Refik Durbaş

Şair ve yazar, gazeteci (D. 10 Şubat 1944, Pasinler / Erzurum – Ö. 30 Kasım 2018, İstanbul). Fikret Kaynakçı, Sıtkı Sipahioğlu müstearlarını da kullandı. İzmir Necatibey İlkokulu (1956), Namık Kemal Lisesi (1965) mezunu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü yarıda bıraktı.

1965-1968 arasında çeşitli işlerde çalıştı. Yeni İstanbul ve gazetemizde düzeltmenlik yaptı.  Sabah gazetesinde kitap sayfası yönetmeni olarak çalışmalarını sürdürdü.

İkinci Yeni çizgisinde görülen şiirleri, 1962 yılından itibaren Ege Ekspres (İzmir, 1962), arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı Evrim (1962-64, 24 sayı), kendi çıkardığı Alan 67 (4 sayı, 1967), yönetimine katıldığı Yeni A (1972), Soyut, Şiir Sanatı, Papirüs vd. gazete ve dergilerinde yer aldı. Devinim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut, Papirüs gibi dergilerdeki şiirleriyle dikkat çekti. Gazetelerde sanat sayfaları hazırladı. 1992 yılında Cumhuriyet gazetesinden emekli oldu.

Köşe yazarı olarak değişik gazetelerde çalışmalarını sürdürdü. En son BirGün gazetesinde yazılar kaleme aldı.

İkinci Yeni esintisi ile başladığı şiir yaşamı, zamanla toplumcu yönelim kazandı. Kendine özgü dili ve benzetmeleriyle, baştan beri tavrını ve varlığını keskinleştiren, anlam kadar biçime de önem veren şiirler yazdı. Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çay evlerinin dünyasını yansıtan şair olarak tanındı. Şiirinde günlük konuşma dili içine ustaca serpiştirilmiş eski sözcükler de kullandı.

Çırak Aranıyor adlı kitabıyla 1979 Yeditepe Şiir Ödülünü, Nereye Uçar Gökyüzü ile 1983 Necatigil Şiir Ödülünü kazandı.

Refik Durbaş, 30 Kasım 2018 Cuma günü akşam saatlerinde, diyaliz ve akciğer tedavisi gördüğü Medeniyet Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde vefat etti. Cenazesi, 2 Aralık 2018 Pazar günü Erenköy Galippaşa Camii'nde, kılınan öğle namazının ardından Ümraniye Hekimbaşı Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Hakkında Ne Dediler?

“Refik Durbaş, Çaylar Şirketten kitabından beri, yoldan söz etmediğinde bile yolculuk şiirleri yazıyor aslında. Ama Nâzım Hikmet’te olduğu gibi sürgünlük izleğini de içeren siyasal bir yolculuk değil bu; son otuz, kırk yılda uluslararası nüfus hareketlerinin patlamasıyla birlikte kendi özel –ve kolayca kalıplaşabilecek– duyarlığını oluşturan o yeni jeokültürel yolculuğa da pek benzemiyor. Daha çok, Cahit Külebi’de ve İkinci Yeni’de görüldüğü gibi, kendi ülkesini, kendi bildiği yerleri uzak, hüzünlü –ve yeni– kılan o epeyce hayali, epeyce zihinsel yolculuğu sürdürüyor Durbaş. Bildiği sokaklarda kayboluyor, yekpare sanılan bir ânın içine birdenbire bir mesafe duygusu sokuyor.” (Orhan Koçak)

***

“Refik Durbaş’ın şiiri, hayatın çeşitli alanlarına yayılmıştır. Bundan dolayı, şiirleri, aynı yapıt içinde de birbirlerinden farklı özellikler taşır. Hatta bazen aynı şiir içinde bile form açısından dalgalanmalar görülür. Kimi yerde imgesel düzey daha belirgin bir konumdayken, kimi yerde geriye çekilerek yerini, gündelik uğraşların ifadesine dayanan düzyazıya yakın bir dile bırakır.” (Aydın Afacan)

