Hamid Aytaç

Abdüssettar Hayati Avşar'ın anılarından

1952 yılında Abdüssettar Hayati Avşar, 1953 yılında matbaa malzemesi almak üzere Ağustos ayının sonunda İstanbul’a gider. Bab-ı Ali yokuşunda Reşit Efendi Hanı’ndaki bir ticarethaneden matbaa malzemesi satın alıp Diyarbekir’e gönderir. Bu arada aynı handa bulunan dünyanın en büyük hattatı hemşehrisi Hattat Hamid Aytaç Bey’le tanışır, güzel bir dostluğun ilk adımlarını atarlar. Hattat Hamit Bey Üsküdarlı Necmeddin Okyay, Abdüssettar Bey ve diğer hattat arkadaşlarıyla Çemberlitaş’taki fotoğrafçıda tarihi bir hatıra olarak kalacak fotoğrafları çekerler.

  Abdüssettar Hayati, bir süre sonra ölümsüzleşecek olan bu tarihi fotoğrafları fotoğrafçıdan alır. Kendisine ait olan fotoğrafları ayırıp, öteki fotoğrafları akşamüzeri Hamit Bey’in yazıhanesine uğrayarak kendisine verir.

"Abdüssettar Hayati, zaman buldukça Hattat Hamit’in yanına uğrar. Pasajın hatla, sanatla, edebiyat kokan ortamı içinde otururken Hamid Bey, Abdüssettar’a meşhur hattat Mustafa Rakım’ın yazdığı şaheserlerden sayılan  “Fatihayı Şerif” hattının bir benzerini gösterir. Mustafa Rakım Efendi’nin fatihayı yazarken “ğayr”kelimesi satır sonunda kaldığı için, diğer satırın başına ğayr kelimesini tekrar koyduğunu, bu levhanın Rakım’ın devrinden beri bütün hattatlarca bilinen ve çok takdir edilen bir tertip olduğunu anlatır. Elinde tuttuğu levhayı Abdüssettar’a uzatarak:

_ “Bunu ben yazdım. Yazının akışı, tertibi aynen Mustafa Rakım’ınki gibidir. Hangi hattata gösterdimse Mustafa Rakım’ın olduğunu söylediler. Levhanın arkasında da bu yazıyı yazdığımı belirten ketebe mevcuttur. Rakım’ın deyenlere işareti ve arkadaki ketebeyi göstererek kendi yazım olduğunu açıklayınca hayretlerde kalıyorlar. Bu zamana kadar kimse böyle bir şey yapmamıştır. Cenab-ı Hakk’ın verdiği bir kudretle bütün yazıları sahiplerinin dahi anlayamayacağı şekilde taklit edebilirim. Hattın gidişi mürekkebin akış şekli, sanki aynı kalbin darbe vuruşu ile aynı kan dolaşımının eldeki tesiri gibi aynen kâğıt üzerine tezahür ediyor.”

  Durur, Abdüssettar’ın elinden levhayı alıp itina ile kaldırır. Abdüssettar bu büyük üstadın gözlerine hayranlıkla bakar. Birşeyler daha anlatmasını beklercesine sessiz ve durgun bir şekilde büyük üstadını izler. Hamit Bey beklentisine cevap verir ve konuşmaya başlar.

“İstanbul’da hiçbir hocadan ders almadım. Reisülhattatin Hacı Kamil Efendi emekli olunca ben oranın müdürü oldum. Eserlerine ve el hareketlerine bakardım. Camileri, medreseleri, abideleri gezer duvarlara hak edilmiş yazıları, evlerde, salonlarda bulunan levhaları seyreder, mikroskobik bir muayene gibi inceden inceye tetkik ederdim.”

Ses tonu daha bir yumuşayarak sözlerine devam eder.

“Bir gün Saray’ın resmi tuğrakeşi olan dostum İsmail Hakkı Bey’e (Atunbezer) uğramaya gitmiştim. Tuğra çekerken el hareketlerini tetkik ettim. Zaten çocukluktan beri bende tuğra çekerdim.”der.

