Mustafa Asım Köksal

İslam tarihçisi, mutasavvıf, şair ( D. 5 Eylül 1913, Develi / Kayseri – Ö. 28 Kasım 1998, Ankara). Babası Hafız Mehmet Edip Efendi, annesi Döne Hanım olup, Pir Velioğulları sülalesindendir. Babası Hafız Mehmed Edip Efendi, Asım Köksal birkaç aylıkken çalışmak için Arjantin’e gitmiş ve Kurtuluş Savaşı’nın çıkması üzerine Türkiye’ye dönmeyerek yirmi iki yıl orada kalmıştı. İlköğrenimini Develi Merkez Nu­mune Okulu’nda tamamladı (1927). 1927 yılında Kayseri Lisesi ve Askeri Lise sınavlarını kazandıysa da çeşitli sebeplerle başvurusu kabul edilmeyince Kayseri ulemasından Develi Müftüsü Mustafa İzzet Efendi’den din ilimleri alanında medrese usulüne göre eğitim aldı. Daha sonra Ankara’ya yerleşerek Müderris Mehmed Efendi’den bir kısım dersler görüp Enbiyazade Mehmed Hilmi’den tasavvuf icazetnamesi (yeterlilik) aldı. Mutasavvıf Rahimi’den Mesnevi okudu. On iki yıl Mürşidi İskilipli İbrahim Edhem Efendi’nin derslerine devam etti. 1933’te Diyanet işleri Başkanlığında memur olarak çalışmaya başladı. Bu kurumun çeşitli ilmi kurullarında otuz bir yıl görev yaptı. İslâm Tarihi adlı eserini yazmak için Diyanet İşleri Başkanlığı Yüksek Müşavere Heyeti Üyesi iken emekliye ayrıldı.

Emekli oldu­ğu 1964 yılına kadar Diyanet İşleri Başkanlığı’nda Evrak Kitabeti memurluğu, Tahsis Memurluğu, Sicil Şefliği, Yazı İşle­ri Müdürlüğü, Yayın Müdürlüğü, Hayrat Hademesi İşleri Müdürlüğü, Zat İşleri Müdür Vekilliği,  Müşavere ve Dinî Eser­leri İnceleme Kurulu üye baş muavinliği görevlerinde bulundu. 1998’de Ankara’da öldü ve Bağlum Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Mehmet Akif’in bütün şiirlerini toplayan “Safahât” adlı eserinden etkilenerek 1927’den iti­baren dinî manzumeler yazmaya başlayan Mustafa Asım Efendi, daha sonra ilmî ça­lışmalara yönelmiştir. Çalışmalarının bü­yük bölümünü Hz. Muhammed (sav) dönemine ayırmış, anlatımda kısaltma yoluna git­meyi uygun görmemiş, kaynaklarda kısa olarak geçilmiş konuları ayrıntılı bir biçimde ince­lemeyi öncelemiştir. Bu anlayışına uy­gun olarak yaptığı araştırmalar sonucun­da ilk Müslümanların Dârülerkam’a (Peygamberin İslamiyeti gizlice yayarken, inananların bir araya gelip gönül sohbetleri yaptığı ev) giriş tarihi, Hz. Ömer’in ve Amr b. Abese’nin Müslüman oluş sırası gibi kimi konular hakkında birçok kaynakta aktarılan bil­gilerin doğru olmadığını ortaya koymuş­tur.

Mustafa Asım Köksal’ın en önemli ve en oylumlu eseri “İslâm Tarihi - Hz. Muhammed ve İslâmiyet”tir. 1964 yılında üzerinde çalışmaya başladığı bu eseri bir cildi Mekke, bir cildi Medine dönemi olmak üzere iki cilt olarak yazılmış, ardından eseri genişletmeyi tasarlamıştır. Ancak 1966’da Mek­ke dönemini yayımladıktan sonra bu düşüncesinden vazgeçerek Me­dine dönemini Hz. Peygamber’in Medi­ne’de kaldığı her bir yıl için bir cilt olmak üzere on bir cilt olarak kaleme aldı. Yaşamının son yıllarında bütün ciltleri göz­den geçirerek sekiz cilt olarak yeniden ka­leme almıştır. Bu eser, “İslâm Tarihi Pey­gamberler Peygamberi Hz. Muhammed Aleyhisselâm ve İslâmiyet” adıyla ölümünden sonra yayımlanmıştır (İstan­bul 1999).

