Ermeni kökenli Türk şair (D. 1865,
Bursa – Ö. 1929’dan sonra). Tam adı İstepan Gordikyan Hilmi. Kaynaklarda adı
İstepan Hilmi Gurdikyan olarak da geçer. Bursa Ermeni Mektebinde ilk ve
ortaöğrenimini gördükten sonra özel hocalardan Arapça, Farsça ve aruz veznini
öğrendi. Bursa Hisar Kütüphanesindeki bazı divanlar ile İbni Kemâl’in Farsça Nigâristan’ını
okudu.
1883’te Bursa Ermeni Mektebi
Türkçe öğretmenliğine, birkaç sene sonra da Ermeni Erkek ve Kız Mektepleri
müdürlüğüne atandı. Türk ve Fars edebiyatıyla yakından ilgilendi. Yirmi bir yıl
Bursa’da öğretmenlik yaptıktan sonra 1895’te İstanbul’a geldi. Çeşitli Ermeni
ve diğer azınlık okullarında Türkçe öğretmenliği yaptı.
Şiir alanında Recaizâde Mahmut
Ekrem’in teşvikini gördü. O dönemde Maarif Nazırı olan Recaizade tarafından
Mercan İdadîsi kitabet (kompozisyon) öğretmenliğine atandı. Cumhuriyetten sonra
Maarif Vekâletinin izniyle birkaç Ermeni lisesinde Türkçe ve edebiyat dersleri
verdi. Şiirleri Bursa ve İstanbul gazetelerinde yayımlandı.
1883’ten itibaren verdiği
eserlerle Türk dili ve kültürüne büyük hizmetler verdi. Eserleri hikmetli
sözler, ahlakî, tasavvufi parçalarla doludur. Döneminin birçok gazete ve
dergisinde yazıları yer aldı.
İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın,
Son Asır Türk Şairleri adlı eserinde İstepan Hilmi için yazdığı kıt’a için
Hakkı Tarık Us şöyle der:
“İddea’yi ilm-ü irfan eyleyen
had-nâşınâsi
İstepan Hilmi gibi ısbat-i kudret
etmeli.
Üç lisanda eyledi ibrâz-i âsâr-i
vukuf,
Üç lisan erbâbi bundan ahz-i ibret
etmeli.
kıt’asını söyleyen üstad İbnüle-
min’in müsaadeleriyle noksan kalmış bir hükmü tamamlamalıyız: Anadili olan
Ermenice’yi de katarsak İstepan Hilmi’nin edebiyatında kudret ispat ettiği dil
üç değil dört olmuş ve kendisine tevcih edilecek takdir o nispette yükselmiş
olacaktır.”
ESERLERİ:
Mir’âtü’n-Nikât (hikemî ve
ahlâkî Arapça, Farsça nazım ve nesirler ile bunların dayandığı âyet ve
hadislerin tercümeleri), Gülşen-i Edeb (Farsça manzumelerinin bır kısmı),
Osmanlı Aruzu (Ermenice), Hâtıra (Türkçe manzumelerinin bir kısmı).
KAYNAKÇA:
Hakkı Tarık Us / Elli Yıl Mecmuası
(tsz. s. 62-63), V.
Recai Velibeyoğlu / ÖBBŞKA (c. 1, 1975), TDE Ansiklopedisi (c. 4, 1976), Milliyet Büyük Larousse (1986), Nail Tuman / Tuhfe-i Nailî (c. 1, s. 219
-904, 1999), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (193041c. II,
2000), TDOE –TDE Ansiklopedisi (c. 5, 2004).
