Fikir adamı, İslâm bilgini (D. Şubat 1880, Şebinkarahisar / Giresun - Ö. 17 Ocak 1939, İstanbul). Asıl adı Ahmed Râsim Avni. Soyadı kanunundan sonra Yardımlı soyadını aldı. Rüştiyeyi (ortaokulu) bitirdi (1892). Hoca kalfalığı yaparken çeşitli hocalardan sarf, nahiv, fıkıh ve Farsça dersleri aldı. Bu arada, İstanbul’da da tanınan, hattat Zühdü Efendi’den yazı dersleri aldı. Nisan 1896’da İstanbul’a gitti. 1905’te Beyazıt Camisinde ders vermeye başladı. Dârülfünun (İstanbul Üniversitesi) Ulûm-i Âliye-i Dîniyye Şubesinden (1905) mezun oldu. Eylül 1907’de Şebinkarahisar’a sürüldü. Genel aftan yararlanarak İstanbul’a döndüğünde Meşrutiyetçilik ve İttihatçılığı savundu. İdare üyesi sıfatıyla İttihat ve Terakkiye bağlı Cemiyyet-i İlmiyye-i İslamiyye’ye girdi. 1917’de Sahn Medresesi mantık müderrisliğine tayin edildi.
Prens Sabahaddin’den etkilenerek yazdığı iki yazısı nedeniyle ölümle tehdit edildi. İslâm Cemiyetinin kurucuları arasında yer aldı ve cemiyetin el-İslâm dergisinin imtiyaz sahibi oldu. Birinci Divan-ı Harb-i Örfî tarafından isyancıların sözcülüğünü yaptığı gerekçesiyle müebbet hapse mahkûm (3 Haziran 1909) edildi. Bodrum, Aydın, İzmir ve Ankara hapishanelerinde dört yıl yattı. 1925 yılında tekrar tutuklandı, 31 Mart Vakasıyla ilgili olarak yargılandı, ikinci defa hüküm giydi ve sekiz yılı aşkın bir süre hapishanede kaldı. Cumhuriyet’in onuncu yılında ilan edilen af yasasıyla 9 Kasım 1933’te serbest taldı. İngiliz Muhibleri Cemiyetine fahrî üye seçildi (1920), Mütareke yıllarında Sulh ve Selamet-i Osmaniyye Partisine katıldı. Hürriyet ve İtilaf Partisine girdi. 1918-19 yıllarında Alemdar’da, ayrıca Cerîde-i İlmiyye’de dinî ve tasavvufî konularda yazıları yayımlandı.
ESERLERİ:
Kitâbü’t-Tenvîr (1915-16), Ana-dolu’dan Bir Ses yahut Türkçe Bir Hutbe (1918-19), Mesneviyyât-ı Avniyye (1922-23).
HAKKINDA: İsmail Hâmi Danişmend / 31 Mart Vak’ası
(1961, s. 188), Tarık Zafer Tunaya / İslâmcılık Cereyanı (1962, s. 132), Celal
Bayar / Ben de Yazdım (1967, s. 150-158), Sina Akşin / 31 Mart Olayı (1970),
Halide Nusret Zorlutuna / Bir Devrin Romanı (1978, s. 28), Fethi Tevetoğlu /
Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar (1988, s. 112, 130), Cemal Kutay /
Otuzbir Mart 85 Yaşında: Bir Geri Dönüşün Mirası (1994, s. 419), Ali Birinci /
Siyaset Meydanında Bir Dersiâm: Hoca Ahmed Râsim Avnî Efendi’nin Serencâmı
(İstanbul Araştırmaları, sayı: 3, 1997) – TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 18, 1998,
s. 194-196).
