Yazar ve şair (D. 7 Şubat 1923, Kandıra / Kocaeli - Ö. 16
Eylül 2002, İstanbul). Emin Recepoğlu, Selmin Güneyli, Ozan Burga imzalarını da
kullandı. Kandıra Merkez İlkokulunu bitirdikten sonra ortaokulu İzmit’te okudu.
Trabzon Lisesi (1941), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (1945) ve
AÜ Hukuk Fakültesi (1955) mezunu. 1945’ten itibaren Ticaret Bakanlığında
müfettişlik, Küçük Sanat Kooperatifleri Şubessi müdürlüğü, Sanayi Dairesi
başkan yardımcılığı, Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Dairesi üyeliği, İmar ve
İskan Bakanlığı Teftiş Kurulu başkanlığı
yaptı. Ayrıca Millî Prodüktivite Merkezi Yönetim Kurulu üyeliği, Türk
Standartları Enstitüsün (TSE) bakanlık temsilciliği ve Elektrik İşleri Dairesi
Bakanlığı denetçiliği ek görevlerinde bulundu. Kendi isteğiyle 1978’de emekliye
ayrılarak İstanbul’a yerleşti.
“Mehmet Akif Üzerine” başlıklı
ilk yazısı 1936’da Türk Yolu (İzmit) gazetesinde çıkmıştı. 1943’ten
itibaren şiir, inceleme, eleştiri ve çevirileri Gençlik, İstanbul, Kaynak,
Ilgaz, Türk Dili, Çağdaş Türk Dili, Türk Dili Dergisi, Kıyı, Çağrı, Karşı,
Ardıçkuşu, Mülkiyeliler Birliği, Mülkiye, Güney, Hisar, Varlık, Yazko-Edebiyat
vd. dergilerde yayımlandı. Sait Faik, Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal,
Halikarnas Balıkçısı gibi yazarlar ile Ceyhun Atuf Kansu gibi şairlerin
eserlerini derleyerek gün ışığına çıkardı ve yayına hazırladı. Araştırma,
inceleme, kitap tanıtma ve derleme çalışmalarıyla Türk edebiyatına değerli
katkılarda bulundu. İLESAM, Türkiye Yazarlar Sendikası ve Türk Dil Derneği
üyesiydi.
“O, bir yapıtı ele aldı mı, doğrudan onu tanıtmaya
giriyordu, sözü gereksiz yere hiç uzatmıyordu. Oysa, öyle yazılar görüyoruz ki,
adam, kitap tanıtacağım diye başlayıp, ‘Bu yazar benim arkadaşımdır, kendisini
çocukluğumuzdan beri tanırım, çok iyi çocuktur.’ gibi sözü uzattıktan sonra
‘Okuyun bu kitabı!’ diyerek bitiriyor söyleyeceğini, kitabı tanıtmamış oluyor;
ama ‘Okuyun bu kitabı’ diyebiliyor. Muzaffer Uyguner örnek gösterilecek bir
kitap tanıtma yazarıydı. Türk Dili Dergisi’nde çıkan ‘Tanıtı-Yorum’ yazılarını
okuyanlar kaç kez bana sevinçle söylediler: ‘Kitabımın tam püf noktasını
yakalamış.’ Demişler, Uyguner’i övmüşlerdi. Muzaffer Uyguner’in anısı önünde
saygı ile eğiliriz.” (Ahmet Miskioğlu)
“Muzaffer Uyguner’i yorulmak bilmeyen bir edebiyat
emekçisi’ olarak nitelemek en doğrusu. 66 yıl edebiyatla iç içe yaşadı, yazdı,
derledi ve çalışma alanını ancak yüreği yetebilecek, gerekli bedeli
ödeyebilecek bir kişi için boşaltarak gitti Muzaffer Uyguner. Ruhu şad olsun.” (Ömer Lekesiz)
“Türk yazınına estetik düzeyde çağdaş, yapıcı, ilerici,
işlevsel ve dil açısından gelişme sağlayan yeni olanaklar getirmek: Uyguner’in
eleştirilerinde amaçladığı, hiç kuşkum yok, yalnızca buydu. O; yazınımızda bu
düzeye ancak temiz, arı, duru, doğru, anlaşılır bir Türkçeyle ve dürüst,
ilkeli, tutarlı bir yazın anlayışıyla ulaşabileceğimize inanıyordu.
