diyebiliyor. Muzaffer Uyguner örnek gösterilecek bir kitap tanıtma yazarıydı. Türk Dili Dergisi’nde çıkan ‘Tanıtı-Yorum’ yazılarını okuyanlar kaç kez bana sevinçle söylediler: ‘Kitabımın tam püf noktasını yakalamış.’ Demişler, Uyguner’i övmüşlerdi. Muzaffer Uyguner’in anısı önünde saygı ile eğiliriz.” (Ahmet Miskioğlu)

“Muzaffer Uyguner’i yorulmak bilmeyen bir edebiyat emekçisi’ olarak nitelemek en doğrusu. 66 yıl edebiyatla iç içe yaşadı, yazdı, derledi ve çalışma alanını ancak yüreği yetebilecek, gerekli bedeli ödeyebilecek bir kişi için boşaltarak gitti Muzaffer Uyguner. Ruhu şad olsun.” (Ömer Lekesiz)

“Türk yazınına estetik düzeyde çağdaş, yapıcı, ilerici, işlevsel ve dil açısından gelişme sağlayan yeni olanaklar getirmek: Uyguner’in eleştirilerinde amaçladığı, hiç kuşkum yok, yalnızca buydu. O; yazınımızda bu düzeye ancak temiz, arı, duru, doğru, anlaşılır bir Türkçeyle ve dürüst, ilkeli, tutarlı bir yazın anlayışıyla ulaşabileceğimize inanıyordu.

“Muzaffer Uyguner; eleştiri yazılarını kaleme alırken, hiçbir zaman büyük ya da küçük yazar ayrımı yapmamıştır. Ünlü, ünsüz birçok kalem emekçisi için yazmıştır. Çünkü onun eleştiri ölçütü her zaman Türkçeye verilen emeğin ve Türk dilinin kazancının sorgulanması olmuştur. Onu yazın dünyamız açısından kişiler değil, yapıtlar ilgilendirmekteydi. Ortaya gelen romanın, öykünün, şiirin Türk diline ve yazınına ne gibi, hangi ölçüde bir katkısı olabilirdi? Uyguner’in önem verdiği hep bu olmuştur.” (Tansu Bele)

ESERLERİ:

ŞİİR: Kayınağacı (1953).

ARAŞTIRMA-İNCELEME-DERLEME: Sait Faik’in Hayatı (1959, Sait Faik Abasıyanık adıyla 1964), Tarancı’nın Şiir Üzerine Düşünceleri (1960), Yahya Kemal Beyatlı (1964), Cahit Sıtkı Tarancı (1966), Orhan Veli Kanık (1967), Orhan Veli’nin Dil ve Şiir Üzerine Düşünceleri (1967), Reşat Nuri Güntekin (1967), Halide Edib Adıvar (1968), Sait Faik Abasıyanık’tan: Balıkçının Ölümü - Yaşasın Edebiyat (1977), Açık Hava Oteli - Konuşmalar, Mektuplar (1980), Yaşamak Hırsı (George Simenon’dan, 1982), Memduh Şevket Esendal’dan: Vassaf Bey (1983), Sahan Külbastısı (1983), Bir Kucak Çiçek (1984), İhtiyar Çilingir (1984), Hava Parası (1984), Bizim Nesibe (1985), Bir Efsane Üzerine (1985), Veysel Çavuş (1986), Kelepir (1986), Ömer Seyfettin’den: Doğduğum Yer - Şiirler (1986), Sevgiliye Mektup (1987), Gödeli Mehmet (1988), Miras (1988), Yunus Emre (1989), Pir Sultan Abdal (1989), Karacaoğlan (1989), Dil Konusunda Yazılar (1989), Bitmemiş Senfoni (1989), Salah Birsel (1990), Aşık Veysel (1990), Dadaloğlu (1990), Ömer Seyfettin (1990), Cahit Külebi (1991), Ceyhun Atuf Kansu’dan: Güneş Salkımı (1991), Bir Kasabadan Resimler (1991), Seyrani (1991), Dertli (1991), Şinasi (1991), Mehmet Akif Ersoy (1991), Mahmut Şevket Esendal (1991), Olup Bitenler - Toplumsal Yazılar (1992), Mehmet Emin Yurdakul (1992), Ziya Gökalp (1992), Sabahattin Ali (1992), Halit Ziya Uşaklıgil (1992), Güllüce Bağları Yolunda (1992), Gönül Kaçanı Kovalar (1993), Yaşar Kemal (1993), Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1993), Türklük Üzerine Yazılar (1993), Muzaffer İzgü (1994), Halk Albümü (1994), Necip Fazıl Kısakürek (1994), Söylev’i Okurken (1996), Neyzen Tevfik (2000), Cumhuriyetimizin Korkusuz ve Coşkulu Şairi Şinasi Özdenoğlu / Yaşamı - Sanatı - Şiiri (Ahmet Özer ile, 2000), Kızıma Mektuplar-Memduh Şevket Esendal (yay. haz., 2001), Memduh Şevket Esendal-Oğullarıma Mektuplar (yay. haz., 2003). Ayrıca sanayi ve iş hayatı konusunda eserleri vardır.

