Necip Fazıl Kısakürek

Necip Fazıl kendisinin "Cinnet Mustatili" dediği hapishane­nin kantininden "Hilton" adı verilen 9. Koğuşa kadar uzanan avlusunda volta vuruyordu. (Buna pek de volta denmezdi. Çün­kü onun kendine göre kaideleri vardır.) Koltuğunun altına bir kitap kıstırmış. Elleri ceplerinde, dudakları arasındaki sigara­yı âdeta çiğneye çiğneye içerek, bir aşağı, bir yukarı dalgın dal­gın gidip geliyordu. Yanına yaklaştım. Dert yandı:

 —Bu gün karımdan mektup aldım dedi. Evimin elektriğini kesmişler, suyunu da... Çocuklarım sokaktaki çeşmeden su alı­yorlarmış... Aylardır kirayı da verememişler. Ev sahibi "çıkın" diye tutturmuş... Ne yapacağım bilmem ki...

Tam bu sırada gardiyan bir mektup getirdi. Açtık... içinden iki-buçuk liralık bir kâğıt para ile el kadar bir pusula çıktı. Pu­sulada şunlar yazılıydı:

 "Kilisliyim... Fukarayım... Bir hafta hamallık yaptım. Ço­cuklarımın nafakasından ancak bu kadar artırabildim. Yarın Allah huzurunda mes'ul olmamak için onu da size gönderiyo­rum. Elimden başka birşey gelmiyor. Affedin... Dua edin... Ce­nabı Hak yardımcınız olsun."

Necip Fazıl gözyaşlarını tutamadı. Hücresine kapandı, günlerce çıkmadı.

Izdırap kadar insanları olgunlaştıran, ruhları tertemiz yı­kayan, kalpleri billurlaştıran ne vardır?

                                                                                            (Çilenin Böylesi, 2003)

Örümcek Ağı ve Kaldırımlar bizi nadir bir sanatkâr ve hakiki bir şairle karşılaştırıyor: Necib Fazıl.

Her mübdi gibi Necib Fazıl da bugünkü ilmimizle maatteessüf izah edilecek gibi değildir. Ruhî faaliyetin en mu'dil ve en yüksek bir hayatını teşkil eden ibdaın bugünün biyoloji, psikoloji ve sosyolojisi henüz malumdan ziyade mechullerle doludur. Son zamanların "yeni ruhiyat"ı yani "psikanaliz"i de olmasaydı hakiki sanatkâr hakkındaki bildiklerimizin sathiliği karşısında cidden fütur getirecektik. "Mektep" ve "muhit" ile yapılan izah tecrübeleri hakiki sanatkârı teşrih etmekte pek yaya kalıyordu. Sanatkârda asıl olan "orijinallik" olduğuna göre hakiki izahın imkânı bu orijinalliğin mekanizmasına nüfuz etmeye başlamakla olabilirdi. Bundan sonra gelecek edebiyat münekkitleri eski ananeyi bırakarak yeni ruhiyatın vecheleri istikametinde yürümezlerse sanatkârın harîmine yaklaşamayacaklardır. Teslim edersiniz ki bugüne kadar gelen edebiyat ve sanat tarihçileri mihaniki kronolojiyi kaçırmamak kaygısıyla hakiki sanatkârları sanat tarihinin şâz vakaları gibi gösterdiler. Halbuki sanat tarihi münhasıran bu hakiki sanatkârlara hasr edilmek lazımdır. Çünkü mukallitlerle döküntülerin müzic ve yeknesak kalabalığı içinde hem zevkimiz bozuluyor hem de hakiki sanatkârların muhteşem manzaraları bataklıklar arasında bırakılmış oluyordu. Bu sıtmalı haşeratın ufunetleri olmasaydı şiir ve sanat zevkimiz bugünkünden başka bir şey olacak ve hakiki sanatkârların takdiri bir zaman meselesi olmaktan çıkarak ilk hamlede kendileriyle senpatize olabilecektik. Hiçbir şey sebebsiz olmadığı gibi bu hatarlı gidiş de sebebsiz değildir. İçtimaî muhiti birinci derecede alâkadar eden doğrudan doğruya pratik ve nef'i alâkalar ile hamleler de hakiki sanatkârlardan daha çok mutavassıt muharrirlere teveccüh ettiğinden tarih kumaşı çar naçar bunların kalabalık örgüleriyle doluyor ve müverrihler de ister istemez bunlarla meşgul olmadan yapamıyorlar. Bu tarihî zaruretten başka diğer bir amil daha var ki o da hakiki sanatkârların, ekseriyeti teşkil eden normal insanlara benzemeyip yalnız kendisine benzemesidir. Ne normal ne de anormal bir psikoloji ile izah edilebilen bu "yegânelik", kendisine has bir psikoloji ile tenevvür etmedikçe ondan şuur ve idrak ile bahsedebilmek bittabi mümkün olmadığından insana garip gelen bu hadiseye karşı ya gayr-i şuurî bir hayranlık veya anlayamamaktan mütevellit bir nefret gösterilmekten başka yapılacak hiçbir şey kalmaz. Bütün bu hadiseler hakiki sanat eserlerine karşı olan seri ve isabetli intibak kabiliyetimizde henüz mühim bir ıstıfa hasıl olmadığını, daha doğrusu hakiki sanatkârın henüz pek mechul bir şey olduğunu gösteriyor. Nitekim Kaldırımlar'ı okuduktan sonra sanatkâr ruhunu yeni ruhiyatın vecheleri istikametinde çok derinden eşelemek lazım geldiğini bir kere daha anladım.

Öyle görünüyor ki hakiki sanat, hayattan ziyade çocukluk ve rüyaya yakındır. Hakiki artist ilcası behemehal ta çocukluğa kadar giden ve bilhassa cinsî insiyakların ihtibas ve hususiyetlerini tahlil eden psikanalitiğin yardımını bekleyen hususi bir ruhiyetten mülhem oluyor. Bu hususiyet ancak sanatkârın pek şahsî bir teessürî biyografisine tercüman olmasından neşet edilebilir ve-illa sanat bir mucize veya garabetten ibaret kalır. Hakiki sanat ise ne bir mucize, ne de bir garabettir. Mucize değildir, çünkü o, îcâz değil, bilakis müptezel ve hâbîde his ve heyecanlarımız yerine orijinal teessür hayatı aşılamakla bizi de kendisi gibi yükseltiyor. Garabet değildir, çünkü onu er geç benimseyip sevmekten başka bir şey yapamıyoruz. O halde "bediî heyecan" mücerred bir Anka değil, belki müşahhas bir sanatkârdan bir takım itibarî veya maddî vasıtalarla bize sirayet eden orijinal bir teessürdür. İşte bütün ukde, teessürün bu hususiyetini tahlil ve teşrih edebilmektedir. Şimdiye kadar en karanlık kalan mahrem dehlizde ne kadar ilerleyebilirsek sanatkârı da o kadar yakından anlayabileceğiz. Çünkü "ilham" denilen sırrın menbaı, hadise âleminde kalmak şartıyla ancak burada bulunabilir. Yeni ruhiyatın çok derin ve nâfiz tahlillerine bakılırsa sanatkârın insiyakları, bilhassa cinsî insiyakları pratik hayata hiç uyamayan bir keyfiyetle mütehallî veya böyle olmayıp da normal olsalar bile pratik sarfiyattan sanatı uğruna mütehâşî bir halde görünmektedir. Vakıa insiyak hamlelerinin bu kısıklığı, yani pratik hayata intibaksızlığı nevrozlarda da vardır. Yalnız bu hal nevrozlarda bir zaaf ve bozukluk halinde yaşarken sanatkârlarda, sanat dediğimiz orijinal ve müessir bir sembolizme kadar yükseliyor. Sanat eserinin tükenmez derin menbaları insiyaklar olduğu halde sırf insiyakî her türlü psikolojiye kabil-i irca olmamaları işte bu sebebtendir. (…)