“Muzaffer Uyguner; eleştiri yazılarını kaleme alırken,
hiçbir zaman büyük ya da küçük yazar ayrımı yapmamıştır. Ünlü, ünsüz birçok
kalem emekçisi için yazmıştır. Çünkü onun eleştiri ölçütü her zaman Türkçeye
verilen emeğin ve Türk dilinin kazancının sorgulanması olmuştur. Onu yazın
dünyamız açısından kişiler değil, yapıtlar ilgilendirmekteydi. Ortaya gelen
romanın, öykünün, şiirin Türk diline ve yazınına ne gibi, hangi ölçüde bir
katkısı olabilirdi? Uyguner’in önem verdiği hep bu olmuştur.” (Tansu Bele)
ESERLERİ:
ŞİİR: Kayınağacı (1953).
ARAŞTIRMA-İNCELEME-DERLEME: Sait Faik’in Hayatı (1959,
Sait Faik Abasıyanık adıyla 1964), Tarancı’nın Şiir Üzerine Düşünceleri (1960),
Yahya Kemal Beyatlı (1964), Cahit Sıtkı Tarancı (1966), Orhan
Veli Kanık (1967), Orhan Veli’nin Dil ve Şiir Üzerine Düşünceleri (1967),
Reşat Nuri Güntekin (1967), Halide Edib Adıvar (1968), Sait Faik
Abasıyanık’tan: Balıkçının Ölümü - Yaşasın Edebiyat (1977), Açık Hava
Oteli - Konuşmalar, Mektuplar (1980), Yaşamak Hırsı (George
Simenon’dan, 1982), Memduh Şevket Esendal’dan: Vassaf Bey (1983),
Sahan Külbastısı (1983), Bir Kucak Çiçek (1984), İhtiyar Çilingir
(1984), Hava Parası (1984), Bizim Nesibe (1985), Bir
Efsane Üzerine (1985), Veysel Çavuş (1986), Kelepir (1986),
Ömer Seyfettin’den: Doğduğum Yer - Şiirler (1986), Sevgiliye Mektup (1987),
Gödeli Mehmet (1988), Miras (1988), Yunus Emre (1989), Pir
Sultan Abdal (1989), Karacaoğlan (1989), Dil Konusunda Yazılar (1989),
Bitmemiş Senfoni (1989), Salah Birsel (1990), Aşık Veysel (1990),
Dadaloğlu (1990), Ömer Seyfettin (1990), Cahit Külebi (1991),
Ceyhun Atuf Kansu’dan: Güneş Salkımı (1991), Bir Kasabadan Resimler (1991),
Seyrani (1991), Dertli (1991), Şinasi (1991), Mehmet Akif
Ersoy (1991), Mahmut Şevket Esendal (1991), Olup Bitenler -
Toplumsal Yazılar (1992), Mehmet Emin Yurdakul (1992), Ziya
Gökalp (1992), Sabahattin Ali (1992), Halit Ziya Uşaklıgil (1992),
Güllüce Bağları Yolunda (1992), Gönül Kaçanı Kovalar (1993),
Yaşar Kemal (1993), Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1993), Türklük
Üzerine Yazılar (1993), Muzaffer İzgü (1994), Halk Albümü (1994),
Necip Fazıl Kısakürek (1994), Söylev’i Okurken (1996), Neyzen
Tevfik (2000), Cumhuriyetimizin Korkusuz ve Coşkulu Şairi Şinasi
Özdenoğlu / Yaşamı - Sanatı - Şiiri (Ahmet Özer ile, 2000), Kızıma
Mektuplar-Memduh Şevket Esendal (yay. haz., 2001), Memduh Şevket
Esendal-Oğullarıma Mektuplar (yay. haz., 2003). Ayrıca sanayi ve iş hayatı
konusunda eserleri vardır.
KAYNAKÇA: Cevdet Kudret / Yeni Dergi (sayı: 5,
Şubat 1965), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c.
V, 1968), Ceylan Koryürek / Muzaffer Uyguner’le Hazırladığı Biyografiler
Üzerine, “Yapıtlarım Bir Merak Ürünüdür” (Cumhuriyet Kitap, 29.3.2001), İhsan
Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001,
2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas.
