İlk kadın kimyager (D. 1902, Üsküp - Ö. 13 Haziran 1992, İstanbul) Birçok ilke imzasını atmış olan bir Türk kadını. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın kimyacısı olmasının yanı sıra, Fransız Sorbonne Üniversitesi’nden mezun olan ilk Türk kadınıdır. Dünyaca ünlü fizik bilgini Feza Gürsey ile Uluslararası Pisikoloji Cemiyeti’nin tek Türk üyesi olan psikiyatrist Deha Gürsey’in anneleridir. İstanbul / Davutpaşa’daki üç yıllık Mekteb-i İptidayi’yi (İlkokul), bir yılda, henüz dokuz yaşındayken başarıyla bitirdi. Daha sonra İttihat ve Terakki  Mektebi ve Emirgân İnas Rüştiyesi’ne (Kız ortaokulu) devam etti. Ancak çok sevdiği Türkçe öğretmeninin İstanbul Darülmuallimatı’na (Çapa Kız Öğretmen Okulu) geçmesi üzerine öğrenimini bu okulda sürdürdü.  15 Temmuz 1919 tarihinde bu okulun Darülfünun’a (İstanbul Üniversitesi) hazırlamak üzere oluşturduğu iki yıllık bölümünden birincilikle mezun oldu. Burada öğrenci iken küçük sınıflardaki öğrencilere geometri ve aritmetik dersleri veriyordu. Ortaöğrenimini böylece bitirdikten sonra,  1919 yılında Darülfünun’un kimya bölümüne girdi.

Kimyayı  dalını seçme nedenini bir röportajında şöyle açıkladı: “Fen derslerinde kanunlarda olsun, buluşlarda olsun hep yabancı adlar görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk adı görememenin ezikliğini, bu dalda başarılı  olursam giderebilirim sanıyordum.”

Darülfünun’da kız öğrencilerin erkek öğrencilerden ayrı saatlerde ders aldığı o dönemde, öğretmeni ve okul arkadaşlarıyla birlikte Bakû’ye gitti. Bakû’de kendisini birdenbire savaşın tam ortasında buldu. Kafkasya’daki savaşlar ile Bakû’de kendilerine gereksinim olmadığını  öğrenmek bile onu yıldırmadı. Bir erkek öğretmen okulunda öğrencilere ders vermeye başladı. Ancak şanssızlıklar ve terslikler birbirini izledi. Orada bir yıl kaldı ve Sovyet Rusya’nın, Azerbaycan’ın bağımsızlığına son vermesiyle Bakû’de tanışıp evlendiği eşi Dr. Reşit Süreyya Gürsey ile birlikte İstanbul’a döndü. İlk çocuğunu dünyaya getirmesinin ardından, 1922’de Adana Darülmuallimat’ına (kız Öğretmen Okulu) müdür olarak atandı ve çocuğunu annesine bırakarak gidip görevine başladı.

Böylece güç koşullarda çalışmasını sürdürmek zorunda kalan Hisar, eşinin tedavi için Paris’e gitmesinin ardından, bilgisini geliştirmek için eşiyle Paris’e gitti. 1923-24 döneminde girdiği Paris Sorbonne Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü’nde öğrenim görmeye başladı.  O yıllarda Sorbonne’da Langevin ve Madam Curie gibi çok tanınmış öğretim elemanları ders vermekteydi. Remziye Hisar’a göre onları tanımak ve derslerini izleyebilmek çektiği bütün zahmetleri unutturuyordu. Remziye Hisar 1929 yılında doktora çalışmasına başladı. Ancak Milli Eğitim Bakanlığı’nın onu geri çağırması ve bursunun kesilmesiyle doktorasını tamamlamadı. Döndükten sonra Erenköy Kız Lisesi’nde öğretmenlik yaptı. Doktorasını tamamlaması, ikinci kez 1933’te gittiği Paris’te mümkün olabildi. Doktora tezini tamamlamasının ardından, Türkiye’ye döndü, 1933-36 yılları arasında İstanbul Üniversitesi’nde kimya ve fizikokimya doçenti olarak görev yaptı. 1947 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi makine ve kimya doçentliği görevine başlayan Hisar, 1959 yılında profesör oldu, 1973 yılında emekliye ayrıldı.  

Eşinden boşanan ve zorlu bir çaba sonucu kızı  ve kardeşiyle Paris’e dönen Remziye Hisar, kendisini çalışmaya verdi. Doktorasını  Paul Pascal ile yaptı ve Fen Fakültesi Genel Kimya doçentliğine atandı. Ancak 1936 yılında Prof. Arndt ile aralarındaki anlaşmazlık sonucunda üniversiteden ayrıldı. 1936-42 yılları  arasında Ankara Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü  Farmakodinami Şubesi Kimya Uzmanlığı görevinde bulundu. 1942-47 yılları arasında Eczacılık Okulu’nda Analitik Kimya dersleriyle, 1944- 45 yıllarında Farmasötik ve Toksikoloji derslerini verdi ve laboratuarları yönetti.  1947 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi makine ve kimya doçentliği görevine başlayan Remziye Hisar, 1959’da İTÜ Maden Fakültesi’nde Kimya profesörü  oldu.   1963-73 yıllarında İTÜ Kimya Fakültesi’nde Kürsü  başkanlığı yaptı ve 1973 tarihinde de emekliye ayrıldı. Fransa hükümeti tarafından kendisine 1956 yılında “Officer de l’Academie” nişanı  verildi, ayrıca 1991 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü’nü aldı. 

 Prof. Remzi Hisar, 13 Haziran 1992, İstanbul İstanbul’da Hayatını kaybetti. Cenazesi 15 Haziran 1992 günü Anadoluhisarı Hisar Camiinde ikindi namazı ardından kılınan cenaze namazından sonra İstanbul’da toprağa verildi.

KAYNAKÇA: Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu / İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi:1900-1945, İTÜ’nün Remziye Hisar için verdiği vefat  ilanı (14.06.1992), TÜBİTAK Bilim Teknik Dergisi (Ağustos 1995), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).