                                                                                       (Virgül 17, Mart 1999) 

Ölüm tema’sı Necip Fazıl’ın en büyük şiir temalarındandır. Âdeta mutlak hakikati aramada bulduğu en büyük giriş kapısı ölümdür. Ölüm ve ölümden sonrası, ölümden sonraki dirilme. Necip Fazıl’ın şiirinde, artık, Baudelaire'de, Verlaine'de, Rimbaud'da ve Valery'de göremiyeceğimiz kadar derin izler bırakan konular olmuştur. Çanların çalmasındaki korkunç ürpertiler, dehlizlerdeki papaz karaltılarının verdiği korku, öldükten sonra dirilip şehirde bütün insanlığı ayağa kaldıracak şekilde dolaşma motifleri, ölümü âdeta canlı bir hayat hâlinde onun şiirine getirmektedir. Daha sonra Cahit Sıtkı'da rastladığımız aynalar motifi ve ölüm korkusu teminin kaynağı hiç şüphesiz Necip Fazıl'dır. Ama onda daha çok duygu plânında ve bir nevi çocuk duyarlığı biçiminde olan bu ısrar, Necip Fazıl'da insanın alınyazısı, geleceği, varoluşu ve varoluş değeri olarak ele alınmıştır.

Yine Necip Fazıl’ın daha çok düşünce yanından çıkan ve yoğunlukla belli sayıda şiirinde işlediği mistikliği, zekâ plânında kantite bakımından çoğaltan, yayan ve teferruatlandıran Fazıl Hüsnü de aynı kaynaktan kuru dudaklarla kana kana içmekten kaçınmamıştır. Ama yeni edebiyatımızda bunların asıl sahibi Necip Fazıl’dır. Öbürlerinin adına son yirmi yılda nice propaganda yapılmış olursa olsun hakikat budur ve bu hakikat nasıl olsa geleceğin inceleyicileri tarafından kolaylıkla ortaya konacaktır. Nitekim bu gerçeğe geçmişte de temas edilmemiş değildir. Fakat bu dokunma yetersiz kaldığı gibi şimdilerde de, şair iyice unutturulmak istenmektedir. Fakat boşuna çaba. Propaganda, gerçeklerin ortaya çıkmasını, geciktirebilir; fakat aslâ imkânsız kılamaz. Benliğin bu büyük varoluş savaşını sürdüren Necip Fazıl, başlangıçta mistik bir güçle eşyanın, daha sonra, karşısına çıkan ölümün perdesini kaldırarak birdenbire ruhun büyük cehdiyle hakikatle karşılaşmıştır. Bu, Tanrı’dır. Mâverâ perdelerinin gerisinde, ebedî, ezelî gerçek olan Tanrı, “ben”in kurtuluşunun da anahtarıdır. “Ben” de ancak Tanrı’nın varlığını idrak, onun varlığıyla ilgi hâlinde olmakla ebedileşecektir. Ruhun sırrı çözülmüştür. Böylece bu çözümüyle de Necip Fazıl, baştan beri karşılaştırmalı olarak üzerinde durduğumuz şairlerden ayrılmaktadır. Hakikati İslâm’ın Tanrı ve insan anlayışında bulan şair, tekrar meseleler ve davalar yüklü olarak topluma döneceğini Çile şiirinin sonunda ifşa etmektedir. Baudelaire, Verlaine, Mallarme, Rimbaud kaçtığı dünyalardan geri dönmemiştir. Ama Necip Fazıl, topluma ve insanlara geri dönmenin sorumluluğuyla toplumun ortasına atılmıştır. Bundan sonra çeşitli eserleriyle, nesriyle ve şiiriyle insanı kendi benini kurtaran gerçeğe çekmeğe, çağırmaya çalışacaktır. Bu da İslâm dünyasının tarihî-sosyolojik şartlarında çok çetin ve yıpratıcı bir savaşın içine girmek demek olmuştur.

Valery, yarı yarıya bulduğu pagan soyutluğunun sükûnetinde âdeta kendi Akropolünün tepesinden aşağı bakarken, Rilke, kendi mistisizmine yine kendine mahsus bir din örerek kendi melekleri ve insanları arasında yarı ağıtsı, yarı sanrılı bir dünyada yaşarken, Necip Fazıl, kellesini binlerce ayağın çiğneyebileceği büyük meydana atmış, fildişi kulesini yıkmıştır. Bu yeni ruh oluşumu, onu dindar şair Claudel ve Eliot'tan da ayırmaktadır. Bu şairlerde temalar aşağı yukarı tamamen ve direkt olarak ve baştan beri dinseldir. Hâlbuki Necip Fazıl’da din, varılan doruk olmuş, ordan iniş ise artık şiirin sırf poetik alanında kalmamış, bir yandan eylemin, öte yandan ülkücü yazarlığın silâhlarını da kuşanmıştır. Bu da bir bakıma olağandır. Çünkü Claudel ve Eliot, Necip Fazıl’ın içinde bulunduğu, İslâm dünyasının şartlarında bulunmuyorlardı. İslâm dünyası da, tıpkı Necip Fazıl’ın geçirdiği ruh varoluşunun ölüm kalım savaşını, bütün benliğiyle ve en vahim şartlarda yaşıyordu. Üstelik Batı’da, din, uygarlığın sadece bir unsuru ve bir huzur dengesi iken, bizde uygarlığın ta kendisi idi. Bunun için o varoldukça biz de varolacağız, o çekildikçe biz de ölüm sularına yaklaşacağız. Böylece mutlak hakikati bulan şair, onun bütün sistemini taşıyan İslâm’ın bir eri gibi kendini tarih içindeki büyük İslâm varoluşu savaşına adamış ve bunun için de poetik sınırların dışına taşmak zaruretini duymuştur.

                                                                                (Edebiyat Yazıları II, 1986)

NECİP FAZIL İÇİN NE DEDİLER? 

CAHİT SITKI TARANCI

“Şiirimize yeni bir ürperme getirmiştir. Gelecek nesiller bu ürpermenin kudretini duyacak ve Kaldırımlar şairine tapınacaklardır. Tıpkı Baudelaire gibi Necip Fazıl’ın da tesiri günden güne artacak ve isminin etrafında kopan velvele gittikçe çoğalacaktır.”

Necip Fazıl ve Piyesi

İnsan ruhunun derinliklerinde çağlayan suların gizli şırıltısını bize kadar getirip ebedileştirilmenin sırrını bilen Necip Fazıl, bir eli Yunus Emre'nin yakasında, bir elinde de Baudelaire estetiğinin meşalesi, bir mistik olduğu kadar da modern şairimiz, kuş uçmaz, kervan geçmez «Kaldırımlar»dan harikulâdeye susamış milyonlarca bakışın göz kamaştıracak kadar aydınlattığı sahneye atladı. «Tohum», piyesini yazdı.

Tiyatronun san'atkârı halkla burun buruna denilecek kadar temasa getiren bir san'at şubesi olduğu ve sanatkârın da şahsiyetinin etrafında bir mahşer kalabalığı bir ayin şenliği görmek arzusiyle için için yandığı, düşünülecek olursa, şair olsun, romancı ve hikâyeci olsun, her çeşit yazıcının tiyatroya karşı duyduğu zaafı, kabuğu soyulan bir muz gibi, kendiliğinden bütün mahremiyetiyle ortaya çıkar...

Halbuki Necip Fazıl, kemiyetçe mahdut, fakat keyfiyetçe namütenahi, seçkin bir okuyucu halkasının aydınlık ve şuurlu hayranlığını, güzeli çirkinden ayırt edip edemediği meşkük bir kalabalığın müphem ve hayat kadar fani alkışlarına tercih eden, beğenilmek, sevilmek hususunda da eserin inşasında gösterdiği titizliği gösteren nâdir sanatkârlardandır.

Edebiyatımızın bulutlu göklerine bir kavsi kuzah çizen bu anlayış, hakikatte, Necip Fazıl için, Necip Fazıl'ın tefekkür dünyası için ne zamandan beri olgunlaşa olgunlaşa dallarını kıracak bir raddeye gelen meyvelerin çatlayıp düşmesi kadar tabii ve derunî bir zaruretti; zira «Tohum» Eflatun'dan Bergson'a kadar insanlığın yüzyıllardır yetiştirdiği bütün büyük kafaların uykusunu kaçırmış olan bir meseleyi, ruh ve madde münakaşasını diriltmekte, Necip Fazıl'ın bütün estetiği ise özün kabuğa, ruhun maddeye üstünlüğü prensibine dayanmaktadır.

Necip Fazıl, şiirin «kelimeler arasındaki esrarengiz izdivaçlardan doğduğuna inanan» cins şairlerdendir. Bunun için «Ben ve Ötesi»nde, fikirlerini bize yalnız nağme ve lezzet halinde veren, şiirin büyüsü bozulur endişesiyle –pek haklı olarak– tefekkür dünyasını bulutlar ve sular arkasında gizlemeye mecbur kalan şair, Tohum'u yazmakla şiirin intizam ve güzellikten ibâret olan ülkesini muvakkat bir müddet için terkederek nesrin hudutları içine girmiş, bulutları ve sesleri dağıtarak sonsuzluk bahçesini kapısını ardına kadar açmış oluyor. «Tohum» «Ben ve Ötesi» şairinin bugünkü edebiyatımızın temel taşlarından biri olduğunu kabul etmekle tereddüde düşenleri bu yersiz tereddütlerinden kurtaracaktır, sanıyorum.

(Kurun Gazetesi,  4.11.1935)

YAŞAR NABİ

“ Bir mısraı bir millete şeref vermeye yeter!…”

ZİYA OSMAN SABA

“Necip Fazıl belki en büyük Türk şairi değildir; fakat Türk edebiyatının en kuvvetli şiir kitabı herhâlde Ben ve Ötesi’dir. Ayak Sesleri’ni, Kaldırımlar’ı, Otel Odaları’nı, Tabut’u, Noktürnler’i ihtiva eden bu kitap insanı âdeta sarsıyor. (…) En büyük Garp şairlerinin kitaplarını açınız, orada (…) mısraları kadar derin mısralara, pek ender, belki de hiç tesadüf edemeyeceksiniz.”

SEDAT SİMAVİ

“Büyük Mütefekkir üstad şairimiz Necip Fazıl Kısakürek bir taraftan fikirlerini Cumhuriyet gazetesinde neşrediyor, öbür taraftan da piyeslerini şehir tiyatrosunda Ertuğrul Muhsin'e oynatırken bu iki san'at faaliyetinin de üstünde hummalı bir şiir yetiştiricisi olmaktan geri kalmıyor.

Necip Fazıl'ın fikrince, memleketimizde şiirlerini neşretmeye razı olacağı bir edebiyat mecmuası yoktur. Necip Fazıl'dan şiirlerini neşretmek üzere bizi intihap etmesini rica ettiğimiz vakit güzide sanatkâr mecmuamızın malik olduğu geniş okuyucu zümresi dolayısiyle Yedi Gün'ü tercih etmekte hususî bir zevk duyacağını bildirmiş, teklifimizi memnuniyetle karşılamıştır. San'at ve fikirde kalite işlerine de ne kıymet verdiğini her gün biraz daha ifade eden Yedi Gün Necip Fazıl'ın en yeni şiir tecrübelerine sahne olmaktan kendisini bahtiyar addeder”

PEYAMİ SAFA

“Her şiiri hayatından bir parçadır. Bunun için şiirleri masa başında değil, yaşarken, kaldırımlarda, otel odalarında, kâğıtsız ve kalemsiz; çünkü evvelâ beyninin siyah tahtasına yazılmış, sonra kâğıda geçirilmiştir. Her bir mısrası bir şiir mecmuasıdır.”

“Tohum” ve Anadolu

Necip Fazıl'ın «Tohum» adlı harikasını gördükten sonra eserin felsefesi ve temsili hakkındaki fikirlerimi Tan gazetesinde yazmıştım. İçinde bir kâinat vizyonunun bütün unsurlarını taşıyan büyük kategoride piyesler, her sınıf düşünceyi ayrı ayrı mihraklarda harekete getirmek kabiliyetinde oldukları için Tohum'u bir başka tarafından anlamaya çalışmak istiyorum.

