Sosyal psikoloji uzmanı, yazar. (D. 1906, İzmir / Ödemiş – Ö. 16 Ekim 1988, ABD / Alaska). İzmir Amerikan Koleji’nin ardından İstanbul Dârü’l-Fünûnu (Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü (1928) bitirdi. 1929 yılında da psikoloji öğrenimi yapmak için ABD’ye gitti. Robert Woodworth (1869-1962) ve Edwin G. Boring (1886-1968) gibi ünlü psikologların yanında bulundu. Ancak sosyoloji, antropoloji, siyasetbilimi, iktisat ve tarih alanlarında da kendisini yetiştirdi. Özellikle yapmış olduğu çalışmalarla psikoloji tarihinde kendine seçkin bir yer edinmeyi başardı. Özellikle kişilik psikolojisinin kurucusu Gordon Allport’tan (1897-1967) etkilendi. 1929 Yılı Büyük Ekonomik Bunalımı’nı ve onun toplumsal sonuçlarını yaşadı. 1932’de Harvard Üniversitesi’nden yüksek lisans derecesini aldıktan sonra Almanya’ya geçti. Burada Gestalt Psikolojisi’nin kurucularından olan Wolfgang Köhler (1887-1967) ile tanıştı ve Nazizm’in yükselişine tanık oldu.
Başoğlu, 1933’te ABD’ye döndü, ancak toplumsal gelişme ile ilgilenmeye başladığı için Harvard Üniversitesi’nden ayrılarak Columbia Üniversitesi’ne geçti. Burada Gardner Murphy (1895-1979) ile karşılaştı ve siyasi görüşlerinin benzerliği nedeniyle onunla çalışmaya başladı. 1935 yılında “Some Social Factors in Perception” adlı doktora çalışmasını bitirdi ve Murphy’nin desteği ile “The Psychology of Social Norms” (1936) adıyla kitap olarak yayımladı. Büyük ses getiren bu çalışmasında, kişinin üyesi bulunduğu gruplardan nasıl etkilendiğini inceleyerek, toplumsal kuralların gruba göre belirlendiğini ve gruplar değiştikçe kuralların da değiştiğini deneysel olarak gösterdi.
Muzaffer Şerif Başoğlu, 1937’de Türkiye’ye döndü. Önce Gazi Terbiye Enstitüsü’nde psikoloji dersleri verdi, 1939’da AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Enstitüsü’ne psikoloji doçenti olarak atandı. “Tan”, “İnsan” ve meslektaşı Behice Boran’ın çıkardığı “Yurt ve Dünya” ile “Adımlar” gibi dönemin önde gelen gazete ve dergilerinde bilimsel ve siyasal içerikli yazılar yazdı. Bu yazıları daha sonra “Değişen Dünya” (1945) adlı bir kitapta topladı. 1943’te yayımladığı “Irk Psikolojisi” adlı kitabında, Alman Faşizmi’nin dayanaklarından biri olan “üstün ırk” savının, emperyalizmin gelişme dönemlerinde istilacı güçler tarafından ortaya atıldığını savundu. Nazizm’i ve bu öğretiden esinlenerek biçimlendirilen “Türkçülük Hareketi”ni eleştirdi. 1944 yılında derslerinde siyasî propaganda yaptığı gerekçesiyle kovuşturmaya uğradı ve tutuklandı. Ama ABD’deki arkadaşlarının ve hocalarının desteği ile dört ay sonra hapishaneden çıkarıldı ve yurt dışına gönderildi.
Başoğlu, daha sonra Türkiye’ye dönmek istemesine karşın, bir Amerikalı hanımla evli olmasının sorun yaratacağını düşünerek ABD’de kaldı. 1949’da Oklahoma Üniversitesi’ne gitti ve 1966’ya değin burada kaldı. 1980’lerin başında Pennsylvania Park Üniversitesi’nden emekliye ayrıldı. Ergenlerle yaptığı gruplar arası çatışma ve dayanışma süreçlerini inceleyen çalışmalarıyla anılan Muzaffer Şerif Başoğlu, çok sayıda kitap ve makale kaleme almış, kendi adıyla anılan bir deney ile dünya literatürüne geçmiştir: "Şerif Deneyi" "sherif experiment".
BAŞLICA ESERLERİ:
The Psychology of Social Norms (1936), Irk Psikolojisi (1943), Vaziyet-alışların (Attitude) Psikolojisi Üzerinde Birkaç Yeni Araştırma (1944), Değişen Dünya (1945), The Psychology of Ego-Involvements: Social Attitudes and Identifications (H. Cantril ile,1947), An Outline of Social Psychology (1948), Groups in Harmony and Tension (eşi Carolyn Sherif ile, 1953), Reference Groups: Exploration into Conformity and Deviation of Adolescents (1964), Social Judgement: Assimilation and Contrast Effects in Communication and Attitude Change (C.I. Hovland ile, 1961), In Common Predicament: Social Psychology of Intergroup Conflict and Cooperation (1966), Social Interaction: Process and Products (1967).
KAYNAKÇA: Remzi
Demir - Doğan Atılgan / Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî
Bilimlerin Yeniden İnşası - Elli Portre (2008), İhsan Işık / Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).
