Halk
filozofu (D.1911 [R.1327], Alaca köyü / Erzurum – Ö. 1989, Erzurum). Öğrenimini
Erzurum’da mahalle mekteplerinde yaptıktan sonra feyizlerini (manevi aydınlık);
Sebilürreşat dergilerinden, Müftü Sadık Efendi’den, Ahmet Şirani
Hazretleri gibi zatlardan alarak yetişti. Ermeni zulmünden ağır yaralı olarak
kurtuldu. Asıl mesleği hattatlık olmakla birlikte, kendisini yetiştirerek, bir
halk filozofu ve bir “ayaklı kütüphane” gibi çevresindekilerin bilgilenmesine
büyük katkılarda bulundu. Ölümü üzerine Necmettin Turinay, Fatin Sezgin, M.
Çetin Baydar, Feyyaz İbrahimhakkıoğlu, Şahin Uçar, Bekir Soysal, Yavuz Akpınar,
H. Ali Kasır, Nurullah Genç ve oğlu Dr. Ali Gürcan tarafından hakkında yazılar
yazıldı. Özellikle tarih üzerindeki görüş ve düşünceleri öykü yazarı Mustafa
Kutlu tarafından Siyasi Tarih Üzerine Konuşmalar adılı bir kitapta
toplandı.
“Tarihte
beğendiği, sevdiği, büyüklerde, meşhurlarda nirengi noktası olarak hep mertliği
esas alırdı. Beğenmiş olduğu en büyük komutanlar, Hazreti Halid Bin Velid,
Tarık Bin Ziyad, Selahaddin-i Eyyubi ve Kartaca ordularının başkomutanı Anibal
idi. Beğenmiş olduğu İslâm âlimlerinin başında yukarıda değindiğimiz gibi,
İmam-ı Azam, İmam-ı Gazali ve Muhyittin-i Arabi gelirdi. ‘İbn-i Arabi’ şeklinde
tabir etmiş olduğu Muhyittin-i Arabi Hz.’ni hiç dilinden düşürmezdi. Devrimizin
büyüklerinden en çok beğendikleri Âkif, M. İkbal, Cemaleddin Afgani ve Eşref
Edip idi. (…) ‘Hüseyin Avni’yi kader arkadaşlarından üstün kılan en
önemli özellik, bir daha mebusluğa tenezzül etmeyişidir’ derdi.” (Mustafa
Kutlu)
“O tarihin küf tutmuş eski sayfalarından
çekip aldığı çok canlı tablolarıyla, zamanın ve nesillerin dışında bir fikir ve
düşünce dünyası tesis etmeyi çok iyi biliyordu. Geçmişin de tıpkı gelecek gibi
dinamik, öğretici, canlı bir uzviyet olduğunu bu halk mütefekkirinden
öğreniyorduk.” (Mustafa Çetin Baydar)
HAKKINDA: M. Sıtkı Aras / Erzurum’un Manevî Mimarları
(1996).
