Hulusi Behçet

Dermatolog, Tıp Bilgini

Doğum
20 Şubat, 1889
Ölüm
08 Mart, 1948
Eğitim
Gülhane Tatbikat Mektebi (Gülhane Askeri Hastanesi)
Burç

Tıp bilgini, dermatolog (D. İstanbul, 20 Şubat 1889 – Ö. İstanbul, 8 Mart 1948). Milli Eğitim müdürlerinden Ahmet Behçet’in oğludur. Adıyla anılan hastalığı keşfetmekle tanınmıştır. Öğrenimine, M. Kemal Atatürk'ün arkadaşlarından olan maarif müdürlüğü yapan babası Ahmed Behçet ile gittiği Beyrut’taki bir Fransız okulunda, 1895’te başladı. Beşiktaş Rüştiyesi (ortaokul), Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisi’nden sonra 1910’da Askeri Tıbbiye’yi  tabip yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. Gülhane Tatbikat Mektebi ve Şeririyatı’nda (Gülhane Askeri Hastanesi) eğitimini tamamlayıp, 1914 yılına kadar Gülhane Deri ve Frengi Kliniği’nde çalıştı. Dermatoloji Kliniği asistanlığı süresince frengi hastalıkları ile ilgili tanınmış hekimlerle ve bu alanın öncülerinden olan Eşref Ruşen, Talat Çamlı ve bakteriyolog Reşat Rıza ile birlikte çalıştı.

Birinci Dünya Savaşı (1914-18) yıllarında Edirne, Eskişehir ve Kırklareli hastanelerinde başhekim yardımcısı ve dermatoloji uzmanı olarak görev yaptı. Birinci Dünya Savaşından sona bilgi ve tecrübesini artırmak amacıyla yurtdışına çıkarak Budapeşte ve Berlin’deki çeşitli hastanelerde deri ve frengi hastalıkları üzerine yaklaşık bir yıl çalıştı ve 1919’da Türkiye’ye döndü. Döndükten sonra bir süre serbest olarak çalıştı, 1923’te İstanbul Zührevi Hastalıklar Hastanesi Başhekimliği ve Vakıf Gureba Hastanesi dermatoloji uzmanlığı görevlerini yürüttü. 1933’de İstanbul Tıp Fakültesi Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği’ni kurdu ve profesör oldu. Profesör unvanını alan ilk Türk akademisyeni olan Hulusi Behçet, 1939 yılında ise aynı üniversitenin aynı bölümünde, ordinaryüs profesör unvanını da aldı.

Hulusi Behçet’i bilim dünyasına tanıtan en önemli hizmeti adıyla anılan “Behçet Hastalığı”, “Behçet Sendromu”, “Trisymtom Behçet” ya da “Morbus Behçet” adlarıyla bilinen buluşudur. Hastalığın belirtileri Hipokrat’tan bu yana bilindiği halde kesin olarak tanı konulamamıştı. Hulusi Behçet ise 1924’ten itibaren başladığı çalışmaları sonucunda hastalığın ayrı ayrı hastalıkların değil, aynı hastalığın görüntüleri olduğunu saptamış ve çalışmalarının sonucunu 1936’da yurtdışında yayımlayarak dikkatleri üzerine çekmiştir. 13-14 Eylül 1947 tarihlerinde Cenevre’de toplanan uluslararası tıp kongresinde de Zürih Tıp Fakültesi Dermatoloji öğretim üyesi Mischer’in önerisi üzerine hastalığa “Morbus Behçet” adı verildi.

O günden bu yana başta Japonya olmak üzere İngiltere, Amerika, Fransa ve diğer ülkeler bu konu­da derinlemesine incelemelerde bulunulmuştur. Özellikle hasta sayısının giderek artması ve kimi hastalarda prognonun çok ciddî boyutlara varması, hekimleri et­kin tedavi arama çalışmalarına yöneltmiş; ancak bugün geriye dönüp baktığımızda bütün ça­lışmalara karşın, 1936'da Hulusi Behçet’in tanımladığı hastalığın gerek edenleri ve gerekse tedavisi konusunda pek olumlu ve kesin sonuçlara ne yazık ki varılamamıştır.

Behçet hastalığı çocuklarda ve yaşlılarda pek rastlanmayan, daha çok kendine özgü belli bulguların varlığı ile tanı (teşhis) konulur. Ana kriterler denen ve bu hastalıkta görülen belirti ve bulgular şunlardır: Esas olarak bir damar iltihabıdır ve bu nedenle bulgular, damar iltihabının olduğu yere göre ortaya çıkar. Bulguların tümünün aynı anda ortaya çıkması koşul değildir. Kimi bulgular hastalığın ilk yıllarında yok iken birkaç yıl sonra ortaya çıkabilir. Behçet hastalığında görülen kimi bulgu ve belirtiler aynı zamanda Lupus, Lyme ve Crohn gibi hastalıklarda da görülebilmektedir. Behçet hastalığı tanısı konulmadan önce diğer hastalık olasılıklarını dikkate almak gerekir. Tanıda yararlı olan fakat Behçet hastalığının kriteri olarak kabul edilmeyen başka belirti ve bulgular da vardır; hastalığın dönemlerine göre bugün yararlı birçok sağaltım yöntemi uygulanmaktadır.