Hz. Peygamber dönemini, ana kaynaklara dayanarak tüm ayrıntılarıy­la ele alan ve “Asr-ı Saâdet”te İslâm’ın ya­yılış ve hukuk tarihini akıcı bir üslûpla an­latan bu eser Türkçedeki en geniş siyer (İslam din biliminde peygamberlerin, din büyüklerinin ve halifelerin hayat hikâyesi) kitabıdır. “Müsteşrik Caetani’nin Yaz­dığı İslâm Tarihi’ndeki İsnad ve İftira­lara Reddiye” adlı eserinde, İtalyan doğubilimci Leone Cae­tani’nin kaleme aldığı “Annali dell’îslam” adlı eserin özel­likle İslâm’da hadis ve isnat müessesesi, Ebû Hüreyre ve İbn Abbas gibi kimi sahabilerin kişiliği, “Kur’an”ın kaynağı, Hz. Peygamber’in kişiliği ve İslâmiyet’in oluşumundaki rolü gibi konulardaki iddia­larına cevap vermektedir. Ayrıca ders kitapları vardır.

 “Asım’ın İslâm Tarihi” diye de tanınan on iki ciltlik İslâm Tarihi eseri 1983 yılında Pakistan hükümetinin düzenlediği “Siret’ün Nebî” yarışmasında dünya birincisi seçildi. 1985’te Türkiye Yazarlar Birliği kendisini Yılın Kültür Adamı seçti ve 1996 yılında Kültür ve Sanat Büyük Ödülüne layık gördü. Kadiri tarikatına mensup idi. Ankara Bağlum’daki aile kabristanında toprağa verildi.

BAŞLICA ESERLERİ:

Armağan (1939), Peygamberler (1941), Ezanlar (1946), Gençlere Din Kılavuzu (1946), Din Bilgisi (İlkokul dördüncü sınıflar için, 1949), İslâm İlmihali (1954), Bir Amerikalının 23 Sorusuna Cevaplar (1956), Tevbe (1958), Müsteşrik Caetani’nin Yaz­dığı İslâm Tarihi'ndeki İsnad ve İftira­lara Reddiye (2 cilt, 1961), Hıristiyanlık Propagandası Münasebetiyle Açıklama (1963), Muhammed Aleyhisselâm'm Peygamberliği (Muhammed Kâmil Hatte'den, çev., İsmail Ezherli ile beraber, 1967), Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası (1979), İslâm Tarihi - Hz. Muhammed (s.a.v.) ve İslâmiyet (1980), Dînî ve Ahlâkî Sohbetler (3 cilt, 1981), Hak Âşıkı Büyük Mürşid Ahmed Kuddûsî (1983), İslâm Tarihi (18 cilt, 1989), Peygam­berler Tarihi (1990), Peygamberler Tarihi (6 cilt, 1993), İslâm'da İki Ana Kaynak Kitab ve Sünnet (1994), Pakistan Konferansları (1999), Peygamberimiz (manzum, 1999), Ahiret Yolculuğu ve Diğer Şiirler (haz. A. Cüneyd Koksal, 1999).

KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Mahmut H. Şakiroğlu, "Caetani, Leone" (TDV İslam Ansiklopedisi, c. 6, s. 544, 1992), Onur Kaya / Mustafa Asım Köksal’ın Ardından (Zaman, Aralık 1998), Kâmil Şahin / "Mustafa Âsim Koksal Hayatı ve Eserleri" (Diyanet Üç Aylık İlmî Dergi, XXV/2, Ankara 1999, s. 117-127), A. Cüneyd Köksal / M. Asım Köksal-Hayatı ve Hatıraları (2002), A. Cüneyt Köksal / “Köksal, Mustafa Asım” (TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 26, s. 235-236, 2002).