Hamdi Ragıp Atademir

Felsefe ve ilahiyat bilgini, siyaset adamı (D. 17 Nisan 1910, Konya – Ö. 3 Mart 1976, Ankara). Millî Mü­cadeleye katkıda bulunan din adamlarından, Es’ile-i Mizânul-Udûl ve Evcibe-i Mikyasi’l Ukul yazarı Hacı Ragıp Efendi’nin oğlu. İlköğrenimini Konya Şehit Niyazi Bey Mekteb-i İptidaisi’nde yaptı. Tahsiline Dârü’1-Hilâfeti-l-Aliyye Medresesinde devam etti. Medreseler kapatılınca (3 Mart 1924) Konya Lisesinde öğrenimine devam ederek mezun oldu (1 Temmuz 1928). Maarif Bakanlığı tarafından açılan sınavı kazanarak felsefe eğitimi almak için Fransa’ya gitti. Öğrenimini Besançon ve Nancy (1932) Üni­versitelerinde tamamladı. Nancy Üniversitesi Hukuk Fakültesinde iktisat ve anayasa hukuku dersleri aldı. Daha sonra yurda dönüp iki yıl Samsun Lisesinde (28 Ocak 1933) felsefe öğretmenliği yaptıktan sonra Kon­ya Lisesine (19 Aralık 1935) tayin edildi. Doktora yapmak üzere Almanya’ya (1938) gitti; ancak II. Dünya Savaşının başlaması üzerine on ay sonra yurda döndü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde (27 Ekim 1939) felsefe asistanı olarak göreve başladı. Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı adlı teziyle doçent (12 Ocak 1942), “Metot Üzerine” adlı teziyle profesör (5 Mayıs 1949) oldu. DTCF’nde görev yaptığı yıllarda Türk Eğitim Derne­ği Ankara ve Polis Kolejlerinde felsefe ve sos­yoloji; Jandarma Subay Okulunda sosyoloji, ah­lâk, muaşeret ahlâkı dersleri verdi. Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Birliği’nin (1948) kurucularından olup 1948-1956 yılları arasında genel başkanlığını yaptı. İlâhiyat Fakültesine (25 Aralık 1952) felsefe ve mantık profesörü olarak atandı. Demokrat Partiden Konya milletvekili (1954) se­çildi. 1954-1960 yılları arasında 2 dönem DP Konya milletvekili olarak görev yaptı, bu süre içinde UNESCO ve Avrupa Konseyi nezdinde ülkesini temsil etti. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fa­kültesine bağlı İslâm İlimleri Ensti­tüsünde (1956) aslî üye olarak bulundu. 27 Mayıs ihtilalinden sonra Yassıada ve Kayseri cezaevlerinde bulundu. 1962 yılında çıkarılan aftan sonra yeniden üniversiteye dönüşüne kadar telif ve tercüme çalışmalarına devam etti. Ankara Üniversi­tesi İlâhiyat Fakültesinde (1968) hocalık yaptı, dekan (4 Kasım 1968) oldu. Altı ay Fransa ve İngiltere’de (1971) bulundu. Daha sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ndeki görevine geri döndü (19 Mart 1973). Mezarı Ankara’dadır.

Makaleleri ve yazıları Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, İlahiyat Fakültesi, Gerçek Yolu, Hakses, Hilâl dergilerinde ve Yeni Konya gazetesinde yayımlandı.

ESERLERİ:

ARAŞTIRMA İNCELEME: Filozoflara Göre Felsefe (1947), Metot Üzerine (1949), Demokrasi Üzerine (1959), İlim ve Muhit (1959), Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı (1974).

ÇEVİRİ: Phaidon (Eflatun’dan, Suut Kemal Yetkin ile birlikte, 1943), Yanlış Üzeri­ne Deneme (Lacombe Brochard’dan, 1943), Nietzche ve Alman Felsefî Düşünüşüne Giriş (1944), Organon I, Kategoryalar (Aristo’dan, 1947), Organon II, Önerme (1947), Lojistik (Jean-Louis Destouches’den, 1947), Çağdaş Düşünce İçinde Mantık Meselesi (E. Leon Veuthey’den, 1948), Son Düşünceler (Süleyman Ölçmen ile birlikte, Henri Poincare’den, 1948), İsagoji (Porphyrios’tan, J. Tricot’nun Fransızca çe­virisinden, 1948), Organon III, Birinci Anali­tikler (1950), Organon IV, İkinci Analitikler (1951), Organon V, Topileler (1951), Bilim ve Metot (Süleyman Ölçmen ile birlikte, Henri Poincare’den, 1951), Tümevarım’ın Temeli Hakkında (Jules Lachelier’den, 1949-1967), İhtilâllerin Ka­nunu (André Joussain’den, 1965).

Fransızca’dan Türkçe’ye Yeni Deyimler Sözlüğü (1967), Alfabetik Filozoflar-Felsefî Okullar ve Sistemler veya Filozoflar Lûgatı, Felsefe nedir? Filozoflar ve Felsefe (ders notları), İzmler Hakkında, Hz.Muhammed (André Tor’dan), Organon VI adlı eserleri basılmadı.

 HAKKINDA: Mustafa Arıkan / Hamdi Ragıp Atademir, Hayatı, Şahsiyeti ve Fikirleri (1998, s. 475), TBMM Albümü 1920-1991 (1991), TDOE – TDF Ansiklopedisi 1 (2002).