Hulusi Behçet, bu hastalığın sebep ve sağaltımı (tedavisi) konusunda o kadar net ve kesin bilgiler elde etmiştir ki, bugün bu konuya özellikle eğilen Japonya, Amerika, Fransa, İngiltere gibi ülkeler onun ulaştığı noktaya henüz ulaşamamışlardır. Hulusi Behçet’in bu önemli buluşuna dermatolojinin öteki dalları üzerine yaptığı çalışmaları da eklemek gerekir. Ayrıca mantar hastalıkları, şark çıbanı, ham incir dermatiti, arpa uyuzu gibi ülkemizde sıkça görülen deri hastalıkları üzerinde araştırmaları dikkate değer niteliktedir.

Hulusi Behçet’in mantar üzerindeki çalışmaları 1935 Budapeşte Uluslararası Dermatoloji Kongresi diploma ve plâketiyle ödüllendirildi. Arpa uyuzu konusundaki çalışmalarıyla hastalığın sebebinin türünü ortaya koymuş, ham incir dermatiti hastalığını dünyaya tanıtmış, şark çıbanı üzerindeki çalışmalarıyla dünyanın dikkatlerini üzerine çekmiştir. 1935 Budapeşte Uluslararası Dermatoloji Kongresi Diploma ve Plaketi ile, bu ölümünden sonra da Türk ve dünya tıbbı­na yaptığı katkılar nedeniyle “TÜBİTAK Bilim Ödülü” ile onurlandırılmıştır. Hulusi’ye, Soyadı Kanunu’nun çıkışıyla birlikte, Atatürk tarafından “Behçet” soyadı verilmiştir.

Hulusi Behçet 1934 yılından itiba­ren Deri Hastalıkları ve Frengi Klini­ği Araştırmaları adlı bir dergi yayımlamaya başlamış ve bu arada Dermatologische Wochenschrift ve Medizinischer Welt gibi yabancı tıbbî dergilerin editörler listesinde yer almıştır. Gerek yerli gerekse yabancı bilimsel dergi­lerde yayımladığı iki yüze yakın makalede, özellikle Behçet Hastalığı, şark çıbanı, mantar hastalıkları, ham in­cir egzaması ve arpa uyuzu gibi hasta­lıklar üzerinde durmuş, bunların yanı sı­ra dermatolojinin hemen bütün alanları üzerinde araştırma yapmıştır. Büyüklü küçüklü yüz doksan altı adet eseri vardır. 1948’de bir kalp rahatsızlığı sonucunda vefat etmiştir.

“Prof. Dr. Hulusî Behçet, Türk Tıp Dünyasının yetiştirmiş olduğu en büyük değerlerden biri idi. Her büyük insan gibi alçak gönüllü bir insandı. Türk Tıp Dünyasına büyük hizmetleri dokunmuş, ATATÜRK ve zamanın Millî Eğitim Bakanı tarafından mükâfatlandırılmış olmasına rağmen, büyüklük kompleksine asla kapılmamış, sadece vazifesini yapmış olmanın mutluluğu ile yetinmişti. Çünkü o biliyordu ki, ‘alçak gönüllülük, asaletin meyvası’ idi. Vücudun üç organında arızalar bırakan, gözleri kör eden ve sebep olduğu halsizlikle insanları adeta bitkiye çeviren meçhul bir hastalığı bulmuş olmasına rağmen, asla büyüklük kompleksine kapılmamış, bundan yararlanarak reklamını yapmak yoluna gitmemişti. Bu, gerçek bir ilim adamının davranışı idi. Dünya tıp alemi bu buluşu büyük bir ilgiyle karşıladı.”

BAŞLICA ESERLERİ:

Haleb veya Şark Çıbanlarının Diyatermi ile Tedâvisi (1922, 1925), Emrâz-ı Cildiy-ye ve Efrenciyyede Laboratuvarın Kıy­met ve Ehemmiyeti (1923), Frengi Tedâvisi Hakkında Beynelmi­lel Anketlerim (İ1923), Was-sermann Hakkında Nokta-i Nazar ve Frengi Tedâvisinde Düşünceler (N. Ramih ile birlikte, 1924), Frengi Karha-i İbtidâiyyesi ve Serîri, Hurda-bînî Teşhisi (1926), Memleke­timizde Arpa Uyuzlarının Menşei Hak­kında Etütler (M. Hodara ve Süreyya ile birlikte, 1927),  İrsî Frengi Kli­niği (1929), Frengi Dersleri (1936), Klinikte ve Pratikte Frengi Teşhisi ve Benzen Deri Hasta­lıkları (1940).

KAYNAKÇA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 5, s. 357, 1974), Meydan Larousse Ansiklopedisi (c. 2, s. 243, 1980), Abdulhakim Koçin / “Çağımızın Ünlü Bilgini Hulusi Behçet (Bilim ve Teknik Dergisi, Nisan 1991, s. 46-47), A. Latif  Tat / “Hocam Hulusi Behçet (Türkiye Klinikleri Dergisi, 5. Özel Sayı, s. 393-395), Çağını Aşanlar (Bilim ve Teknik Dergisi, Mayıs 1991), Büyük Larousse (c. 3. s. 1454, 1992, Behçet maddesi),  Hasan Doğruyol / “Behçet, Hulusi - Kendi adıyla anılan “Behçet Hastalığı”nı keşfeden Türk hekimi” (TDV İslâm Ansiklopedisi (c.5, s. 350-351, 1992), Ana Britannica (c. 5, s. 58-59. 1994), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).

 

 

 

 

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör