Cemal Keşmir (Artin Cemal)

Yönetici, Vali, İçişleri Bakanlarından (D. 1862, İbradı / Antalya – Ö. 29 Eylül 1949, İstanbul). Bazı kaynaklarda Cemal Bey adıyla geçmekte, Artin Cemal lakabıyla da bilinmektedir.

Babası Ahmed Nazif Efendi'ydi. Cumhuriyet döne­mi maliye bakanlarından Halit Nazmi Keş­mir'in (1897-1948) babasıdır. Fatih Rüşdiyesinden sonra eğitimini Mülkiye Mektebi'nde tamamlayarak çeşitli yerlerde kaymakam­lık, Elazığ (1912-1915) ve Konya (1918-1919) valilikleri yaptı.

Damat Ferit Paşa'nın birinci hükümetinde Dahiliye Na­zırı oldu. İngiliz Muhipleri Cemiyeti'ne ka­tıldı. Koyu bir Hürriyet ve İtilaf Partili ola­rak İttihadçılara düşmanca davrandı. On­ları suçlamak için Ermeni yanlısı bir tutum izledi. Bu tutumundan dolayı kendisine "Artin Cemal" adı yakıştırıldı Partice des­teklendiği halde Damat Ferit ile geçinemediği için hükümetten ayrılıp Konya va­liliğine döndü (Mayıs-Eylül 1919).

Damat Ferit'in dördüncü hükümetinde sadaret müsteşarı, beşinci hükümetinde (31 Temmuz 1920) Ticaret ve Ziraat Nazırı oldu. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra vatana iha­netten yargılanarak (1923) ünlü 150'likler liste­sine girdi, yurtdışına çıkarıldı. 1924 yılında Romanya'ya gitti. 1938 yılına kadar Köstence'de yaşadıktan sonra çıkan af sonucu Türkiye'ye geri döndü. Keşmir soyadını aldı. 29 Eylül 1949 tarihinde vefat etti.

Cemal Bey, Konya valiliği sırasında mil­li mücadele için örgütlenenleri engelledi. Sivas Kongresi'ne Konya'dan delege göndermedi. İstanbul ile resmi haberleş­menin kesilmesi kararına karşı çıkmıştı. Mus­tafa Kemal Paşa'nın, kendisini tutuklat­mak üzere Albay Refet Bey'i (Bele) gön­derdiğini duyunca İstanbul'a kaçmıştı.

KAYNAKÇA: Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (5. cilt 1986), Sinan Kuneralp / Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali 1839 - 1922 Prosopografik Rehber (1999), Süleyman Pınarcı / Cemal Bey'in Konya Valilikleri Dönemi (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2006).