KAYNAKÇA: Cevdet Kudret / Yeni Dergi (sayı: 5, Şubat 1965), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c. V, 1968), Ceylan Koryürek / Muzaffer Uyguner’le Hazırladığı Biyografiler Üzerine, “Yapıtlarım Bir Merak Ürünüdür” (Cumhuriyet Kitap, 29.3.2001), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Muzaffer Uyguner Özel Bölümü: Ahmet Miskioğlu / Muzaffer Uyguner de Gitti (Türk Dili Dergisi, Ocak-Şubat 2003), Atilla Aşut / 2002 Yılında Kaybettiğimiz Gazeteci, Yazar ve Yayıncılar (Çağdaş gazetesi, Haziran 2003, sayı: 54).

KIYI

Işıklar içinde başlar,

Denizin kayalarla arkadaşlığı…

Ufukların sessizliğini getirir

Köpüklerin bembeyazlığı.

 

Kumlar üzerine yayılır sereserpe

Koyu çelik rengindeki sular.

Denizin serinliğiyle başlar ve biter,

Rüyalarla dolu, uykular,

 

Fırtınalarla bozulur çok defa.

Saadet için yapılan büyü.

Ama deniz gene tekrara başlar,

O masmavi türküyü.

 

Ilık ılık aktığı duyulur şimdi

Kanın damarlarda.

Beyaz kanatlarıyla uçuşup durur

Huzur odalarda.

 

Karanlık ile başlar

Kadının erkekle arkadaşlığı.

Doyulmaz bir hazzı getirir

Akşamın alacakaranlığı...

 

(Hisar, Ağustos 1954)

TÜRKİYE YAZARLAR ANSİKLOPEDİSİ

İhsan Işık, geniş oylumlu Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi'nde 3218 şair ve yazarımızı çeşitli yönleriyle, doğum ve ölüm tarihleri, yapıtları, öğrenimleri ile tanıtmaktadır. Önsözünde belirtildiğine göre, 1990 yılında, uzun bir çalışma ürünü olarak Yazarlar Sözlüğü yayımlamıştır. 1990 yılına kadar hiçbir kaynakta bilgi bulunmayan 1760 yazarımızı tanıttığı anlaşılmaktadır. Bundan sonraki yıllarda da birçok şair ve yazarla mektuplaşarak bugün elimizde bulunan kitabı ortaya koymuştur. Bu son dönemde 3000 kadar yazarımızla mektuplaşarak çalışmasını sürdürdüğünü önsözde belirtmektedir. Bu büyük ansiklopedi 2000 yılı sonuna kadar olan bilgileri içermekte ve 1500 kadar yazar hakkında ilk kez burada bilgi verildiğine de değinmiştir. Mevcut kaynaklarda yalnızca edebiyatçılarla ilgili bilgiler bulunduğuna değinen İhsan Işık, bu yapıtında tarih, felsefe, sosyoloji, din, folklor, siyaset ve iktisat gibi alanlarda kitaplar yayımlayan yazarları da tanıtmaya yönelmiş ve tanıtmıştır. Böylece, gelecek kuşaklara tanıtıcı bir kitap bırakma düşüncesini de gerçekleştirmiş olmaktadır.

Kitapta, yazarların doğum ve ölüm tarihleri, öğretim gördükleri kurumlar, yaşadığı dönemdeki görev yerleri, yapıtları hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca, yeterli olmamakla birlikte, yazar hakkında başvuru kaynakları da gösterilmiştir. Kitapta, çok eski yıllarda yaşamış olanlar ile ilgili bilgiler yoktur; daha doğrusu o kadar eskiye gidilmemiştir. ''Ancak, öğrencilerin ihtiyaçları dikkate alınarak Türk edebiyatının önceki yüzyıllardaki en ünlü temsilcileri (Fuzulî, Nedim, Şeyh Galip, Yunus Emre, Karacaoğlan, Ziya Paşa vb.) eklenmiştir. Işık, yurtdışında yaşayan bazı yazarları kitabına almıştır; ama, bunun bütünlük göstermediğini belirtmek isterim. Önsözde, eksiklerin bulunduğuna değinmiş ve öykülerini yazdığı halde kitapları çıkmamış birçok yazarı kitabına aldığını yazmıştır. Bu arada, ulaşamadığı bazı yazarların da kitapta yer alamadığını açıklamıştır.

Kitabın sonuna alfabetik bir dizin konulduğu gibi bilim-sanat ve edebiyat ödülleri ve bunları kazananların adlarını içeren bir bölüm (s. 1047-1092) konulmuş; ayrıca kaynakça eklenmiştir. Önsözde, ''edebiyat ve düşünce hayatımıza büyük hizmetlerde bulunmuş yazarlarımızın anma günlerine yardımcı olsun diye kitabın sonuna ayrı ayrı ''Doğum günleri'' ve ''Ölüm günleri'' diye ardarda iki bölüm konulmuştur'' deniyorsa da ben bunları göremedim.

Kitabı baştan sona gözden geçirdim ve bazı bölümleri de okudum, irdeledim. Kitapta bazı noksanlıklar gördüm. Bunları, bundan sonraki çalışmalarda yararlı olur düşüncesiyle burada belirtmek istiyorum.

 Kitapta yer alması gereken yazarlardan olup da yer almayanları belirtmek istiyorum önce:

1. Edebiyatçı olanlar: Ali Himmetgil, Ceylan Koryürek, Adip Könel, Cemalettin Aykın, Enver Tuncalp, Aydilge Sarp, Nermin Pura, Zehra Ünüvar,

2. Edebiyatçı olmayanlar: Nihat Erim, Turan Güneş, Cemal Yıldırım, Hurşit Güneş, Nazif Oker, Prof. Sadun Aren, Tarık Sesyılmaz, İhsan Akay, Âlim Şerif Onaran, Cahit Kayra, Mehmet Güntürkün, Fahir Armaoğlu, Nejat Birdoğan, Ertuğrul Ergin, Melahat Özgü, Jale İnan, Ali Arslanoğlu, Nureddin Hazar, Prof. Dr. Bedii Feyzioğlu, Dr. Turgut Omay, Ahmet Vehbi Belgil, Kemal Kurdaş, Prof. Mazhar Hiçşaşmaz, Kemal Karal, Prof. Dr. İsmail Çeşitli.

1. Doğum tarihleri:

Doğum tarihleri yazılmayanlar: Yusuf Erbay, Vecihe Hatipoğlu, Avni Givda, Leyla Navaro, Elisabeth Özdalga, Hayreddin Sağbaş, Yıldız Sertel, Oral Çalışlar, Suna Kili.

2. Başka Bilgiler: Bazı bilgi hataları vardır kitapta. Bunlara da değinmek istiyorum:

Cemal Yeşil'in Rubailer II (1979) adlı kitabı anılmamış.

Uyguner, ortaokulu İzmit'te okuduğuna değinilmemiş.

Ragıp Duran hakkında yeterli bilgi verilmemiş.

Memduh Şevket Esendal konusunda yanlış bilgiler var; sözgelimi, düzenli eğitim görmediği yazılı; oysa Edirne İdadisi (Lisesi) mezunu ve bir ara Mülkiye'ye devam etmiştir. Bakû, Tahran (1925-1930), Kâbil (11 Haziran 1933-31 Ekim 1941) Büyükelçilikleri görevlerinde bulunmuş olup Moskova Büyükelçiliği yoktur.

Abdülkadir Duru'nun 48 kitabından söz edildi ise de hiçbirinin adına yer verilmemiştir.

Mehmet Salihoğlu, bildiğim kadarıyla, müsteşarlık yapmamıştır.

Sadrettin Yüksel hakkında hiçbir bilgi yok.

Ünsal Yaltırık SBF 1956 mezunudur.

Cezmi Ertürk hangi Siyasal Bilimler Fakültesi mezunudur; öyle bir fakülte bilmiyorum, Ankara mı, İstanbul mu Siyasal Bilgiler Fakültesi.

Ali Muzaffer Göker, 1890 doğumlu ise 1990 yıllarında nasıl Ankara SBF'den mezun olabilir; Ankara SBF mezunları ile ilgili kitaplarda adı da anılmıyor..

Hatalı gördüklerim için affola. İhsan Işık büyük bir işe koyulmuş ve önemli bir noktaya ulaşmıştır. Böyle bir bilgi hazinesine elbette ki muhtacız. Yeni baskılar yapılırsa hem daha geniş bir boyuta erişir, hem de benim göremediğim hatalardan da arınmış olur. Bu ansiklopedi, unutulmayacak bir emeğin ürünüdür. Bu emeği için sayın Işık'ı kutlarım.

Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi/İhsan Işık/ Kendi yayını, Ankara 2001/1094 s.

(İsteme Adresi: P.K. 397, 06443, Yenişehir-Ankara).

                                                                                   (Cumhuriyet Kitap, 11.4.2002)

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör