Eğitimci, yazar. (D. 1927, Pazarören / Kayseri - Ö. 1997, İstanbul). Şair ve yazar Mehmet Başaran'ın eşi. Bir toprak davasından cezaevine düşen babası içerde ölünce, zor yaşama koşulları içinde bir çocukluk dönemi geçirdi. Pazarören Köy Enstitüsü ile Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsünü bitirdi. Milli Eğitim Müdürlüğünde memur olarak çalıştırıldı. Talebi üzerine Kaynarca (Kırklareli) Köyü İlkokuluna öğretmen olarak atandı. Daha sonra Balıkesir’in Havran ve Edremit ilçelerinde ilkokul öğretmenliği yaptı. İstanbul Erenköy Kız Lisesinde müdür yardımcılığı görevini sürdürdüğü sırada, başarıları nedeniyle ödüllendirilerek bir yıllığına Londra'ya gönderildi. İngiltere eğitimi üzerine gözlemlerini ve izlenimlerini İmece dergisinde yayımladı. Başarılarla dolu bir meslek hayatı geçirdi. Kızı Deniz’in intiharından yedi yıl sonra akciğer kanserinden öldü. Ölümünden sonra günlüklerinin kanserle savaştığı dönemi anlatan bölümü eşi Mehmet Başaran tarafından Canevimde Mor Isırgan (1999) adlı kitapta toplanarak yayımlandı..
İlk yazısı (Elif Teyze) Köy Enstitüsü
dergisinde çıkmıştı. Yazı, köy kadınının ve kadınlarımızın çilesini dile
getiren çarpıcı gerçekleri sergiliyordu. Başaran’nın bu yazıyla başlayan
yazarlığı “gizli yazarlık” olarak sürmüştü.
”Bir anlamda ‘kanser
günlüğü' olarak da nitelendirebileceğimiz ‘Canevimde Mor Isırgan’, Köy
Enstitüsü mezunu eğitimci Hatun Birsen Başaran'ın ‘anı günlük'lerinden
oluşuyor. Ömrünü aydınlanmaya, ülkesinin aydınlık geleceğine adamış olan
Başaran'ın yaşamının son dönemine (1995 - 97) tanıklık ediyor bu anılar.
Canevimde Mor Isırgan'da bu aydınlık bakışlı insanın yetişme, varolma
koşullarını, yaşadığı sayrılık (hastalık) günlerinin duygu - düşünce dünyasına
yansılarını buluruz. Yaşama duyarlı bakışın anlamını, böylesi dar zamanlarda
yaşanan acıların paylaşıldığı ortamın gerçekliğiyle gözler önüne seren
anılarda; sevginin, dayanışmanın, bağlılığın, adım adım yaşamı soluyuşun ve
doğaya dönüşün duygu yoğunluğunu buluyoruz.”
“H. Birsen Başaran'ın yaşadıklarını, gözlemlerini,
duyumsadıklarını içeren bu günlükleri bir Batılı yazar ya da belli çevrelerden
biri yazmış olsaydı, yer yerinden oynardı.” (Adnan Binyazar)
KAYNAK: Vitrindekiler
(Cumhuriyet Kitap, 4 Mart 1999), Hasan Akarsu / Doğaya dönüşün günlükleri (Cumhuriyet
Kitap, 1 Nisan 1999), Adnan
Binyazar / H.
Birsen Başaran'dan kansere karşı verilmiş bir savaşımın günlüğü (Cumhuriyet
Kitap, 1 Temmuz 1999).
