Sadun Tanju

Ormana bakarsanız, ağaç görünmez. Toplum­sal olayların içinde de insanı kaybediyoruz çoğu zaman. Dünyaya ve ülkeye ait yığınla sorun ara­sında tek insan ne duyuyor, ne düşünüyor, bilmek istemez misiniz? Şöyle kendi içinize dönük bir göz­lem, bir hesaplaşma ihtiyacı duymaz mısınız?

Bir film seyredersiniz. Diyelim ki ŞOK adlı filmi gördünüz. Yaşı kırka yaklaştığı halde, dış­tan bakıldığında çekiciliğini koruyan güzel bir ka­dın, iş hayatının içinde birdenbire paniğe kapılı­yor. İhtiyarlamaktadır. Bunun en belirgin kanıtı da terkedilmiş olmasıdır. İlk. defa bir erkek onu bırakıyor ve kadının içine artık doyurucu sevgi­den, insanı yarı ilâhlaştıran büyük hayranlıktan yoksun kalacağı korkusu düşüveriyor.

İnsanın sevmek ve sevilmek yoksunluğunu dü­şünmeye başlaması cinsel bir bunalım değildir. Korkunun özünde yatan, kişisel hayatın avuçları­mızdan kaymaya başlamasıdır. Gidiyor. Giden gençlik değil yaşamdır, severek sevilerek yaşanı­lan çağdır. İnsanlara ahlâk diye, en fazla direnilecek konuda başeğmeyi, kabul etmeyi öğretmişler. Filmde, bedensel güçlüklerini korumak için kendi­lerinden başka hiç bir şeyi düşünmez, görmez ha­le gelen insanlar seyircide şok etkisi yaratıyor. Yö­netmen, hayata bağlılık duygusunu iyice belirt­mek amacıyla, ekonomik gücü olanların fiziki gü­cü olanları nasıl acımasızca, bir vampir gibi emip hayatın özünü kendi bedenlerine geçirdiklerini sar­sıcı bir kamera tekniği ile veriyor. Olağan dışı gibi gelen anlatım, tek insanın bastırılmış, düşünceye kapatılmış yanını ortaya çıkarmaktadır.

Hayatı hep şöyle düşünmüşüzdür: İnsan do­ğar, çocukluk döneminden geçip ergin insan olur, sonra düşüş başlar, ihtiyarlık ve ölüm! Yani ha­yat, bizim bilinçle, tat alarak, güçlülüğümüzü du­yarak yaşadığımız 20 - 30 yıl değildir de, doğuştan ölüme kadarki altmış, yetmiş, seksen yıllardır. Uzun bir ömür dileğimizin kapsamına giren, uzun bir ihtiyarlıktır. Yoksa ellisini aşmış, altmışına varmış insanoğlunun yaşama haklarını sınırlamak­ta, bu hakları tanımamakta üzerimize yoktur. Ellisinde âşık olunmaz, altmışında gençler gibi hareket edilemez yetmişinde kılık kıyafet bile cenaze törenlerine uygun olmak gerekir. Gençlikte konuştuklarımızı konuşmak hafifliktir, boyunca kızı veya oğlu olana utanmak düşer, vücudunuzu, ruhu­nuzu diri tutmak yolundaki gayretleriniz komik olmaktadır, her zaman yaşınızı düşünmeniz gerek­tir ve toplumsal ölçülere uygun yaşam, mezara gi­derken vekarı muhafaza etmektir.

Aslında bütün bunlar ormana bakarken ağa­cı görmemektir. Ormanın ölümsüzlüğü, ağaca ölümlülüğünü unutturamaz. Yaşamın amacı dün­yada en uzun kalmak değil, kaldığı sürece doyumlu yaşamaktır. Hafta içinde okuduğum bir ekono­mi yorumunda; hukuka, kurallara bağlılığın hak­sızlık yapmamak anlamına gelmeyeceği belirtili­yordu. Yazar, padişahlar başlarını kesecekleri in­san için şeyhülislâmdan fetva almayı ihmal etmez­lerdi diyordu. İnsanın kişisel yaşamındaki doğal direncini kırmak için size yığınla ahlâk ve hukuk kuralı sıralayabilirler. Ama çağdaş insan da ken­di hakları üzerinde düşünmesini ve onları savunmasını bilmelidir.

                                                                                     (Daha Güzel Bir Dünya, 1975)