2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Muzaffer Uyguner Özel Bölümü:
Ahmet Miskioğlu / Muzaffer Uyguner de Gitti (Türk Dili Dergisi, Ocak-Şubat
2003), Atilla Aşut / 2002 Yılında Kaybettiğimiz Gazeteci, Yazar ve Yayıncılar
(Çağdaş gazetesi, Haziran 2003, sayı: 54).
Işıklar içinde başlar,
Denizin kayalarla
arkadaşlığı…
Ufukların
sessizliğini getirir
Köpüklerin bembeyazlığı.
Kumlar üzerine yayılır
sereserpe
Koyu çelik rengindeki
sular.
Denizin serinliğiyle
başlar ve biter,
Rüyalarla dolu,
uykular,
Fırtınalarla
bozulur çok defa.
Saadet için
yapılan büyü.
Ama deniz gene
tekrara başlar,
O masmavi
türküyü.
Ilık ılık aktığı
duyulur şimdi
Kanın damarlarda.
Beyaz kanatlarıyla
uçuşup durur
Huzur odalarda.
Karanlık ile başlar
Kadının erkekle
arkadaşlığı.
Doyulmaz bir hazzı
getirir
Akşamın alacakaranlığı...
(Hisar, Ağustos 1954)
İhsan
Işık, geniş oylumlu Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi'nde 3218 şair ve yazarımızı
çeşitli yönleriyle, doğum ve ölüm tarihleri, yapıtları, öğrenimleri ile
tanıtmaktadır. Önsözünde belirtildiğine göre, 1990 yılında, uzun bir çalışma
ürünü olarak Yazarlar Sözlüğü yayımlamıştır. 1990 yılına kadar hiçbir kaynakta
bilgi bulunmayan 1760 yazarımızı tanıttığı anlaşılmaktadır. Bundan sonraki
yıllarda da birçok şair ve yazarla mektuplaşarak bugün elimizde bulunan kitabı
ortaya koymuştur. Bu son dönemde 3000 kadar yazarımızla mektuplaşarak
çalışmasını sürdürdüğünü önsözde belirtmektedir. Bu büyük ansiklopedi 2000 yılı
sonuna kadar olan bilgileri içermekte ve 1500 kadar yazar hakkında ilk kez
burada bilgi verildiğine de değinmiştir. Mevcut kaynaklarda yalnızca
edebiyatçılarla ilgili bilgiler bulunduğuna değinen İhsan Işık, bu yapıtında
tarih, felsefe, sosyoloji, din, folklor, siyaset ve iktisat gibi alanlarda
kitaplar yayımlayan yazarları da tanıtmaya yönelmiş ve tanıtmıştır. Böylece,
gelecek kuşaklara tanıtıcı bir kitap bırakma düşüncesini de gerçekleştirmiş
olmaktadır.
Kitapta,
yazarların doğum ve ölüm tarihleri, öğretim gördükleri kurumlar, yaşadığı
dönemdeki görev yerleri, yapıtları hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca,
yeterli olmamakla birlikte, yazar hakkında başvuru kaynakları da
gösterilmiştir. Kitapta, çok eski yıllarda yaşamış olanlar ile ilgili bilgiler
yoktur; daha doğrusu o kadar eskiye gidilmemiştir. ''Ancak, öğrencilerin
ihtiyaçları dikkate alınarak Türk edebiyatının önceki yüzyıllardaki en ünlü
temsilcileri (Fuzulî, Nedim, Şeyh Galip, Yunus Emre, Karacaoğlan, Ziya Paşa
vb.) eklenmiştir. Işık, yurtdışında yaşayan bazı yazarları kitabına almıştır;
ama, bunun bütünlük göstermediğini belirtmek isterim. Önsözde, eksiklerin
bulunduğuna değinmiş ve öykülerini yazdığı halde kitapları çıkmamış birçok
yazarı kitabına aldığını yazmıştır. Bu arada, ulaşamadığı bazı yazarların da
kitapta yer alamadığını açıklamıştır.
Kitabın
sonuna alfabetik bir dizin konulduğu gibi bilim-sanat ve edebiyat ödülleri ve
bunları kazananların adlarını içeren bir bölüm (s. 1047-1092) konulmuş; ayrıca
kaynakça eklenmiştir. Önsözde, ''edebiyat ve düşünce hayatımıza büyük
hizmetlerde bulunmuş yazarlarımızın anma günlerine yardımcı olsun diye kitabın
sonuna ayrı ayrı ''Doğum günleri'' ve ''Ölüm günleri'' diye ardarda iki bölüm
konulmuştur'' deniyorsa da ben bunları göremedim.
