Bilim insanı, sosyal
antropolog (D.
1917, Malta - Ö. 2000). Nermin (Aygen) Erdentuğ, babasının esir olarak tutulduğu
Malta’da doğdu. 1936 yılında İstanbul Kız Lisesi’nden ve 1940’da Ankara
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Kürsüsü’nden mezun oldu. Aynı yerde
asistan olarak göreve başladı ve fizikî antropoloji ile ilgili doktora çalışmasını
1942’de tamamladı. Ama sonradan etnolojiye geçti ve 1944’te doçent unvanını
bu alandan aldı. 1949-51 yılları arasında bilgisini ve görgüsünü arttırmak amacıyla
İngiltere ile İskandinav ülkelerinde bulundu ve özellikle sosyal antropolojiyle ilgili
çalışmalar yaptı.
Erdentuğ, İngiltere’deyken
Bronislaw Kasper Malinowski’nin (1884-1942) fonksiyonalist ve çağdaşı
Reginald Radcliffe-Brown’un (1881-1955) bundan yararlanarak geliştirdiği strüktürel-fonksiyonalist
öğretilerden etkilendi. Türkiye’ye döndükten sonra, Antropoloji Kürsüsü’nde ilk kez Sosyal
Antropoloji ve Alan Araştırması derslerini açtı ve okuttu. Böylece de DTC Fakültemizde
yeni bir bilim alanı olarak sosyal antropolojinin kuruluş çalışmalarını başlatmış oldu.
Erdentuğ 1956 yılında
ABD’ye gitti ve yaklaşık üç yıl boyunca değişik üniversitelerde alanı ile
ilgili araştırmalar yaptı; konferanslar verdi. 1959 yılında Türkiye’ye
döndükten sonra etnoloji alanında profesörlüğe yükseltildi ve iki yıl sonra (1961)
Etnoloji Kürsüsü’nü kurdu ve ders programını Amerikan kültürel antropolojisinin
yaklaşımını ve niteliklerini yansıtacak biçimde yeniden örgütledi. Sosyal antropolojinin
ülkemizde tanınması ve yayılması için büyük gayret gösterdi.
Prof. Erdentuğ, 1952-55
yılları arasında Elazığ’ın Hal ve Sün köylerinde yapmış olduğu incelemelerinin
sonuçlarını, “Hal Köyü’nün Etnolojik Tetkiki” (1956) ve “Sün Köyü’nün Etnolojik Tetkiki” (1959) başlıklı kitaplarında
topladı. Buradaki incelemeler sırasında, “anket metodu”nun yanı sıra,
“katılarak gözlem tekniği”ni, saha araştırmasında uygulayan ilk Türk bilim
kadını oldu. Döneminde Batılı etnologlar arasında yaygın bir biçimde kabul
gören fonksiyonalist yaklaşım çerçevesinde yürütmüş olduğu araştırmalarını,
özellikle kırsal kesimde kültür değişmesi, kültür-eğitim ilişkisi ve kalkınma
girişimlerinde karşılaşılan çeşitli sorunlar üzerinde yoğunlaştırdı.
1961-80 yılları arasında DTCF
Etnoloji Kürsüsü’nün ve bu kürsünün, 1980 yılında Sosyal Antropoloji ve
Halkbilim olarak ikiye ayrılması ve yeniden örgütlenmesi sonrasında ise Sosyal
Antropoloji Kürsüsü’nün başkanlığını yürüten Nermin Erdentuğ, meslekî yaşamı
boyunca çok sayıda kitap ve makale yayımladı. Yazdığı kitaplar, fizikî
antropoloji ve sosyal antropoloji tarihimizde kendilerine önemli bir yer
edindiler.
ESERLERİ:
Türk Beyinleri Üzerinde
İlk Antropolojik Araştırma (1941), Türklerin
Kan Grupları ve Kan Gruplarının Antropolojik Karakterlerle İlgisi
Üzerine Bir Araştırma (1946), Hal Köyü’nün Etnolojik Tetkiki (1956), Sün Köyü’nün Etnolojik
Tetkiki (1959), A Study
of the Social Structure of a Turkish Village (1959), Ankara İli
ve Köylerinde Sosyal Hizmetler ve Sosyal Antropoloji Bakımından Bir
Araştırma (1966), Türkiye Türk Toplumlarında Kültürel
Antropolojik (Etnolojik) İncelemeler (1972), Sosyal Adalet ve Gelenekler
(1977), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Eğitim ve Kültür Münasebetleri (1981).
KAYNAKÇA: Büyük Larousse Ansiklopedisi (c. 6, 1986), Remzi Demir - Doğan Atılgan / Dil ve Tarih-Coğrafya
Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî Bilimlerin Yeniden İnşası - Elli Portre (2008), İhsan
Işık / Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüler Ansiklopedisi, c. 6, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013) - Resimli
ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12,
2017).