Necib'in eserinde Millî Mücadele sadece mazlum bir milletin emperyalizme karşı ayaklanması ve Anadolu, sadece bir istihsal perspektifi içinde mütalâa edilecek alelâde bir toprak yığını, ruhsuz ve şapşal bir tabiat parçası değildir. Zekâyı maddeden kaidesi üstüne kaskatı bir idrak cihazı gibi oturtan materyalist görüşü parçalayarak bu maddenin dibini ve ruhunu eşeleyen Necip Fazıl, silâhın silâha değil kendi muhtevasını seferber etmiş bir kahraman ruhunun bütün bir kavga endüstrisine karşı çıkarak onu nasıl mağlûp ve kepaze ettiğini göstermek suretiyle ruhun topa tüfeğe, gizlinin açığa, sırrın bedâhete, namerinin meriye, kavranmıyan yakalanmayan mahiyetin, tutulan ve dar bir idrakte zincire vurulan sathî realiteye galebesini ilân, telkin ve ispat etmiş oluyor. Bu yepyeni idealist görüşle Anadolu bir seyyah fotoğrafçının filme çektiği standardize bir dere, tepe, yayla, toprak manzarası değildir. Basit ve geçici gözün gördüğü Anadolunun altında bir de görünmeyen, hakikî Anadolu vardır. Bakınız işte, üçüncü perdede Anadolunun ezelî ifadesi, kaval, size uzaklardan bu görünmeyen Anadolunun içini söylüyor. Bu sesin mantığı materyalist mantık mıdır? Bu sesin içindeki mânanın riyaziyesini tâyin etmek kabil midir? Hayır... Bu içeri plân, çizgi, fotoğraf, dar bakışa sığmaz. Fakat Necib'in piyesinde içinden dağlar geçen göz deliğinden, içinden deve geçen iğne deliğinden daha küçük bir cevhere, Tohumun cevherine bütün bir kâinat sığar. Anadoluyu anlamak, mevzuu anlamaktır. Nitekim her şeyi anlamak da yine Tohumun beşerce mümkün olabilecek en geniş idrakine varmak demektir.

(Hafta Mecmuası, Sayı: 4, 1985)

AHMET HAMDİ TANPINAR

“Ben, kendi hesabıma aşağıdaki altı mısraı, Türkçede ritmin zaferlerinden biri tanır ve severim:

Kim bilir neredesiniz?

Geçen dakikalarım,

Kim bilir neredesiniz?

Yıldızların, korkarım,

 Düştüğü yerdesiniz,

Geçen dakikalarım.”

“Bir Necip Fazıl olabilmenin ahmakça saadetine ne kadar muhtacım.”

Necip Fazıl ve Kop Dağındaki Dükkânı

Necip Fazıl, Hikâye ve Tahlillerini, Kop Dağında Bir Dükkân adlı güzel olduğu kadar doğru bir san'at mülâhazasiyle bitiriyor.

Kop Dağında bir dükkân açmak, güzel'in peşinde koşanların en tabiî ve meşru arzusudur. Doğrusunu isterseniz, bu dükkân on seneden beri açıktır ve oldukça geniş bir müşteri kafilesine nadir emtiasını dağıtıyor.

Ben, o dükkânın ilk ve devamlı alıcılarından biriyim. Örümcek Ağı'nın titiz örgüsünü orada buldum, Kaldırımlar'ın yalnızlığını orada tanıdım. Fener, Gözler, Otel Odaları, Sayıklama, Geçen Dakikalarım... Bütün bu acının yenilmez arzu ve tutulmaz vehim usarelerinden süzülmüş emsâlsiz ve bahasız içkiler, hep oradan, yirmi yaşında genç bir adamın bundan on sene evvel, Kop Dağı'nın bir dönemecinde –üstünde fırtınalar didişen ve ayağının ucunda uçurumların baş döndürücü dâveti işitilen ücra bir köşesinde– açtığı dükkândan geldi.

Fakat ne yalan söyleyeyim, ben bu dükkânda çok nadir şeylerin daha fevkinde bir lezzet buldum: Satıcının kendisi. Onun için beraberimde götürdüğüm ganimetlerden ziyade, tezgâh başında yaptığımız sohbetleri hatırlıyorum.

İnsan, eserinin fevkine çıkmadıktan ve bir gün, hayatının istediği bir gününde onu fırlatıp atmak kudretini kendinde bulmadıktan sonra niçin yazmalı? Boş rakam kalabalığının üstüne çıkabilmek, ancak bu cins adamların hakkıdır. Ben ve Ötesi şairinde bir ruh kudreti vardır.

O, en zalim bir rüyayı bile sonuna götürmeden uyanmasını istemez. Fakat en cazibini bile üç defa üstüste görmeğe razı değildir.

Birkaç defa düşündüm; her hayat dâvetinin önünde, yelesi taze ve keskin bir bahar kokusu ile kabarmış bir küheylân gibi, burun delikleri açılıp kapanarak şahlanan bu genç adam, kendisini şiirin dar nizamına sokmamış olsaydı, acaba ne olurdu? Belki, zaferini terennüm eden tunç boruların akislerini ufkun dört köşesinden üstümüze bir altın yağmuru halinde yağdıran bir kahraman, belki köksüz bir adam, belki de daha büyük bir ihtimalle sadece bir deli.

Kaç defa bu ikinci ihtimalin korkunç gölgesini onun başı üstünde, avını arayan bir kartal gibi daireler çizerken gördüm ve onun süzülüp inmek üzere olduğunu ve biraz sonra siyah çelik gagasının ucunda acaip parıltılı bir elmasla boşluklarda kaybolacağını düşünerek, gözlerimi kapadım. Fakat hayır, hiçbirinde bu tehlike ciddî değildi.

O bu anda, sadece bir ihtimalin son haddini zorluyordu.

Bazı insanlar, ara sıra ayaklarını imkânsızın denizinde yıkadıkları içindir ki, zaman zaman başları bulutlarla çarpışır.

Eserinden bahsetmiyorum. İlâhî kıvılcımın içlerinde tutuştuğunu hisseden gençler onu okusunlar. İyi şeyler, ancak iyi şeylerden doğar.

(Varlık, Sayı: 1, 13 Temmuz 1933)

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

“Her vakit söylediğim gibi, şiirde Necip Fazıl, Türk nazmı bakımından bize yeni ve tamamiyle orijinal bir ses ve ahenk getirmiştir.”

HAKKI TARIK US

 “Ben Necip Fazıl'ın eserlerini ve eserlerinden çok kendini severim. Hattâ kendini övenleri sevmezken, Necib'in kendini övdüğü zamanlarda bile...

Bu sevişim, güzel yazdığı kadar güzel konuşan Necip ile sadece bir gönül yakınlığından gelmiyor; onu, gençliğin bedbin hevesinden sıyrılıp yükselmiş, gittikçe daha gelişip olgunlaşan, gittikçe daha millet ve insaniyet ölçüsünde eserler vermeye doğru kanat çırpan bir halde bulmam, kendini sevmemde ve kendine ümit bağlamamda en kuvvetli âmildir. Necib'i okuduğum zaman kulaklarım uğuldamaz; fakat içim derinliğin huzuruna ermiş olur.”