ESERLERİ:

Şiir: Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ayışığı (1974), Çırak Aranıyor (1978, 2016), Denizler Sincabı (çocuk şiirleri, 1979), İkinci Baskı (çocuk şiirleri, 1979), Çaylar Şirketten (1980, TV filmi yapıldı, 1989), Kırmızı Kanatlı Kartal (çocuk şiirleri, 1982), Nereye Uçar Gökyüzü (1983), Siyah Bir Acıda (1983), Bir Umuttan Bir Sevinçten (toplu şiirler 1, 1984), Yeni Bir Defter Şiirler-Meçhul Bir Aşk (1985), Adresi Uçurum (toplu şiirler 2, 1986), Geçti mi Geçen Günler (1989), Menzil (1992), Kimse Hatırlamıyor (Toplu Şiirleri: 1, 1994), Nereye Uçar Gökyüzü (Toplu Şiirleri: 2, 1994), Düşler Şairi (1997), Seçme Şiirler (1997), Hatıram Olsun (2000, 2010), Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (2002), Rüya Tabirleri (2004), Kırık Ayna Toplu Şiirler – 3 (2016), Şayeste (2018).

Öykü: Öykülerde İstanbul (1995).

Röportaj: Ahmed Arif Anlatıyor / Kalbim Dinamit Kuyusu (1990, 2000), Yazılmaz Bir İstanbul (1988).

İnceleme: Şair Cezaevi Kapısında (1992), Galata Köprüsü (1995), Taşın ve İnancın Şiiri Mardin (Fotoğraflar: Bünyad Dinç, 1998), Efsaneler Kenti İstanbul (2017), Mehmet Akif Hayatı ve Toplu Şiirleri (2008), Köroğlu (2014), Gül İle Sitemkar (Halk hikâyeleri, 2015), Dizelerin Renkleri (Evrim Altuğ , Fahri Özdemir ile, 2017).

Çocuk Kitabı: Yedi İklim Dört Bucak (1977, Evliya Çelebi'den çocuklar için), Şakaname (1983, Evliya Çelebi'den çocuklar için), Mavi Alacalı Baston (1983, Muallim Naci'den çocuklar için), Evliya Çelebi (çocuk kitabı, 1983), Tilki Tilki Saat Kaç (2007), Pençesi Pamuk Kedi (2009), Nar Düştü Kar Üstüne (2011), Kurabiye Ev (2014), Kuyruklu Hayvan Masalları (2015), Büyüsün Düşler (2017),  Zuzu ile Babası (2018), Refik Durbaş Seti-7 Kitap Takım.

Deneme: Güneşli Rüzgarı Nazım'ın Vera Tulyakova Anlatıyor (1997, 2009), İki Sevda Arasında Kara Sevda (1994), Yasemin ve Martı (1997), Rakı ile Edebiyat Muhabbeti (2007).

Anı-Portre: İlhami Bekir'den Mektup Var (1997), Anılarımın Kardeşi İzmir (2001, 2018), Edebiyat Anılarda Yaşar (2018).

Antoloji: Türk Yazınında Cezaevi Şiirleri (1993), Öykülerle İstanbul (1995).

KAYNAKÇA: Yurt Ansiklopedisi (c. 4, 1982), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Okan Yüksel / İzmirli Ozan Gazeteciler (1997), Asım Bezirci / Güle Dil Verenler (1998), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Şiirini Yaşamından Damıtan Şair:  Refik Durbaş - Sokağın Şairi (Cumhuriyet Kitap, 22.2.2001), Raif Özben / İzmir’in Yüzünü Çizmek ya da Bir Sevgili-Kent Portresi (Virgül, sayı: 43, Eylül 2001), Orhan Koçak / Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (Virgül, sayı: 53, Temmuz-Ağustos 2002), Şair Refik Durbaş yaşamını yitirdi (cumhuriyet.com.tr, 1 Aralık 2018).