Şair ve yazar (D. 25 Nisan
1920, İstanbul - Ö. 19 Nisan 1993, İstanbul). Öykü ve roman yazarı Nazlı
Eray’ın eniştesidir. Özel Işık Lisesi (1937) ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Felsefe Bölümü (1943)’nü bitirdi. İstanbul‘da İstiklal, Işık ve
Boğaziçi liselerinde öğretmenlik; Çalışma Bakanlığı (1949) ve İstanbul
Belediyesi’nde (1951) müfettişlik, Yazı İşleri Müdürlüğü, Konservatuar (1959)
ile Şehir Tiyatroları’nda (1961) müdürlük, Belediye Konservatuar’ında
öğretmenlik yaptı. Bu son görevinden 1977’de emekliye ayrıldı. Bir süre Devlet
Güzel Sanatlar Akademisi’nde estetik ve sanat kuramları dersi verdi (1980-81).
Sabahattin Kudret Aksal
edebiyata şiir yazarak başladı. İlk şiiri 1 Ağustos 1938 tarihinde “Varlık” dergisinde, ilk öyküsü 1940
yılında “Küllük” dergisinde
yayımlanmıştı. Şiirleri ayrıca “Hamle”, “İnsan”, “Oluş” “Yeditepe” dergilerinde
yer aldı. Önce Garip Şiir Akımı (Birinci Yen)’nın etkisinde olan şiirler yazmıştır.
Bu şiirlerde gündelik hayatın sevinç ve mutluluklarını, avarelikleri dile
getirmiştir. 1970’lerin ortalarından sonra ise yalınlığı elden bırakmadan dilde
derinlik arayışına başladı. Uyak tekrar şiirinin köşe taşı oldu. Bu dönemde
Garip’ten de uzaklaşıp İkinci Yeni havasına girdi. Kendisine özgü bir biçimde
insan-doğa ilişkisine felsefe düzleminde yaklaştı. Şiirlerinde daha çok kent
insanlarının gündelik ilişkilerini, saçmalıklarını, çatışmaya varan
tartışmalarını ele aldı. Daha sonraki şiirlerinde ise kişinin evrendeki yeri,
değeri felsefi bir bakışla işlenmiştir.
1952-56 yılları arasında öykü
üzerinde yoğunlaştı. Öykülerinde küçük insanın psikolojisini, aile
bireyleri arasındaki ilişkileri izlek edinerek biçimselliği daha çok önemsedi.
Öykü ve oyunlarında sıradan insanların yakın çevreyle ilişkilerindeki
çelişkileri işledi. Oyunlar kitap olarak yayımlandığı gibi, çeşitli resmi özel
tiyatrolarda sahnelendi de. Gazoz Ağacı adlı öykü kitabı ile 1955 Sait Faik Hikâye Ödülünü, Yaralı
Hayvan öykü kitabıyla 1957 Türk Dil Kurumu Sanat Armağanı‘nı, Kahvede Şenlik
Var oyunu ile Ankara Sanatsevenler Derneği’nin 1965-66 mevsiminin en iyi
tiyatro yazarı ödülünü, 1981 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü’nü, Şiirler adlı
kitabıyla 1980 Yeditepe Şiir Armağanı’nı, Buluşma
ile 1990 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülünü, Vavlar adlı öyküsüyle 1985 Enka Öykü Ödülü’nü ve 1990 Yılı Kültür
Bakanlığı Tiyatro Onur Ödülü’nü, 1992 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülünü, 2000
Sonsuzluk Kitapevi Başarı Ödülü’nü aldı.
“S.K. Aksal, şiirimizi yenilemiş şairlerden
biridir. Özellikle ilk kitabıyla haklı bir yer, haklı bir ün yapmıştır
şiirimizde. O ilk şiirlerin, kendi kuşağının şiirine yakın fakat ayrı bir
havası, bir kişiliği vardır.” (Turgut Uyar)
“Aksal, şiirinin ilk döneminde Garip
Şiiri‘yle gelen yenilikçi yönelimde ürünler verdi. Şiirini daha bağımsız bir
çizgide geliştirmeyi yeğledi. Bu süreçte, bireyin toplumdaki yalnızlığını,
yaşadığı açmazları, sıkıntıları yalın bir söyleyişle dile getirdi. Söyleyişe
önem verdi. Onun, şiirde yeni bir ses arayışı, yenilikçi görünmek adına değil;
şiiri düzyazıdan kurtarmak; ‚Yeniden dizeyi, uyumu, şiiri şiir eden şeyleri
bulmak. O bileşimi, o sesi bulmak‘ kaygısından doğdu.”(Feridun Andaç)
“Gürültüyle, coşkuyla bezeli
bir şiir değildir onunkisi. İnce bir sızı gibi yavaş yavaş kendini duyuran, okudukça
alçakgönüllülüğü ile size şiirsel duyarlığın lezzetini veren bir şiiri vardır.
Kalın çizgili bir dünya yoktur Aksal‘da. Ayrıntılar şiiri oluşturuyorsa,
açıkçası bir tür şiir de öyle kuruluyorsa onun ustası Aksal‘dır. Doğanın
renklerini bile onda o keskin çarpıcılığıyla göremezsiniz, bir gökkuşağında
birbirine vurmuş renkler gibidir.” (Doğan Hızlan)
ESERLERİ:
ŞİİR: Şarkılı Kahve
(1944), Gün Işığı (1953), Duru Gök (1958), Elinle (1962), Bir
Sabah Uyanmak (ilk iki şiir kitabı ile birlikte 1962), Eşik (1970),
Çizgi (1976), Şiirler (toplu şiirleri, 1979; aynı adla bütün
şiirleri, 1988), Zamanlar (1982), Bir Zaman Düşü (1984),
Buluşma (1990), Batık Kent (son şiirleri, 1993).
ÖYKÜ: Gazoz Ağacı (1954),
Yaralı Hayvan (1956), Yaralı Hayvan Gazoz Ağacı (ilk iki öykü
kitabına beş yeni öykünün eklenmesiyle 1974).
OYUN: Evin Üstündeki Bulut (oyn.
1948, basılmadı), Şakacı (1952), Bir Odada Üç Ayna (1956),
Tersine Dönen Şemsiye (1958), Kahvede Şenlik Var (1966), Sonsuzluk
Kitabevi ya da Kuyruklu Yıldız (1969), Kral Üşümesi (1970), Bay
Hiç - Sonsuzluk Kitabevi (1981), Önemli Adam (1983).
DENEME- İNCELEME: Geçmişle
Gelecek (denemeler, konuşmalar, 1978).
ÇEVİRİ: Çeviri Şiirler (Baudelaire
ve Eluard‘dan 1991).
HAKKINDA: Tahir Alangu /
Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (c. 2, 1965), Mehmet Kaplan / Cumhuriyet
Devri Türk Şiiri (1973, s. 451-454), Ömer Lekesiz / Yeni Türk Edebiyatında Öykü
- 2 (1999), Feridun Andaç / Edebiyatımızın Yol Haritası (2000), TBE
Ansiklopedisi (2001), Semih Gümüş / Öykülerde İstanbul (2002), Arif Yılmaz /
Sabahattin Kudret Aksal’ın Hikâyeciliği Üzerine (Heceöykü, Ekim- Kasım 2004),
İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).