VÂLÂ NUREDDİN

“Türkiye'nin tuzu biberi tarzında insanlar vardır. Bilhassa İstanbul'da, bilhassa Ankara caddesinde... Bunlardan biri Süleyman Nazif'ti; biri Ahmet Haşim'di; biri Yahya Kemal'dir. Bunların kimi daha büyük, kimi devâsâ... Gençler arasında da –Necip tabiî gençtir– bir tip aramak lâzım gelirse, Necip Fazıl gelir. Yalnız şairliğiyle değil, orjinalliği ile mühim bir şahsiyettir. İnsanlar yeknesaklıktan bıkıyor; orjinal iklimlere doğru bir pencere açmak istiyor. İşte o zaman Necib'e rastlayınca güzel bir hava insanın yüzüne çarpıyor. Gerçi bu hava bazan çok şiddetli geliyor. Pencere önünde oturamaz oluyorsunuz. Fakat herhalde başka bir penceredir. Bilhassa benim için fazla enteresan... Bu pencere, adi sokak esprilerine bakmıyor. Gayet güzel bir çeşnisi var; Maveradan bahsediyor. Necib'in «Ben ve Ötesi» şiirini hatırlarsak, şairin kendi ötesinden bahsediyor. Dünyada Mistisizm kalmadı. Bu, Neo-mistisizm yapıyor...”

EŞREF ŞEFİK

“Şairliğinde mükemmeldir. Bence, dünkü sofî şiir mezhebini bugünkü lisanla halihazırda en iyi söyliyenlerden biridir. Görüşleri, ruhu şairdir... Yalnız mizacı bakımından, şair olduğu mezhebin buradaki büyüklerine benzemekten ziyade, Avrupa'daki orjinal büyük şairlere bilâ ihtiyar benzemek yolunu tutmuştur. Meselâ Mevlâna'nın mesleğini, janrını, onun tasavvurunu ve yaşayışını alacak yerde Baudelaire'inkini alır. (…)

Bütün kendine zararlı olan kabahatleri de, kendi içindeki mahkemede, Baudelaire'e ve Baudelaire gibi bazı mübalâğaları görülen diğer Avrupa şairlerine benzemekle mazur gösterir. Fakat şunu daima hatırda tutmalı ki, kendi lisan edasını, gençliğin bir kısmına aşıladığı muhakkaktır. Bu itibarla bir ekol başlangıcı yapmış sayılabilir.”

REMİDE ADİL

“ Necip Fazıl kendi kitabına sığmayan bir insandır. Sığmadığı içindir ki, pek tabiî taşıyor; hudutları aşıyor ve tarifi imkânsız bir şahsiyet haline giriyor.

Necip Fazıl'ın muhtelif cepheleri vardır. Şair Necip Fazıl, (ki bence en kıymetlisi odur) bankacı Necip Fazıl, piyes müellifi Necip Fazıl, süvari Necip Fazıl, antika meraklısı Necip Fazıl, şıklığa meraklı Necip Fazıl... Bu tasnifi yapabilmiş olmakla beraber, ben kendimde, ondan bahsetmek selâhiyetini görmüyorum. Çünkü onun şiirlerinden olsa olsa Baudelaire, piyeslerinden Shakespeare, bankacılğınıdan Montaigu Norman, süvariliğinden O'Neil, kostümlerinden Duke of Windsor, antika tarafından Salâhaddin Refik bahsedebilirler.”

OSMAN CEMAL

“ Necip Fazıl çok zeki bir adamdır! Necip Fazıl'ın bugünkü eserleri –ben küçük manzumeden bir şey anlamam– lâkin onun makale şeklindeki yazıları, büyük tiyatroları, şimdilik yaşından umulmayacak kadar kuvvetli ve insanî, bir bakıma tatmin edici şeylerdir. Meselâ Hâmit hakkındaki bir etüdü, pek yaman bir şeydir. İlk tiyatrosu olan Tohum müdafaa ettiği tez ne olursa olsun, çok kuvvetli bir eserdir.”

ABİDİN DİNO

“Necip Fazıl'ın şaheseri (Senfoni), isyan bayrağını çeken şiirdir. Senfoni, 19. ve 20. yüzyılın fert bunalımını, kâh bir fikir kalıbı içinde, kâh bir deli gömleği içinde mükemmelen ifade ediyor.”

NUREDDİN ARITAN

“Şair Necip Fazıl'da, kendisinin kendisinde bulduğu kıymetin yarısını bulurum. Bu kıymet, onu en büyük şairlerimizden birisi olarak tanımama mâni değildir. Kendisi gibi düşünseydim ‘en büyük şairimiz’ demem icap ederdi.”

MEHMET KAPLAN

“Necip Fazıl Kısakürek, ilk Cumhuriyet nesli şairleri arasında en trajik veya daha uygun bir deyimle, en patetik olanıdır. Bu bakımdan o, şiirlerinde bunalımlarını anlatan son kuşak şairlerine yaklaşır. (…) Kaldırımlar’da gayri muayyen bir büyük şehirde tek başına kendi trajedisini yaşayan bir insanın ruh hâli bahis konusudur. Türk edebiyatında ilk defa Necip Fazıl bu duyguyu dile getirmiştir.”

SEZAİ KARAKOÇ

“Cumhuriyetten sonra da, şiirimize, Necip Fazıl’la, şehir insanı, aydın insan, eşyanın ötesini kurcalayan, gerçeğin peşindeki insan, insan mistisizmi girer. Han otelle, bahçe odayla yer değiştirmiş, ‘atılmış elbiseler boğazlanmış bir adam’ şiirine geçilmiştir.”

“Merkez Necip Fazıl’ın şiiri olarak alınmadığı için Cumhuriyet sonrası şiirimizin gerçek yorumu yapılamamıştır. (...) İkinci Yeni, Necip Fazıl ekolüyle Orhan Veli akımı arasındaki bir tereddütten yola çıkan, dünya şiiri ile çalkalana çalkalana duygu ile düşünce arasında eriyen bir şiir akımı oldu.”

ORHAN OKAY

“Hecenin zaferi de bence onunla başlamıştır.”

RASİM ÖZDENÖREN

“Onun şiiri, aslında, şiire bireyi getirmesiyle edebiyatımızda modern yaşantının ilk örneği olarak tanımlanabilir. (…) Hece, Necip Fazıl’ın şiiriyle geleneksel sözlü şiirimizin (halk şiirimizin) kalıbı olmayı böylece arkada bırakarak kentleşmiş olmaktadır.”

