Felsefeci,
tarihçi (D. 1889, İstanbul - Ö. 1980, Ankara). Almanya’da fizik, matematik,
felsefe ve müzik öğrenimi gördü. Döndüğünde ünlü filozof Prof. Hans
Reichenbach’ın asistanı ve mütercimi olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Felsefe Bölümü’nde göreve başladı (1934). Sonrasında Türk Tarih
Kurumu’nda çalıştı (1937-42). Hasan Âli Yücel’in teşvikiyle dışarıdan sınava
girerek doçent oldu (1947) ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü
öğretim üyeliğine atandı. 1954 yılında aynı fakültede mantık profesörü oldu. 27
Mayıs (1960) döneminde üniversiteden uzaklaştırılan 147 öğretim üyesi arasında
yer aldı. 1963’te Paris’te Ecole Normale Superieur (Yüksek Öğretmen Okulu)’da
felsefe dersleri verdi. 1962’de DTCF’deki görevine yeniden çağrıldı. 1968’de
emekli olana kadar buradaki görevini ve Türk Tarih Kurumu’ndaki danışmanlık
hizmetini sürdürdü. Emeklilik döneminde de eğitim ve öğretimden uzaklaşmayan
Hızır, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Orta Doğu Teknik
Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi’nde mantık ve felsefe dersleri vermeye
devam etti.
Bilim tarihi,
mantık ve bilgi felsefesi üzerine birçok makale kaleme alan Hızır, Türkiye’deki
felsefe anlayışının oluşmasında önemli paya sahiptir. 1945’te Ant dergisinde kısa süreliğine yayımladığı yazılarında
faşizmin kaynaklarına ilişkin tezler ileri sürdü. Sonrasında Yaprak dergisinde çıkan (1949–50)
yazılarında ise felsefi kavramlara açıklık kazandırmaya çalıştı. Erasmus ve
Nietzsche gibi düşünürlerin yapıtlarını Türkçeye çevirdi. Bir süre de Değişim dergisinde felsefe mantık
konuları üzerine yazıları yayımlandı. 1976’da dergi yazılarının bir bölümü Felsefe Yazıları adlı kitapta toplandı
ve bu yapıtıyla 1977’de Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü’nü aldı. 1979 yılında da
Türkiye Felsefe Kurumu tarafından Onur Başkanı seçildi. Ölümünden sonra
asistanı Füsun Akatlı’nın derlediği diğer yazıları, Bilimin Işığında ve Geride
Kalanlar isimleriyle yayımlandı.
ESERLERİ:
Felsefe
Yazıları (1976), Bilimin Işığında Felsefe (Ölümünden sonra Füsun Akatlı
tarafından derlenen makalelerini içerir, 1985), Geride Kalanlar (Ölümünden
sonra Füsun Akatlı tarafından derlenen notlarını içerir, 1987).
ÇEVİRİ: Deliliğe Methiye (Erasmus’tan, 1941), Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe
(Nietzsche’den, 1956), Yunan Felsefesinin
Menşei Üzerine (Hans von Freyer’den, 1956).
KAYNAKÇA: Şükran Kurdakul /
Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001),
İhsan Işık / TEKAA (2006), Hilmi
Yavuz / Nusret Hızır ve Felsefe Üzerine (Zaman gazetesi, 20 Mayıs 2007), Remzi
Demir - Doğan Atılgan / Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî
Bilimlerin Yeniden İnşası - Elli Portre (2008),