Taburesini geriye doğru iter ayağa kalkar Abdüssettar’a çay uzatır. Yavaş yavaş yudumlanan çaylar sohbetin tadına tat katar. Diyarbekir’den bahsedilir, Hamit Bey hemşerileri Süleyman Nazif’in son senelerinde yazıhanesine gelerek:          

 “Hamit Bey! Bana baston kadar büyük ve kalın kamış kalem kesin.”dediğini, hazırlayıp verdiğini, Süleyman Nazif’in kamış kalemle bir şeyler yazmak istediğini, arzu ettiği şekilde olmayınca bırakıp:

 “Üstat bana normal bir kalem hazırla.” dediğini, istediği kalemi traş edip verdiğini Süleyman Nazif’in:

Arzu hal etmez dili ğamdidemiz, dildarede

Etmesin muhtaç Rabbim yare de ağyare de

Bu beyti yazıp kendisine hediye ettiğini söyler. Yerinden kalkar okuduğu beyiti bir kâğıda yazar ve Abdüssettar’a uzatarak:

“Ben de hatıra olarak bu beyti yazıp siz aziz hemşehrime bir hatıra olarak hediye ediyorum.”deyip Abdüssettar’a verir.

Abdüssettar o an içinden Ruhî-i Bağdadî’den şu beyiti geçirir:

Hak ol ki Huda mertebeni eyleye Ali

Sere taci âlemdir ol kim haki kademdir

(Toprak ol ki Allah mertebeni yüceltsin. Ayak toprağı olana âlem baş tacıdır)                                                                                                                                                                                              

Abdüssettar ceketinin iç cebinden Sultan Abdülmecit ve Sultan Aziz’in sarayında hocalık yapan şeyh, musiki hocası, âlim, hattat, şair, edip, Şeyh Muhammed Şaban Kami-i Amidi’nin çırağına verdiği hat icazetnamesinin aslını çıkarır. Yazıyı gören Hamit Bey, yazıyı okuyup öpüp başına koyar ve Abdüssettar’a iade eder. Saygı ve sevgi çemberi içinde oluşturdukları dostlukları uzun yıllar sürer.

KAYNAK: Zübeyde Kırmızı / Amid-i Nur (2009).

Hattat Hâmit Aytaç'm, son dönem Türk hattatları arasında müs­tesna bir yeri vardır. Onun, gerçekten biribirinden güzel eserleri karşı­sında, İbn'ül - Emîn Mahmut Kemal İnal gibi gayet müşkil - pesent bir şahsı  bile :

«Mest olur görse eğer hattını erbâb-ı vukuf Bakamaz dilberinin nokta-i hal-u hattma»

demeğe mecbur bırakan ve yine ona : «Meth-u sena bir âdemi enzâr-ı âmmede kjymetli göstermek, yahut kıymetini artırmak için ihtiyar olu­nur; Hâmid'in kıymetini yazıları isbat etmekte olduğundan medh-u sena ile ona kıymet vermek, yahut kıymetini artırmak için uğraşmak bey­hudedir.

Güzelin methe ihtiyacı yoktur; Güzelin meddahı, güzelliğidir.»(⁵) şeklindeki gayet takdirkâr satırları yazdırmıştır.

Gerçekten de Hattat Hâmit Bey dünya hat çevrelerince yakinen takip, eserleri herkes tarafından takdir edilen, eşine ender rastlanan büyük sanatkârlarımızdandır.

ÜSLÛBU

Hâmit Bey., yazı hayatının ilk yıllarında, hat sanatıyla meşgul ol­maya başlayan her talebe gibi, önce hocalarını taklitle işe başlamıştır. Nitekim, sıbyan mektebindeki ilk yazı öğretmeni olan Mustafa Akif (Tütenk)'i anlatırken :  «... İlk tahsilimde en büyük feyzi ondan aldım.

(5)  Bkz. : Son H'attatîlar,  İstanbul,   1970,   126.