Edebiyat araştırmacısı (D. 1896,
İstanbul - Ö. 2 Ocak 1980, Ankara). İlköğrenimini Şemsü’l-Maarif ve Burhan-ı
Terakki okullarında gördü. Ortaokulu Davutpaşa ve Gelenbevi okullarında
bitirdi. Mercan İdadisinde (lise) sürdürdüğü öğreniminin üçüncü yılında askere
alınarak Kafkas Cephesine gönderildi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
(1923) mezunu. Anadolu Ajansında çalıştı. Ankara Atatürk Lisesi, İstanbul Kız
Lisesi ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsünde (1933-61) edebiyat dersleri verdi.
1961’de öğretmenlikten emekli olduktan sonra yoğun olarak yazı çalışmalarına
yöneldi.
Edebiyat tarihi alanında araştırmaları
ve sözlük çalışmalarıyla tanındı. Ayrıca Dergâh (1921-23, 42 sayı),
Maarif Vekâleti Talim ve Terbiye Heyeti adına çıkarılan Bibliyografya
(1932-33, 15 sayı) ve Kalem (1938-39, 13 sayı) dergilerini çıkarmış,
haftalık Oluş (1936-39) dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yapmıştı.
Yazıları; Dergâh, Türk Dili, Şadırvan, Tercüme, Ulus,
Aylık Ansiklopedi, Kalem, Ayın Tarihi, Yeni Sabah, Sanat
ve Edebiyat, Ülkü, Gazi Eğitim Enstitüsü Araştırmaları ve
İncelemeleri Dergisi, Oluş dergi ve gazetelerinde yayımlandı.
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Metinlerle Muasır
Türk Edebiyatı Tarihi (2 cilt, 1930-32), Türkçede Roman Hakkında Bir
Deneme (1936; Türkçede Roman adıyla Alpay Kabacalı tar., yeni bas.,
1985), Namık Kemal ve İbret Gazetesi (1938), Son Asır Türk Edebiyatı
Tarihi (1940), Hüseyin Rahmi Gürpınar’dan Seçilmiş Parçalar ve Eserleri
Hakkında Mütalaalar (1945), Açıklamalı Batı Edebiyatı (1952), Açıklamalı
Türk Dili ve Edebiyatı (1952), Evliya Çelebi (1978).
SÖZLÜK-ANSİKLOPEDİ: Türkçe Tabirler
Sözlüğü (1. cilt, A-D, 1943), Okullar İçin Yeni Türkçe Cep Sözlüğü
(1946?), Türkçe-Osmanlıca-Fransızca-İngilizce Terimler Kılavuzu (1948), Türk
Atasözleri (1952), Büyük Osmanlıca ve Türkçe Sözlük (1952; gen 3.
bas. Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük adıyla, 1959), Edebiyat ve Tenkid
Sözlüğü (1954), TürkçeYabancı Kelimeler Sözlüğü (1962), Türkçe
İmlâ Kılavuzu (1963), Resimli Türk Dili Sözlüğü (1967), Türk
Tiyatrosu Ansiklopedisi (Baha Dürder ile, 1967).
ÇEVİRİ: Kurt Hücumu (Jack
London’dan, Hayrullah Örs ile, 1943).
YAYINA HAZIRLAMA-SADELEŞTİRME: Seydi Ali Reis / Hindeli’nden
İstanbul’a (H. Örs ile, 1935), Şinasi / Şair Evlenmesi (1940), Namık
Kemal / Vatan yahut Sılistre (1940), - Zavallı Çocuk (1940), Âli
Bey / Ayyar Hamza (1940), Kanlı Nigâr (1941), Kanlı Kavak
(1941), Recaizade Mahmut Ekrem / Çok Bilen Çok Yanılır (1941), Ahmet
Mithat / Yeniçeriler (1942), Evliya Çelebi / Seyahatname: On Yedinci
Asır Hayatından Levhalar (1944-45; yeni bas. Gördüklerim adıyla, 2
c, 1976-77), Silahtar Fındıklılı Mehmet Ağa / Silahtar Tarihi (1947),
Nabizade Nâzım / Zehra (1954), Namık Kemal / İntibah: Sergüzeşt-i Ali
Bey (1971).
KAYNAKÇA:
TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye
Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli
ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006,
gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2,
2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Emin Özdemir /
Mustafa Nihat Özön (monografi, 1983), Hasan Öztürk / İktidarın Sevdiği Gazeteci
Olabilmek (Virgül, Şubat 1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler
Sözlüğü (18. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001).
