Mutasavvıf
(D. 1810, Mısır – Ö. 1889, Istrumça). Üçüncü Devre Melâmîliğinin kurucusu ve
Nakşî-Melâmî şeyhlerindendir. Yedi yaşında Câmiü’l-Ezher’de Şeyh Hasan
Kuveysî’den ilk eğitimini aldı. 1830’da Ezher Üniversitesindeki öğrenimini
tamamladı. Yanyalı Şeyh Ahmed Efendi ile birlikte Yanya’ya gitti. Burada
Nakşibendî şeyhi Yusuf Efendi’ye bağlandı. Daha sonra Mekke’ye gitti. Buradaki
tasavvufî çevrelerle tanıştı ve Şeyh Ömer Abdürresul’den hadis öğrenimi gördü.
Mekke’de Şeyh İbrahim Şemeragî ile tanışarak Helavetî-Üveysi, Yesevî, Ekberî ve
Bayramî tarikatlarından icazet (yeterlilik) aldı. Buradan Mısır’a döndü ve ilk
hocası Kuveysî ile görüştü. Onun tavsiyesiyle Anadolu’ya döndü ve tasavvufî
irşat (Hak yolunu gösterme) çalışmalarına başladı. Antalya’dan başlayarak
Anadolu’nun birçok beldesini gezdi. Daha sonra Rumeli’ye giderek Gelibolu,
Selânik ve Serez’e uğradı. Serez’de kendisine teklif edilen müderrislik
görevini kabul ederek bir müddet burada kaldı. Daha sonra Üsküp / Koçana
Medresesinde müderrislik göreve devam etti. 1843 yılına kadar Üsküp ve
Koçana’da kaldı. Üsküp’te Nakşibendî şeyhi Kazanlı Abdülhalik Efendi’ye
bağlandı. 1850’de ziyaret ettiği İstanbul’dan dönüşünde Prizren’e yerleşti. Bu
tarihten itibaren Melâmî neşvesi üzere tasavvuf dersleri verdi. 1886 yılında
kalabalık bir kafileyle hacca gitti. Ölünceye kadar Rumeli’de yaşadı.
ESERLERİ:
Vâridât
Şerhi (yay. haz. M. Fazlı Güvenç, 1982;
Mahmut S. Bilginer-H. Mustafa Varlı, 1994), Notkütatü’l-Beyân (yay. haz.
Baki Yaşa Altınok, 2000), Ezan-ı Muhammedî Şerhi, Mürşidü’l-Uşşâk, Risâle-i
Sâlihiyye (Son üç eser M. S. Bilginer-H. M. Varlı’nın hazırladığı Vâridat
Şerhi’yle).
KAYNAK:
Hasan Afşın Can / “Noktatü’l-Beyan” (Özlenen Fank, sayı: 54, 2001), İhsan
Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
