Araştırmacı-yazar, siyaset adamı (D. 1893,
Kahire / Mısır - Ö. 13 Mart 1952, İstanbul). Mehmet Âkif’in damadıdır.
Kahire’de El-Ezher Üniversitesini bitirdi (1911). Gazeteciliğe Mısır’da
başladı. Genç yaşta Kahire’de es-Siyase gazetesinde edebî yazıları
yayımlandı. 1915’te İstanbul’a gelerek Tasvir-i Efkâr gazetesinde
çalıştı. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde İslâmcılık akımını savunan
yazılar, Türk ve Arap edebiyatları, dinler tarihi ve dinî konularda incelemeler
yayımladı. İstanbul Radyosu için haber bültenleri hazırladı. 1925’te İstiklal
Mahkemesince tutuklandı ama kısa süre sonra salıverildi.
1950’de Demokrat Parti listesinden Konya
milletvekili seçildi. Şubat 1951’de Karaçi’de toplanan Dünya İslâm
Konferansı’na katılan Türk heyetine başkanlık etti. Büyük Millet Meclisi Dış
İşleri Encümeninde görev yaptı. Türk-Pakistan Kültür Cemiyeti başkanlığı yaptı.
Yazıları Tasvir-i Efkâr, İkdam, Akşam, Son Posta, Tan ve Cumhuriyet
gazetelerinde yer aldı. İslâm-Türk Ansiklopedisi’ne madde yazdı. 1947-48
yılında Selamet Mecmuası’nı çıkardı. 1940-50 arası Cumhuriyet gazetesinde
günlük yazılar yazdı. Telif ve çeviri yüz kadar eseri vardır. Edirnekapı
Şehitliğinde yatmaktadır.
BAŞLICA ESERLERİ:
TELİF: Kur’an Nedir (1927), Müslümanlık
Nedir (1933), Tanrı Buyruğu (Kur’ an-ı Kerim meali, 1934), Mehmed
Akif Hayatı ve Eserleri (Eşref Edip’in kitabında bölüm, 1938), Kanlı
Gömlek (Hz. Osman hakkında anlatı, 1944), Ekber: Bir Türk Dahisi (1944),
Cennet Fedaileri: İslâm Tarihinde Gizli ve Yıkıcı Teşekküller (1945), İslâm’ın
Özü ve Kur’an’ın Ruhu (1946), Yeryüzündeki Dinlerin Tarihi (1947), İslâmiyetin
Geliştirdiği Tasavvuf (1948), Hazret-i Rabiatü’l-Adeviyye (1976), İstanbul’da
İktidarın Temelleri (1995).
YAYIMA HAZIRLAMA: İslâm Ahlâkının Esasları (Babanzâde
Ahmed Naim, 1945), Kur’ân-ı Kerîm’den Âyetler (Mehmet Âkif, 1944), Safahat
(Mehmet Âkif, 1944).
ÇEVİRİ (İlmî): Rûh-ı İslâm (Seyyid Emîr
Ali’den, 1979), Peygamberimiz Aleyhisselâm (Muhammed Ali’den,
1341-1342), İslâmiyet ve Hükümet (Ali Abdürrâzık’tan, 1927), İslâm
Tarihi: Asr-ı Saadet (Mevlâna Şibli - Süleyman Nedvî’den, 1928), Hazret-i
Muhammed ve Kur’ân-ı Kerîm (John Devonport’tan, 1928), Garbda
Müslümanlık Cereyanı (Headly’den, 1928), Türkiye Nasıl Doğdu? (Harold
Armstrong’dan, 1928), İslâmiyetin Asriliği ve Avrupa’nın İslâmlaşması (Seyyid
Emîr Ali, Bernard Shaw ve Mevlâna Muhammed Ali’den, 1933), Yeryüzünde Din
Geriliyor mu İlerliyor mu? (derleme, 1933), İslâm Medeniyeti Tarihinde
Coğrafya ve Ticaret (J. H. Kramers’den, 1934), Kur’an’dan İktibaslar (Muhammed
Ali’den, 1934), İslâm Medeniyeti Tarihinde Fen ve Tıp (Max Mayerhof’tan,
1935), Ömer Hayyam (Harold Lamb’dan, 1944), Hazret-i Muhammed Mustafa
(Muhammed Hüseyin Heykel’den, 1945), Abu’l-Farac Tarihi (Gregory
Ebü’l-Ferec’den, 1945-50), Dine Dönüş (Henry C. Link’ten, 1949), İslâm
Tarihînde İlk Melâmet (Muhammed b. Hüseyin es-Sülemî’den, 1950), Müslümanlıkta
Hac Farizası (H. A’dan, 1939).
ÇEVİRİ (Edebî): Gobi Çöllerinde (Sven
Hedin’den, 1933), İspanya’da Engizisyon (Clement Wood’dan, 1938), Marko
Polo’nun Sergüzeştleri (Charles Finger’dan, 1938), Tarihin Meşhur
Kadınları (1939) - Lord Nelson ve Leydi Hamilton’un Büyük Aşkı (1939)
- Büyük Katerina ve Âşıkları (Markum Leo’dan, 1939), Borjiyaların
Cinayeti (Alexandre Dumas’dan, 1939), Hayat Kırkında Başlar (Walter
Pitkin’den, 1939), Şahika (A. J. Cronin’den, 1941), Kelîle ve Dimne (Beydebâ’dan,
1941), Şark Rüzgârı Garp Rüzgârı (1941) - Canavar Tohumu (1943) -
Bir İzdivacın Portresi (1946) (Pearl S. Buck’tan), Ramayana (Valmiki’den,
1942), Hak Erenler (Halil Cibran’dan, 1946), Dost Görünen Düşman (Herodot,
Beydebâ ve Mevlâna’dan, 1947), Yağmurlar Gelince (Louis Bromfield’den,
1942), Karanlık ve Aydınlık (Florence L. Barclay’dan, 1943), Timur
Devrinde Kadis’ten Semerkant’a (Klaviyo’dan, tsz), Uçurum (Corelli’den,
tsz), Gövde Değiştiren Kafalar (Thomas Mann’dan, 1945),
HAKKINDA: Eşref Edip / Mehmed Akif: Hayatı
Eserleri ve 70 Muharririn Yazıları (1938), Mithat Cemal Kuntay / Mehmed Akif
(1939), Zafer Hasan / Ö. Rıza ve Hizmetleri (Cumhuriyet, 14.3.1952), Hilmi Ziya
Ülken / Ömer Rıza Doğrul (Yeni Sabah, 17.3.1952), Kâzım Öztürk / Büyük Millet
Meclisi Albümü (1973), B. Lewis / Modern Türkiye’nin Doğuşu (çev. Metin
Kıratlı, 1984), Ethem Ruhi Fığlalı / Kadiyanilik: Ahmediyye Mezhebi (1986),
Salih Akdemir / Cumhuriyet Dönemi Kur’an Tercümeleri (1989), Tâhirul-Mevlevî /
Matbuat Alemindeki Hayatım ve İstiklâl Mahkemeleri (1990), Mustafa Uzun / TDV
İslâm Ansiklopedisi (c. 9, 1994), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü
(gen. 6. bas. 1999), Son Dönem Tarih Araştırmalarına Bir Bakış (Cumhuriyet
Kitap, 11.1.2001), Mehmet Nuri Yardım / Edebiyatımızın Güleryüzü (2002).
