Yazar, eleştirmen,
çevirmen. 16 Mart 1943, Ankara doğumlu. Tam adı Mehmet Murat Kadri Belge. Ahmet
Kemal, Ahmet Samim, Sadık Özben imzalarını da kullandı. Gazeteci-yazar Hüseyin
Burhan Belge’nin oğlu, yazar Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yeğenidir. Moda
İlkokulu (1954), İngiliz Erkek Lisesi (1962), İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü (1966) mezunu. Bitirdiği fakülteye
asistan olarak girdi. 1968’de doktorasını verdi. İngiltere’de Sussex Üniversitesi’nde
alanıyla ilgili araştırmalar yaptı. Ataol Behramoğlu ve İsmet Özel’le birlikte Halkın Dostları dergisini çıkardı (1970–71).
12 Mart (1971) döneminde siyasi nedenlerle iki yıl cezaevinde kaldı, af
yasasıyla görevine döndü (1974).
Ömer Laçiner ile birlikte
sosyalist kültür dergisi Birikim’i
kurdu (1975). 1980’de doçent oldu, 1982’de YÖK yasasının çıkmasından sonra
kendi isteğiyle üniversiteden ayrıldı. Demokrat ve Cumhuriyet gazetelerinde
yazarlık yaptı. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, haftalık Yeni
Gündem dergisi ve İletişim Yayınları’nın
genel yayın yönetmenliğini üstlendi. AnaBritannica Ansiklopedisi’nin editörler
kurulunda yer aldı (1986). Helsinki Yurttaşlar Derneği’nin uluslararası
başkanlığını yaptı. 1997’de profesör oldu. Bilgi Üniversitesi Fen Edebiyat
Fakültesinde Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü öğretim üyesi; Radikal ve Taraf gazetelerinde köşe yazarı olarak
çalışmalarını sürdürdü.
1964’te Yeni Dergi’de
başladığı yazılarını; Papirüs, Halkın Dostları, Birikim, Yordam, Türk Dili,
Alan, Yazko Somut, Politika, Beyazperde, Ant, Toplum ve Bilim, Şiir Sanatı, Milliyet Sanat, Milliyet (1976-77), Gergedan,
Yeni Gündem dergi ve gazetelerinde yayımladı. Dergilerdeki yazıları ve
araştırmacı kişiliğiyle 1980 sonrası dönemin tanınmış aydınları arasında yer
aldı. Belge’nin eleştirmenliği dönemin egemen sosyalist gerçekçi akımına karşı
“dogmatik olmama” çabası ile tanımlanır. Değişik eleştirel disiplin ve
okulların yöntemlerinden yararlanarak oluşturduğu yaklaşımıyla metin
incelemeleri yaptı. Edebiyatın teorik meseleleri de Belge’nin uzak kalmadığı
bir alandır.
ESERLERİ:
DENEME-İNCELEME: Tarihten
Güncelliğe (1983), Sosyalizm Türkiye ve Gelecek (1989), Marksist
Estetik-C. Claduell Üzerine Bir İnceleme (1989), Türkiye Dünyanın
Neresinde? (1992), 12 Yıl Sonra 12 Eylül (1992), Yaklaştıkça
Uzaklaşıyor mu: Avrupa Birliği ve Türkiye (1993), Türkler ve Kürtler
Nereden Nereye? (1995), Boğaziçi’nde Yalılar ve İnsanlar (1997), Edebiyat
Üstüne Yazılar (1998), Türkiye Sizinle Gurur Duyuyor / Türk Siyasal Kültüründen
Portreler (Yıldırım Türker ile, 1998), Tarih Boyunca Yemek Kültürü
(2001), Türkiye’nin Halleri (2003), Adım Adım İstanbul Boğaziçi -
Üsküdar, Osmanlı’da Kurumlar ve Kültür (2005).
GEZİ: Blue Cruise
(Mavi Yolculuk, 1991), İstanbul Gezi Rehberi (1993), İstanbul’u
Gezerken (1998), Başka Kentler Başka Denizler (2002).
ÇEVİRİ:
1844’te El Yazmaları (Marx’tan), Döşeğimde Ölürken (1965), Sosyalizm
(Bertrand Russel’dan, 1965) - Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi (1966)
- Ayı (1967), Yanya Sultanı (William Plomer, 1972), Feodalizm’den
Kapitalizme (Hubermann’dan, 1974), Dünya Vatan, Hegel Üstüne (W.
Stace, 1976), Arabadakiler (Patrick White’dan), Yurtsuzların Ülkesi
(Dugmore Boetie’dan, 1976), (J.
Joyce’dan), Martin Chuzzlewit (2 cilt, Charles Dickens’dan, 1982), Kayıp
Kız (D. H. Lawrence, 1982), Ağustos Işığı (1987)
(Faulkner’dan), – Dublinliler (1987), Tarih
Bilinci (Arnold Toynbee’den), Din Üzerine, Edebiyat ve Sanat
Üstüne (Marx-Engels’den), Bir
Zamanlar Europa’da (John Berger’den, Taciser Belge ile 1990), Leylak ve Bayrak (John Berger’den,
Taciser Belge ile, 1996), Lenin ve Felsefe (Louis Althusser’den,
2004), Arabadakiler (Patrick White’tan, tsz), Lorca’nın Öldürülüşü
(I Gibson’dan, tsz.), Karl Marx’ın Sanat Felsefesi (M. Lifshitz’den, tsz.),
ORTAK YAYIN: Turkey
from the Air (1993), İslâmiyet ve Barış Tartışması (1997), İdris
Küçükömer Anısına: Türkiye’de Sivil Toplum Arayışları (2000), İmparatorluk’tan
Cumhuriyet’e İstanbul / Bak Bir Varmış Bir Yokmuş (2000),
KAYNAK: Vitrindekiler /
Edebiyat Üstüne Yazılar (Cumhuriyet Kitap, 15.10.1998), Behçet Necatigil /
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c.1, 2001), Aslı Örnek
/ İstanbul Gezi Rehberi (Radikal Kitap, 10.6.2002), İhsan Işık / /
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).