İSMET ÖZEL

“Benim özellikle söyleyebileceğim şey; Necip Fazıl’ın kendi döneminde yalnız yeni şiir atmosferinin içinde olması değil, yenilik getiren bir şair olması. (…) Necip Fazıl’da özgün ve kendinden önce yaşayan şairlerde ve sonrakilerde yer almayan bir gerilim vardır. Bu gerilim, daha çok, birçoklarının metafizik diyebileceği bir endişeyle bağlantılıdır. Ama ben Necip Fazıl’ın, daha çok, metafizik kelimesine ne anlam yüklenir, onu herkesin ayrı ayrı tartışması gerekir. Bu yaşadığı gerilimin ölüm karşısındaki tutumla alâkalı olduğunu sanıyorum. (…)

“Necip Fazıl, Türkiye’deki büyük değişiklikleri icra eden toplumsal kesimin bir mensubu olarak ilk damgasını vurmuştur. Bir kere varlıklı bir aileden gelir. Dadılar elinde büyümüştür. Toplumda seçkin bir yeri vardır. Cumhuriyetle birlikte gelen değişikliklerin sahibi olan taraftadır. Şeyhine intisapla bu sahipliği reddetmiştir. Mesele budur. Necip Fazıl’ı Necip Fazıl yapan, büyük ölçüde, normal olarak kendi bulunması gereken yerde değil, muhatabın yanında bulunmasıdır. Uzun süre tek adam olarak kalabilmiştir. Türkiye’de Batılı eğitim görmüş, Batılı yaşamı benimsemiş insanlar arasında, Müslümanlık, deyiveren bir adam olarak da dikkatleri, ilgileri toplamıştır.”

MUSTAFA ŞEKİP TUNÇ

“Kaldırımlar’ı okuduktan sonra, sanatkâr ruhunu, yeni ruhiyatın veçheleri istikametinde çok derinden eşelemek lâzım geldiğini bir kere daha anladım.”

“Örümcek Ağı ve Kaldırımlar bizi nadir bir san'atkâr ve hakiki bir şair ile karşılaştırıyor: Necip Fazıl…”

NURULLAH ATAÇ

“Necip Fazıl, gördüğü bütün rağbete rağmen, henüz bilinmeyen bir şairdir. Ben ve Ötesi’ni açın, en az tanınan şiirleri tekrar tekrar okuyun; zevkine varamıyorsanız o poéte mandit’yi bırakıp atın; sizi hoşlandıracak nice şairler var. Fakat onları sevebilirseniz siz de bizdensiniz; artık okuyabileceğiniz şairin adedi dördü beşi geçmez. Fakat onların her damlasında alacağınız zevk bir cihana bedeldir.”

“Yarına kalacak tek şair: Necip Fazıl... Bence şimdiye kadar gelen şairlerin en büyüğüdür O...”

VASFİ MAHİR KOCATÜRK

“Son devrin sathi ağlayışlı, bayağı şiirlere doğru giden edebiyatını iptizalden kurtararak ona ruhun asaletini Necip Fazıl vermiştir. (...) Otel Odaları da edebiyatımızda eşine rastlanmayan şiirlerden biridir. (...) Necip Fazıl günümüzün en koyu ferdci şairidir.”

“ Fransız edebiyatında Baudelaire, Verlaine nasıl bir yeni ürperişse bizim edebiyatımızda da Necip Fazıl o kadar başka bir görünüştür. Duyuş ve lirizm bakımından kendi içimizde hiçbir üstadı yoktur. Onun getirdiği duyguları Hâmit ve Fikret te bilmezlerdi. Gerçi bizim edebiyatımızda ötedenberi ferdî ruhun şiiri vardır, fakat Necib'in getirdiği yeni ürperişten mahrumdur. Garpte Hugo, Byron, Shakespare, bizde Hâmit, Fikret, Kemal, parlak ve gürültülü bir şiirin sahibidirler. Necip Fazıl'ın şiiri, Baudelaire'in, Verlaine'in ruhu gibi, gürültüden, sesten, hattâ tabiîlikten kaçan bir ruhtur. Bizim eskilerden Fuzulî ve Yunus onu biraz andırabilir.”

YUNUS NADİ

“ Neslinin en keskin şöhret, ve en sağlam kıymeti Necip Fazıl Kısakürek, senelerden beri (Senfoni) isimli bir manzumeye çalışıyordu. Mümtaz şairin bu fevkalâde faaliyetini hemen herkes duymuştu. Bazı mecmualar, şiir üstünde tefsirler yapmış, san'at ve edebiyat mahfellerini eserin dedikodusu çalkalamıştı. Şairin büyük bir ehemmiyet atfettiği ve baş eseri olarak gösterdiği bu manzume nihayet tamamlandı.”

CELAL SILAY

“Orhan Seyfi ve benzerlerinde basit kalbin, Yahya Kemal ve benzemek istiyenlerinde ince tahassüsün, Haşim ve andıranlarında hınç ve ıstırabın, Faruk Nafiz ve hatırlatanlarında ise küçük hassasiyetin tablosu olan şiir dili, Nazım Hikmet'le, içeriden dışarıya ve hayat akışına doğru sert ve tok bir ses çıkardı. Bülbülden makineye atlayan bu ses, gerçek insan yapısının anahtar kutusu olan ruh aksülamelini ise Necip Fazıl'da bulmuştur.”

BAKİ SÜHA EDİBOĞLU

“ Şiirimize getirdiği yenilikleri ve güzellikleri burada bir bir sayacak değilim. Ancak şu kadar söyliyeyim ki, Kısakürek Türk halk şiirini, mistik tekke şiirinin herkese açılmayan kapılarından rahatça, başka bir rüzgârla geçmiş, Batı şiirinin havasını da taşıyan mısralarından madde ve ruh felsefesini kendi açısından en güzel bir dil, en mükemmel bir form ve tadına doyulmaz bir âhenk içinde vermiştir.”

ÇETİN ALTAN

“Tanzimattan sonra Abdülhak Hamid'le gelişmekte olan, insan içi derinliği ile insan dışındaki değer derinliği arasında salıncaklanmanın şairidir Necip Fazıl... Paraya önem vermeyen adamdır. Nereden gelip nereye gittiğine bakmazdı. Necip Fazıl mistiği, pratik mistik haline getirmek tutarsızlığına düşmüştür. Ama her zaman iyi şairdir.”