Kitabı
baştan sona gözden geçirdim ve bazı bölümleri de okudum, irdeledim. Kitapta
bazı noksanlıklar gördüm. Bunları, bundan sonraki çalışmalarda yararlı olur
düşüncesiyle burada belirtmek istiyorum.
Kitapta yer alması gereken yazarlardan olup da
yer almayanları belirtmek istiyorum önce:
1.
Edebiyatçı olanlar: Ali Himmetgil, Ceylan Koryürek, Adip Könel, Cemalettin
Aykın, Enver Tuncalp, Aydilge Sarp, Nermin Pura, Zehra Ünüvar,
2.
Edebiyatçı olmayanlar: Nihat Erim, Turan Güneş, Cemal Yıldırım, Hurşit Güneş,
Nazif Oker, Prof. Sadun Aren, Tarık Sesyılmaz, İhsan Akay, Âlim Şerif Onaran,
Cahit Kayra, Mehmet Güntürkün, Fahir Armaoğlu, Nejat Birdoğan, Ertuğrul Ergin,
Melahat Özgü, Jale İnan, Ali Arslanoğlu, Nureddin Hazar, Prof. Dr. Bedii
Feyzioğlu, Dr. Turgut Omay, Ahmet Vehbi Belgil, Kemal Kurdaş, Prof. Mazhar
Hiçşaşmaz, Kemal Karal, Prof. Dr. İsmail Çeşitli.
1.
Doğum tarihleri:
Doğum
tarihleri yazılmayanlar: Yusuf Erbay, Vecihe Hatipoğlu, Avni Givda, Leyla
Navaro, Elisabeth Özdalga, Hayreddin Sağbaş, Yıldız Sertel, Oral Çalışlar, Suna
Kili.
2.
Başka Bilgiler: Bazı bilgi hataları vardır kitapta. Bunlara da değinmek
istiyorum:
Cemal
Yeşil'in Rubailer II (1979) adlı kitabı anılmamış.
Uyguner,
ortaokulu İzmit'te okuduğuna değinilmemiş.
Ragıp
Duran hakkında yeterli bilgi verilmemiş.
Memduh
Şevket Esendal konusunda yanlış bilgiler var; sözgelimi, düzenli eğitim
görmediği yazılı; oysa Edirne İdadisi (Lisesi) mezunu ve bir ara Mülkiye'ye
devam etmiştir. Bakû, Tahran (1925-1930), Kâbil (11 Haziran 1933-31 Ekim 1941)
Büyükelçilikleri görevlerinde bulunmuş olup Moskova Büyükelçiliği yoktur.
Abdülkadir
Duru'nun 48 kitabından söz edildi ise de hiçbirinin adına yer verilmemiştir.
Mehmet
Salihoğlu, bildiğim kadarıyla, müsteşarlık yapmamıştır.
Sadrettin
Yüksel hakkında hiçbir bilgi yok.
Ünsal
Yaltırık SBF 1956 mezunudur.
Cezmi
Ertürk hangi Siyasal Bilimler Fakültesi mezunudur; öyle bir fakülte bilmiyorum,
Ankara mı, İstanbul mu Siyasal Bilgiler Fakültesi.
Ali
Muzaffer Göker, 1890 doğumlu ise 1990 yıllarında nasıl Ankara SBF'den mezun
olabilir; Ankara SBF mezunları ile ilgili kitaplarda adı da anılmıyor..
Hatalı
gördüklerim için affola. İhsan Işık büyük bir işe koyulmuş ve önemli bir
noktaya ulaşmıştır. Böyle bir bilgi hazinesine elbette ki muhtacız. Yeni
baskılar yapılırsa hem daha geniş bir boyuta erişir, hem de benim göremediğim
hatalardan da arınmış olur. Bu ansiklopedi, unutulmayacak bir emeğin ürünüdür.
Bu emeği için sayın Işık'ı kutlarım.
Türkiye
Yazarlar Ansiklopedisi/İhsan Işık/ Kendi yayını, Ankara 2001/1094 s.
(İsteme
Adresi: P.K. 397, 06443, Yenişehir-Ankara).
(Cumhuriyet Kitap, 11.4.2002)