Gazeteci-yazar (D. 1890,
Şam - Ö. 4 Kasım 1968, İstanbul). Yazılarında Ref’i Cevat, Arı, Ulunay, Veysel
Karânî, Serâzad imzalarını da kullandı. Aslen Konyalı bir aileye mensup olup,
Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin soyundan gelen eski Ankara valilerinden Ali
Muhiddin Paşa’nın oğludur. İlk ve ortaöğrenimini Vefa Taş Mektebi (1898) ile
Şemsü’l-Maârif adlı özel bir okulda (1901) tamamladı. Galatasaray Lisesini
bitirdiği yıl (1909) Alemdar gazetesini çıkarmaya başladı. Tanin
ve İkdam gazetelerinde çalıştı. Bir süre Şehrâh gazetesinde yazı
işleri müdürlüğü yaptı. Gıdık başta olmak üzere Karagöz, Kalem
gibi bazı gazete ve dergilerde de siyasî ve hiciv ağırlıklı yazılar yazdı.
İttihad ve Terakki Partisi’ne karşı olduğu için Sadrazam Mahmut Şevket Paşa’nın
öldürülmesi olayından sonra Sinop, Çorum ve Konya’da sürgün hayatı yaşadı
(1914-18). Sinop’a sürgün giderken Refik Halid Karay’la birlikteydi.
Mütareke’den sonra
yeniden yayımladığı Alemdar gazetesinde İngiliz Muhipler Cemiyeti ile bu
cemiyet gibi İngiliz yanlısı Hürriyet ve İtilaf Fırkasını destekleyerek Millî
Mücadele aleyhinde yazılar yayımladı. Cumhuriyet’ten sonra “150’likler”e dâhil
edilerek yurtdışına gönderildi (1924). On beş yıl sonra aftan yararlanarak
döndüğünde İstanbul’da Yeni Sabah ve Milliyet (1953 yılından
sonra) gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. Dilde özleşmeye karşı çıkan
yazarlar arasında yer aldı. İstanbul Belediye Konservatuarı’nda Tasnif Kurulu
üyesi olarak çalıştı. Kalp hastalığının yol açtığı felç sonucu hayatını
kaybetti. Vasiyetine uyarak Konya’da Mevlâna türbesinin karşısındaki Üçler
Mezarlığında toprağa verildi.
İlk yazısı 1909 yılında Tanin’de
çıkmıştı. Siyasî konulu yazıları dışındaki günlük gazete fıkralarında yalın bir
dille daha çok eski İstanbul hayatını anlattı. Milliyet gazetesindeki Takvimden Bir Yaprak adlı sütununda
güncel konulara değindi. Yazılarında geleneğe bağlı kalarak, dilin
özleştirilmesi yönündeki çalışmaların karşısında yer aldı.
Basılı eserlerinin
dışında, Ayrıca Tiyatro Tenkitleri ve Münakaşalar, Peçeli Çengi
(hikâye), Selâhaddîn-i Eyyûbî ve Mısır (tarihî roman), Delikli Taş
(roman), Şehir Uşağının Sohbetleri (hafta sohbetleri), Kör Bülbül
(hayvan hikâyeleri), Edebiyat Haftaları (tenkitler-musahabeler) ve Bu
Gözler Neler Gördü gibi yayınlanmamış eserleri vardır.
ESERLERİ:
ROMAN: Üçler
(1921), Köle (1942), Dağlar Kralı Balçıklı Edhem (1955),
Sayılı Fırtınalar (1958, Eski İstanbul Kabadayıları adıyla 1994),
Eski İstanbul Yosmaları (1959), Mermer Köşkün Sahibi (1959), Bir
Başka Âlem (1964).
ANI: Enkaz Arasında (Paris
hâtıraları, 1945), Menfâlar/Menfîler-Sürgün Hatıraları (1999), Bu
Gözler Neler Gördü (2003).
GEZİ: İhtişam Diyarı
Hindistan (1962).
İNCELEME: Rıza Tevfik:
Şiirleri ve Mektupları (1943).
ÇEVİRİ: Kadın ve
Oyuncağı (Pierre Louis’den, 1940), Werther (J.W. von Goethe’den,
1940), Hitler’le İki Sene (N. Henderson’dan, 1940), Fransa’yı Kemiren
Kurt (A.F. Luce’den), Zambak (V. Sardou’dan), Hacı Murat
(L.N. Tolstoy’dan, 1943), Hind Diyarında Karış Karış (Francis de
Croisset’den, 1943), İşkenceler Bahçesi (Octave Mirbeau’dan, 1955).
HAKKINDA: İsmail Hakkı
Baltacıoğlu / Üstad Ulunay’Ia Görüştüm (Yeni Adam, 2.10.1943), Halit Fahri
Ozansoy / Refi Cevat Bey’in Akrobatik Öfkesi (Tercüman gazetesi, 6.12.1966),
Hilmi Yücebaş / Bütün cepheleriyle Ulunay: Hayatı, Hâtıraları, Eserleri (1968),
Türkiye Ansiklopedisi (C.3, s.1079, 1974), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda
İsimler Sözlüğü (1983), Hilmi Yücebaş / Ulunay (1969), Ana Britannica (c. 21,
1991), TDE Ansiklopedisi (c. 8, 1998), Behçet Çelik / Sürgün Hatıraları
(Virgül, sayı: 21, Temmuz-Ağustos 1999), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001), Büyük
Türk Klasikleri (c. 13, 2002).
