Necil Kâzım Akses

Müzisyen

Doğum
06 Mayıs, 1908
Ölüm
16 Şubat, 1999
Burç

Besteci (D. 6 Mayıs 1908, İstanbul – Ö. 16 Şubat 1999, Ankara). İlkokulda keman, ortaokulda viyolonsel öğrendi. Lise yıllarında bir taraftan da Darülelhan’a devam ederek Cemal Reşit Rey’den armoni dersleri aldı. İlk beste denemelerini on dört yaşında viyolonselle teksesli olarak yaptı. İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun olduktan sonra (1926) müzik çalışmalarını ilerletmek üzere Viyana’ya gitti. Viyana Devlet Müzik ve Temsil Akademisi'nde Joseph Marx'tan armoni, kontrapunto, füg ve kompozisyon, Kleinecke'den viyolonsel dersleri aldı. Viyana Akademisi'nin yüksek lisans derslerini sürdürürken, Prag Devlet Konservatuarı’na da kaydoldu. Josef Suk ile yüksek kompozisyon ve Alois Hába ile mikrotonal müzik çalıştı.

1934’te yurda döndüğünde, Cemal Reşit Rey, Hasan Ferit Alnar, Ulvi Cemal Erkin ve Adnan Saygun’la birlikte "Türk Beşleri" olarak anılan topluluğun içinde yer alarak çok­sesli Türk müziğini geliştirme ve ku­rumlaştırma çalışmalarına girişti. 1935’te Alman besteci Paul Hindemith ile birlikte Ankara Devlet konservatuarı’nın kuruluş çalış­malarına katıldı ve bu okulda besteleme öğretmeni oldu. 1939’da Halkevleri’nin 7. Kuruluş yıldönümü nedeniyle gerçekleşen müzik festivalinde verilen bir konserde Akses’in Çiftetelli adlı eseri seslendirildi. 1938-39’da askerliği sırasında ilk taslaklarını yazdığı Ankara Kalesi, Senfonik Tarih (1942) adlı eseri Ankara’da Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Berlin’de Berlin Şehir Orkestrası tarafından seslendirildi ve Avrupa’da plak yapıldı. Bu eser, yurtdışında plağa alınmış ilk Türk yapıtı olma özelliğini kazandı.

Akses, 1948'de Konservatuar müdürlüğü, 1949'da Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü yaptı. Kültür ataşesi olarak Bern'de (1954) ve Bonn'da (1955-57) bulundu. 1958-60 yıllarında Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü oldu. 1971'de yeniden aynı görevi üstlendi. Hükümetin değişmesi ve yeni kültür müsteşarı ile anlaşamaması üzerine 1972'de kendi isteği ile emekli oldu. 1985 yılında profesörlük unvanı alan besteci yaşamının son dönemlerine dek Ankara Devlet Konservatuarı'nda kompozisyon dersi verdi.

Daha çok büyük senfonik formların yaratıcısı olarak tanınan Necil Kâzım Akses, bestelerinde temel ritim ve ezgiler sürer­ken başka enstrüman gruplarının farklı tempolarla müziğe katıldığı rastlantısal mü­zik tekniğine de başvurdu. Klasik Türk müziği makamlarını, halk müziğinin ritmik ve melodik elemanlarını yoğun bir orkestra­lama ve sağlam bir biçim duygusu ile kullandı. Büyük senfonilerini, Melih Cevdet Anday, Orhan Veli, Cahit Külebi gibi Türk şairlerinin eserleri üzerine bestelediği liedleri, büyük korolu yapıtları 1960’lardan sonra ortaya koydu.

Akses, ilk defa Devlet Sanatçılığı unvanının verildiği 1972 yılında, bu unvanın verildiği on bir kişiden biri oldu. Atatürk’ün ölümünün 100. Yıldönümü için 1981’de yazdığı Barış için Savaş başlıklı senfonik şiir, Atatürk Sanat Armağanı’nı aldı. 

BAŞLICA ESERLERİ:

Prelüd ve fügler (1929), Beş piyano parçası (1930), Alleg­ro Feroce (1930), Poem (1930), Piyano Sonatı (1930), Flût-Piyano Sonatı (1933), Üç Poem (1933), Mete (bir perdelik ope­ra, 1934), Çiftetelli (orkestra için senfonik dans, 1934), Şiir ve Müzik (1935), Minya­türler (1936), Sophokles'in Antigone oyunu için müzik(1936), Sophokles'in Kral Oidipus oyunu için müzik (1936), Julius Caesar için müzik (1936), Konservatuvar Marşı (koro ve orkestra için U. Cemal Erkin ile birlikte, 1940), Ankara Kalesi (senfonik şi­ir, 1942), Yaylı çalgılar için üçlü (1945), Poem (çello ve orkestra için, 1946), Yaylı çalgılar için dörtlü (1946), Eşliksiz çoksesli koro kompozisyonlan (1947), Timur (ope­ra, tamamlanamadı, 1956), Eskilerden İki Dans (1960), On piyano parçası (1946), On türkü (eşliksiz karma koro için, 1964), Portreler (1965), Senfoni (No. I, 1966), Konçerto (1969), Itri'nin Nevâ-Kâr'ı üze­rine Scherzo (büyük orkestra için, 1970), Yaylı çalgılar için dörtlü "Ağıt Kuartet" (1971). Cumhuriyet'in 50. yıl marşı (1973), Sesleniş (1973), Senfonik destan (1973), Sololar geçidi (Timur operasından, 1974), Şiirlere müzik (1975), Bir divandan gazel (1976), Viyola konçertosu (1977), Capriccio (1977), Yaylı çalgılar orkestra­sı için senfoni (1978), Yaylı çalgılar için dörtlü (1979), 3. Senfoni (1979-80), İdil (solo viyolonsel ve orkestra için, 1980), Barış için savaş (senfonik şiir, 1981), İs­tanbul'a gönül veren ozanlar (çoksesli ko- ro için, 1983), 4. Senfoni (1983).

HAKKINDA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 1, s. 90-92, 1974), Büyük Larousse (c. 1, s. 292-293, 1986), Cemil Yener / Müzikte Kim Kimdir? (1987), Ana Britannica (c. 1, s. 285, 1987), GH Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi (c.1, s. 80-81, 1993), Evin İlyasoğlu / Necip Kazım Akses: Minyatürden Destana Bir Yolculuk (1998), Vural Sözer / Müzik Ansiklopedik Sözlük (2005).

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör