Sadık Kemal Tural

            Sınırlar.. zincirler.. duvarlar... İnsan denilen varlık, ten ve zaman kafesine mahkûm bir kuş...Ten ve zaman, kafesin çıldırtan iki aslî duvarı, yahut kilidi... Bu kuşu kafesten bırakırsanız, dışarıda onu yemeye hazır, en azından yaratılışına uygun yapısından uzaklaştırılmaya yol açacak bir dünya var. ‘Kafese razı olsun, kafese mahkûm olsun, aşamasın kendini, kalakalsın öylece mi’ diyeceksiniz?

            İnsan, idrâkiyle kainatın efendisi, Allah’ın halifesi...Bu kafesten

kurtulabildiği ölçüde halifesi bir gün gelecek, bugün rüyasını bile görmediğimiz bilgileniş türleri insanın hayatına girecek. Bilgileniş türleri çeşitlendikçe, iyi niyetli boyut aşma denemeleri olumlu sonuç verdikçe ruhun bedene mahkûmiyeti azalacak. Şimdilik Öte’nin kapısına varabilen imkânlardan şimdilik şiir ve rüya ile bunların hazırlayıcısı ilham’dan yararlanabiliriz.

            Şiir ve rüya, ten ve zaman duvarlarını aşan iki imkân...

            Rüya, beynin büyük ölçüde devreden çıktığı, klasik mantığın işleyişini yitirdiği, iradenin işlevsiz kaldığı bir bilgilenme türü. Rüya, ötelere (geçmiş’in, hal’in ve geleceğin bizim için ötede olanına) ait bilginin, teşbih ve istiarelerle verilmesidir. Rüya, bir bilgilenme türü olmakla birlikte, görenin, görülme zamanının önemli olduğu bilgilenme. Rüya , hülyadan ve ilhamdan farklı.

            Şiir, iradenin devreden çıkmadığı bir uyanıklık hâlinin, yarı rüya durumunun sonucunda oluşuyor; yarım rüya konumundaki bazı kişilerin, kendi özüne, başka özlere ve ilişkilere ait bilgilenişin doğurduğu, anlamlı, ahenkli, sözlü tepkisidir.

            İnsan denilen ve sınırlar içinde yaşayan özel varlığın, vahy ile cinnet arasındaki koşuşturması sırasında, ten ve zaman duvarlarının ötesinden gelen uyarımlara, ahenkli bir çığlıkla cevap verişinin adıdır şiir.

            Şiir, beşinci mevsim, on üçüncü ay, 368’İnci gün... Şiir, ana rahmindeki dokuz ayı hatırlayabilmek...Şiir, rahme inmeden önceki nizama dâir ürpertilerle sarsılmak...Şiir, tanınan bilgilenmelerin dışında bir bilgileniş...Şiir, bilgilerin ötesine uzanan yüksek bir idrâk...Şiir, hâlin çirkinliklerine anlamlı bir karşı çıkış, güzelliklerine, hoşluklarına alkış tutuş, her türlü duyarsızlığa karşı ise, yüksek bir duyarlılıkla sitem ediştir. Şiir, geleceğin çocukları adına sorumluluk duygusu; şiir, yaratılış hikmeti adına savcılıktır.

            Şiirin ilk aslî özelliği duyarlılık; yüksek, anlamlı ve ölçüler üstü bir duyarlılık...Seçilmiş ve ayıklanmış kelimelerle kurulmuş özel bir bütünlük yoluyla başkasıyla paylaşılan yoğun duygu veya duyarlılık...Dolayısıyla aslî unsur, duyarlılığın ifadesi olan bir dildir, demek doğru olur. Dil, şiiri fethe çıkan şâirin kanatlı atı...

            “Çamlığın başında tüter bir tütün,

            Acı çekmeyenin yüreği bütün.”

            Yozgatlı çığlığa Apşeron’dan şâir Nebi Hazri’den bir cevap: “Acı çekenler yarım peygamber/ Acı çekmeyenler yarım insandır.”

            Çığlık çığlığa karışıyor, Bakü’den gelen çığlığın Soğluk önündeki çığlığa, Yozgat semâlarına, yaradanın katma doğru ağır ağır yükselişin adıdır, şiir.

            Hindistan’da bir şarkı dinlemiştim; tercüme edilmesini istedim. Agra’da, bir otelde, insanın içine işleyen bir kadın, sesini titreterek, hani o Raj Kapor filmlerdeki görüntüleri hatırlatarak söylüyordu:

            “Ey sevilen, sevilen...

            Hak etmesen de seni seveceğim.

            Ne kadar yanarsam yanayım,

            Ben bu çileye razı olduktan sonra... “

            Tamı tamına çeviri bu muydu? Asıl metin bu kadar basit miydi bilmem! Ama, o kadının, insanın içine işleyen sesinde, müziği taçlandıran, müziğe ruh katan, bir aşk yangınını anlatan bir şiir vardı ki, işte o, bir dilden bir dile ancak

bu kadar aktarılabilir.

            “Gönül” kelimesini nasıl tercüme edeceksiniz?

            “Yüzünde göz izi var,

            Sana kim baktı yarim?”

            Bu iki mısraın hangi dile aktarılması mümkün? Örnekleri çoğaltmak değil niyetim. Kısadan söyleyeyim, anlaşılması gereken şu: Milletlerin varlık alanındaki tefekkür ve davranış nizamının göstergesi dil...Bu dilin felsefî ve edebî boyutunu sırtında taşıyan mecaz... Mecazı zenginleştiren derinleştiren ilham...İlham, herkese rastgele sunulmayan özel bilgi...İlham ile öğrenileni, üst dil, derin dil, bekâreti korunmuş dil İle vermek gerek. Bir dilin derinliğini ve bekâretini temsil eden şiir...Nasıl bir başka dile tercüme edersiniz? Bir dilin bekâreti saydığınız şiir, o dilin sahipleri İçin, ezelden ebede giden, basit gibi görünen mukaddes bir varlık olan dilin bekâreti...

(Prof. Dr. Sadık Tural Armağanı, 2002)