Eğitimci, yazar. 1939, Divriği / Sivas doğumlu. Sivas Öğretmen
Okulunu bitirdikten sonra (1957) kısa bir süre ilkokul öğretmenliği yaptı.
İstanbul Çapa Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümünü bitirdi (1961), lisans
eğitimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde tamamladı.
Sırasıyla öğretmen okulu öğretmenliği (1961), ortaokul öğretmenliği ve
müdürlüğü (1963), lise müdürlüğü (1980), Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği
(1982), başmüfettişliği (1988) ile Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu
üyeliği ve başkan yardımcılığı (1994) görevlerinde bulundu. Akademik bir
heyetle birlikte ABD’ye giderek Georgio ve Arizona eyaletlerinde, ilkokuldan
üniversiteye kadarki eğitim kurumlarında (1997) incelemelerde bulundu. 1998
yılında emekliye ayrıldı.
Mesleki çalışmalarının yanı sıra yerel tarih, Osmanlı tarihi,
eğitim tarihi, edebiyat ve folklor alanlarında çeşitli araştırmalar ve arşiv
çalışmaları yaptı, makaleler yazdı. 1973 Zonguldak İl Yıllığı’nın “Zonguldak
Tarihçesi” bölümünü yazdı. ABD gezisi gözlemlerini “ABD Georgia ve Arizona
Üniversiteleri İnceleme Gezisi Raporu” başlığıyla Çağdaş Eğitim dergisinde
(1997), “Tarihe Yerleşen Hayal: Uzun Mehmet” başlıklı makalesini de Tarih
ve Toplum dergisinde yayımlandı. Ayrıca pek çok dergide yayımlanmış makaleleri
vardır. 1969 ve 1971 yıllarında Ali Naci Karacan Armağanı Büyük Ödülünü, 1985
yılında Anadolu Derebeylerinden Köse Mustafa Paşa Hanedanı adlı eseri
ile Sedat Simavi Vakfı Sosyal Bilimler Ödülünü kazandı.
“Sakaoğlu, Köse Paşa Hanedanı gibi yerel ailelerin halkla
merkezi yöneticiler arasında tampon görevi yaptığını ve ‘ahalinin’ bütün
zulümlerine rağmen yerel hanedana mensup yöneticileri dışardan gelenlere
yeğlediğini ileri sürüyor. ‘Devlet sağan, halk sağılan olageldiği için
devletten yana olan halkın gözünde, halktan yana olan devletin gözünde
zalim’dese de, anlattığı öykü, bu ilişkilerin ne kadar karmaşık ve girift,
statü ve kimliklerin ne kadar değişken ve geçişken olduğunun kanıtı. Çalışmanın
en ilginç yanı, dantel gibi işlenmiş ve bir polisiye diziyi aratmayacak bir
öykü yoluyla bu ilişkilerin karmaşık ve girift yapısını, geçişkenliğini, ve
‘kanuni’ olanla ‘kanunsuz’ addedilenin aynı bütünün parçası olduğunu göstermesi.
Sakaoğlu, merkezi yöneticiler, ayan, yerel yöneticiler, yerli halk ve eşkıya
arasındaki “danışıklı dövüşü” örneklerle gözümüzün önüne seriyor. Örneğin, bir
yerel yöneticinin bir eşkıyaya, bir eşkıyanın bir paşaya, ‘defter çalığı’ bir
yeniçeri veya ‘levendat haşaratının’ yerel yöneticiye dönüşebildiğini
görü-yoruz. Yerli ahalinin yazdığı dilekçeler, onların yerel yöneticilerin
birbirleriyle ve devletin ayanlarla yaşadığı çatışmaları kendi haklarını
savunmak için nasıl kullandıklarını gösteriyor.” (Leyla Neyzi)
ESERLERİ:
İNCELEME-ARAŞTIRMA: Çeşm-i Cihan Amasra
(1966), Türk Anadolu’da
Mengücekoğulları (1971, Ali Naci Karacan
Armağanı), Divriği’de Ev Mimarisi (1978), Anadolu Derebeylerinden
Köse Mustafa Paşa Hanedanı (1983), Anadolu Derebeyi Ocaklarından Köse
Paşa Hanedanı (1984, Tanzimat’tan Cumhuriyete Tarih Sözlüğü (1984), Tanzimat
Tarihi Sözlüğü (1985), Amasra’nın Üç Bin Yılı (1987), Osmanlı
Eğitim Tarihi (1990), Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi (1991), Atatürk
Düşüncesi ve Gençle-rin Soruları (Reşat Kaynar ile, 1995), Osmanlı
Kentleri ve Yabancı Gezginler (1996), Bu Mülkün Sultanları / 36 Osmanlı
Padişahı (1999), Binbir Gün Binbir Gece-İstanbul’da Eğlence
Hayatı Tarihi (Nuri Akbayar ile 2000), Osmanlı Dünyasından Yansımalar
(2000), Osmanlı’da Zenaatten Sanata I-II (Nuri Akbayar ile, Esnaf ve
Zenaatkârlar, 1999; Sanatlar ve Sanatkârlar, 2000), Avrupa Yolunda Bir
Padişah: Sultan Abdülmecid (Nuri Akbayar ile, 2002), Tarihî Mekanları
Kitabeleri ve Anıları ile Saray-ı Hümayun-Topkapı Sarayı (2002), Derinin
Anadolu’da Bin Yıllık Tarihi (Nuri Akbayar’la, 2002), İstanbul’un Tarihi
Kimliği (2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi (2003), Türk
Anadolu’da Mengücekoğulları (2005).
DERLEME: Atatürk Düşüncesi Sorular ve Konferanslar (Reşat
Kaynar ile, 1996).
ÇEVİRİ: Duru Tarih (Bostanzâde Yahya’dan, 1978), Dürr-i
Meknun (Yazıcıoğlu Ahmed Bîcan’dan, 1999).
KAYNAK: Yurt Ansiklopedisi (c. 8, 1982-83), Vitrindekiler
(Cumhuriyet Kitap, 7.1.1999), Leyla Neyzi / Devlete Eşkıya, Halka Evliya
(Cumhuriyet Kitap, 28.1.1999), Osman Köker / İki Şehrin Hikâyesi (Virgül, sayı:
17, Mart 1999), Bu Mülkün Sultanları: 36 Osmanlı Padişahı (Virgül, sayı: 26,
Ocak 2000), İhsan
Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