RECEP DOKSAT

“ Şair, naşir; piyes yazarı, mütefekkir cepheleri ile büyük bir sanatkâr, bir dehâ… Zaten sanatkâr sadece kendi şuur altını değil, hepimizin müşterek malı, maşerî gayrı şuurun, imaj kalıpları demek olan ‘Jungien’ mânada arketip'leri de dile getiren bir medyumdur. Sadece mâzi ile hâl arasında değil, hâl ile istikbal arasında da köprü kuran ve istikbalden haber veren bir kâhin gibidir. Büyük sanatkârları, büyük şairleri de büyük milletler çıkarır! Onların misyonu vardır. Necip Fazıl üstad, «Müslüman Türkün ruh kökünde» nabazân eden heyecanları, çileleri ve özlemleri dile getirerek misyonunu ifa etti ve etmekte…”

AHMET KABAKLI

“Son şiir görüşlerini aktardığımız Necip Fazıl, Cumhuriyet kuşağının ilk önemli şairi olmuştur. Acemi kişiler elinde bezdirici bir ahenk yokluğuna ve muhteva hiçliğine düşmüş olan hece şiirini ölçüleri aşan bir kudretle geliştirmiş, yepyeni ve garip ürperişler dolu şiir üslûbu yıllarca taklit olunmuştur. Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Muhip Dıranas üstündeki etkileri ile ayrıca 1940’tan sonra gelişen Yeni Şiir akımlarına öncülük yapmıştır. Boğuntu, hafakan, burkuntu, tedirginlik gibi 1955’ten sonra moda olan şiir temalarını ilk kullanan ve bunları bir çeşit yaşama cinneti hâlinde veren şairimizin de Necip Fazıl olduğu görülmektedir.”

M. ÂKİF İNAN

“Orhan Veli ve arkadaşlarının sürdürdüğü Garip şiirine karşı olarak gelişen akım üzerinde Necip Fazıl etkisi çok büyüktür. İkinci Yeni gerek onun getirdiği sesten ve gerekse insanın içine ve dolayısıyla topluma ve onun geçirdiği krize açılan şiirden büyük ölçüde yararlanmıştır. Yeni şiirin en belli başlı özelliği olan, sarsıntı geçiren, değer ölçüleri allak bullak olmuş insan ve onun psikolojik hâlleri, şuur altı sayıklamaları, bizde kaynağını hep Necip Fazıl’da bulmuştur.”

TAHA AKYOL

“ Acısını, onun çektiği bir muazzam ıstıraba, bugünkü Türk nesilleri olarak biz çok şeyler borçluyuz. Dayanılmaz fikir ve aksiyon çilesini o çekti ama biz, sayıları elliye ulaşan büyük bir eser külliyatına kavuştuk. Sadece bu mu? Hayır! CHP diktatörlüğünün en ceberrut devrinden başlayıp ömrünün sonuna kadar «bir derecelik inhiraf göstermeksizin» devam eden bir mücadele örneği…”

ÜSTADIN FİKRİYATININ ÖZETİ BU KİTAPTA

Dr. Yasin Beyaz, objektif bir araştırma pratiği olarak kaleme aldığı Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası kitabında, üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet girişiminde bulunarak büyük bir cesaret örneği göstermiş. Arif Akçalı yazdı..

Üstad Necip Fazıl Kısakürek hakkında kaleme alınmış her yazının, her kitabın bende uyandırdığı heyecanı gizleyecek değilim. İlk gençlik yıllarımızın kudüm ve neylere karışan ezgileri arasında üstadın bambaşka bir yeri, sesi ve öznesi vardı. Bu farklılık, zaman içerisinde üstada duygusal yaklaşımın dışında, düşüncelerini anlamaya yönelik zorunluluğu da beraberinde getirdi. Bu zorunluluğu belki o yaşlarda idrak edebilecek melekeden yoksunduk, ancak üstadın bir memleket klasiği haline gelen şiirlerinden yol bularak, külliyatının ne kadar kıymetli olduğunu o çağlarda dahi hissedebiliyorduk.

Üstad Necip Fazıl Kısakürek, şüphesiz sadece yirminci yüzyılın değil, bütün bir Türk edebiyatının en önemli mütefekkir ve şairlerinden biri olarak literatürdeki yerini fazlasıyla hak etmiştir. Onun düşünce teknesinde ete kemiğe bürünen eserlerini sadece yüzünden okuyanlar bile derinden etkilendiği gibi, özellikle yeni neslin dimağında bir vicdanın sesi olarak sürekli yankılanmıştır. Öyle ki, üstadın Cumhuriyet sonrası Türk düşüncesinde aksiyoner bir kimlik olarak, İslâm anlayışına münhasır kıldığı “Büyük Doğu” mefkûresi, özellikle gençlerin omuzlarında bir vebal olarak durmaktadır.

Tam da bu noktada Dr. Yasin Beyaz’ın kaleme aldığı, İşaret Yayınları’ndan çıkan Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası isimli çalışma, üstadı; edebiyat, toplum, din ve siyaset ekseninde değerlendiren müstakil bir gayret olarak göze çarpıyor. Öncesinde doktora tezi olarak, Nesir Yazılarına Göre Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası ismiyle hazırlanan çalışma, genişletilmiş, toplu bir Necip Fazıl fikriyatının özeti halinde önemli bir boşluğu kapatıyor. Zira üstad hakkında hazırlanmış müstakil çalışmalarda, üstadın düşüncesi biçimsel olarak belki üç-beş sayfada aktarılabiliyordu. Bunun yanında söz konusu çalışmalarda üstadın yaşadığı dönem içerisinde özellikle Büyük Doğu’larda kaleme aldığı edebiyat, toplum, din ve siyaset üzerine yazılar, dağınık bir şekilde ve fakat zaman içerisinde toparlanarak kitaplaşıyordu.

Başyücelik Devleti çevresinde toplum tasavvuru

Necip Fazıl’ın Düşünce Dünyası’nda Dr. Yasin Beyaz, va’zedilen konunun daha iyi anlaşılması noktasında, öncelikle üstadın çocukluğu ve çevresi, öğrenim hayatı, yayın hayatına girişi, Babıâli, çalışma hayatı olmak üzere kısa bir biyografisini sunarak işe koyulmuş. Birinci bölümde, üstadın sanat ve edebiyat anlayışı ekseninde özellikle bazı şahıslar üzerine Büyük Doğu’larda yayınlanan Edebiyat Mahkemeleri kayıt altında tutularak; Tevfik Fikret, Mehmed Akif Ersoy, Yahya Kemal ve Nurullah Ataç ekseninde dönemin edebiyat düşüncesi karşısında kendi düşüncelerini aktarmış. Dil konusunda ise Türk alfabesinin gelişimi, İslâm alfabesi karşısındaki durumu, oluşturmaya başladığı lügat, edebiyatta dil ve sadeleştirmeye bakışı kaynaklar taranarak aktarılmış. İkinci bölümde, toplum, eğitim ve din anlayışı üstadın İdeolocya Örgüsü temel alınarak, Büyük Doğu ve diğer mevkuteler taranarak, sıralamaya dâhil edilmiş. Şüphesiz üstadın dönemin şartları içerisinde bir alternatif olmak üzere Başyücelik Devleti ideali ve İdeolocya Örgüsü paralelinde bir devlet nizamı ortaya koymuş olması başlı başına bir hadise teşkil etmiştir. Zira o güne kadar bu anlamda bir devlet nizamnamesi ortaya  koymuş ikinci bir isim yoktur. Öyle ki İdeolocya Örgüsü, toplum temelinde örgütlenişin, a’dan z’ye oluşturulması düşünülen sosyal, iktisadî, edebî hayat unsurlarının lif lif dokunarak örgüleştirildiği bir ‘anayasa’ prototipi olarak dikkatleri çekmektedir. Mütefekkir Salih Mirzabeyoğlu’nun ifadesiyle üstad, “Beş asırlık tarih dilimimizle birlikte çağımızın nabzını yakalayan ve ideali aramayla toprağa bağlanma arasındaki bir berzahta kıvranan insanoğlunun oluş ıstırabını hakikatin hakikatine nisbetle heykelleştiren adam”dır.

Bu ayrıntıyı iyi çözümleyen Dr. Yasin Beyaz, üstadın bir fikir olarak sonuna kadar savunduğu ve bağlı kaldığı İslâm düşüncesi merkez olmak üzere, Başyücelik Devleti çevresinde toplum tasavvuru ve Türk tarihine yeniden yaklaşan düşünce yazılarını tasnife tabi tutuyor. Doğu, Batı, Büyük Doğu düşüncesi, ütopik toplum tasavvuru olarak başlıklandırdığı bu bölüm, Hz. Muhammed (s.a), İslâm düşüncesi, tasavvuf ve ahlak; bunlara bağlı olarak da eğitimin temel sorunları, kültür anlayışı konularına münhasır üstadın geniş açıklamalarını Başyücelik Devleti iradesine bağlı olarak açıklamaya gayret ediyor.

Üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet

Yazarın, üstadın siyaset anlayışını özetlemeye çalıştığı üçüncü bölüm, öyle sanıyorum ki çalışmanın en renkli kısmını oluşturuyor. Üstadın 1943 yılından başlayarak, CHP, DP, AP, MSP, CKMP, MÇP ve ANAP (kısmen) olmak üzere aşağı yukarı kırk yıllık zaman diliminde; İdeolocya Örgüsü çerçevesinde oluşturulmak üzere, İslâm düşüncesinin sol grup ve partiler karşısında bir alternatif oluşturma gayretinin özeti olarak okunuyor. Necip Fazıl Kısakürek, CHP başta olmak üzere, (ki bu partiye milletvekili olmak üzere başvuruda da bulunmuştur) devrin hemen bütün partileri ve liderleri ile doğrudan veya dolaylı olarak bir ünsiyet kurmuştur. Özellikle Adnan Menderes ile ilişkisi, 27 Mayıs ihtilali sonrası yaşanan toplumsal travma, üstadın eserlerine de yansımış olması bakımından dikkat çekicidir.

Dr. Yasin Beyaz, objektif bir araştırma pratiği olarak kaleme aldığı eserinde, üstadın kırk küsur yıl süren düşünce yolculuğuna dair derli toplu bir özet girişiminde bulunarak büyük bir cesaret örneği göstermiştir. Yukarıda da ifade ettiğim gibi üstadın özellikle şiirlerinden, tiyatro eserlerinden başlayarak bir hayranlık tutulmasının mevcudiyeti karşısında; üstadın fikriyatı ve toplum tasavvuru konusunda kelamdan pek nasibini alamamış sözkonusu hayran kitlesinin bu noktada yetersizliği bilinen bir gerçektir. Bu gerçekliği gördükten sonra, üstadın düşünce dünyasına eğilen ve toplu olarak özet girişinde bulunarak önemli bir çalışmayı nihayete erdiren Dr. Yasin Beyaz, bir bakıma tartışmaya açık noktaları da çalışmasına almaktan çekinmemiştir. Örneğin, önsözde belirtilen, “Akif’in sahip olduğu İslâmî entelektüel birikim ve perspektif, Necip Fazıl’da yoktur.” cümlesinin içerisi doldurulmuş değil. Yine önsözde, “Necip Fazıl, demokrasiyi CHP ve Tek Parti iktidarının ortadan kalkması için ister.” cümlesiyle beraber, üstadın 1960 ve 1980 darbelerine bakışı da yine tartışmalı konular arasında yer almaktadır.

Geniş bir bibliyografya ile uzun bir zamana yayıldığı belli olan çalışma, üstadın fikriyatını temel prensipleriyle yakından tanımak isteyenler için önemle dokunmuş bir kumaş hüviyetinde. Üstad Necip Fazıl Kısakürek, şüphesiz iman ve aksiyon hamlesinin Cumhuriyet sonrası Türkiyesindeki tek isim. Özellikle İslâm’a muhatap anlayışın örgüleştirildiği ve aksiyon hamlesinin fikir hamuruyla yoğrulduğu Büyük Doğu düşüncesi, İslâm ve Türkiye ilişkisinde, merkezde açtığı bir gediğin sura tırmanan bayraktarı olarak okunmayı ve anlaşılmayı bekliyor.

KAYNAK: Üstadın fikriyatının özeti bu kitapta (dunyabizim.com, 31 Ekim 2013).

Üstad Necip Fazıl ne bir müfessir, ne de bir fakihti. Lakin milletin bütün bunlardan mahrum olduğu bir zamanda Mütefekkir kimliğiyle zuhûr etti, iman, ibadet ve ahlak alanına hapsedilen İslam’a yol açtı. Onun eşya ve hadiselere yeniden tatbikinin nasıl olacağını gösterdi. Büyük Doğu üst başlığında, Müslümanların bu çağda iman, fikir, hareket, ahlak ve hukuk tasavvurlarının nasıl olacağını telif etti; İdeolocya Örgüsü’nü de buna başeser yaptı. Bu milletin çocuklarına yeniden nasıl Ebussuud çapında âlimler olabilecekleri noktasında yol haritası çizdi.

Üstad, Allah Rasulü’ne صلى الله عليه وسلم” Çöl Bedevisi” denildiği bir zamanda, “Topuğunu bir kerecik öpebilmiş kum tanesi olsaydım.” diyerek O’na صلى الله عليه وسلم aidiyetten daha büyük bir şeref ve O’nun صلى الله عليه وسلم davasına hizmetten daha onurlu bir vazife tanımadığını ilan etti.

Üstad, “Biricik meselem, Sonsuz’a varmak.” dedi. “Gençliğe Hitabe” bu işin kitap çapında izaha muhtaç bir metnidir. Hatipte konuşmak, muhataplarda ise dinlemek esastır. Lakin bu esasiyet duvarlara değil, yüreklere levhalar asmak için olmalıdır. Gençliğe Hitabe’yi anlama cehdimizi Ahiret sermayemiz olur gayesiyle sizinle paylaşmak istedik. Doğrular Allah’a ve Rasulü’ne kusurlar ise beşere aittir.

KAYNAK: Kitaplar (ihsansenocak.com, 19.09.2019).