Hukukçu, şair ve yazar (D. 1880, Erbil / Kerkük / Osmanlı Devleti - Ö. 30 Mart 1962, Ankara). Eserlerinde kullanmamakla birlikte tam adı Mehmet Haşim Nahit’tir. Devlet memuru Mustafa Ebu Bekir Efendi ile Hatice Hanım’ın oğludur. Yazı ve kitaplarında Haşim Nahid imzasını kullandı. İlkokulu bitirdikten sonra, dört yıl Erbil Rüştiyesi (Ortaokulu)‘de okudu. Daha sonra İmare Rüştiye Mülkiyesi’nden diploma aldı. Anadili Türkçeden başka Arapça ve Farsça öğrendi. 30 Haziran 1897’de Musul Emlak Komisyonu’nun Şammara Şubesi geçici aşar (bir tür vergi) ve ihale kâtipliğine atandı. 29 Ağustos 1898’de İmâre arazi komisyonuna geçti. 24 Şubat 1903’te görevinden istifa ederek ayrıldı. 4 Eylül 1905’te Besan Emlak İdaresi Tapu Kâtipliği’ne, 6 Ocak 1907’de İstanbul Emlak Komisyonu Zabıt Kâtiplği’ne atandı. 10 Ağustos 1907’de ikinci derece ile taltif edildi. 13 Eylül 1909’da Emlâk’ın Hazineye devrinden dolayı Emlâk Komisyonu Kalemi adı ile Maliye Hazinesi’ne bağlanması ve unvanı Maliye Emlâk-ı Müdevvere Komisyonu Kalemi Kitabeti’ne dönüştürülmüş, Emlâk Şubesi İkinci Sınıf Emlâk Müdüriyeti Varidat Getiren Emlâk Kalemi’nde görevlendirildi
Nahit Haşim Bey, 1912 yılında
Mekteb-i Hukuk (Hukuk Fakültesi)’u bitirerek Maliye’ye geçti. Kısa bir süre
sonra da İstanbul Emlâk Müdürü oldu. 1923’te “İkdam” gazetesinin Paris muhabirliği görevi ile Fransa’ya gitti.
Oradan Sorbon Üniversitesi’nde sosyoloji (toplumbilim) dersleri gördü. 1924
yılında Dışişleri Bakanlığı’nda hukuk müşavir yardımcılığı yaptı. Daha sonra
Muhtelif Hukuk İşleri Müdürü oldu. 1928’de Cenova Konsolosluğu görevine atandı.
1930’da yayımlanan Fransızca; “Les Symptômes de
Bir süre Bağdat’ta Fransızca profesörü olarak görev yaptı. 1937-38 yıllarında doğduğu topraklar olan Erbil ve Kerkük’ü ziyaret etti. Nahit Haşim Bey, 1915 yılından itibaren “Türk Yurdu” dergisinin yanı sıra “Hakimiyet-i Milliye”, “İkdam”, “Yeni Gün”, “Ulus” ve “Yeni Sabah” gazetelerinde yazı ve makaleler yayımladı. Ekonomik konularda da “İktisâdı Yürüyüş” adlı dergide yazıları yayımlandı. Özellikle “Türk Yurdu”nda (1915-16) yedi bölüm olarak yayımladığı “Irak Türkleri” başlıklı yazı dizisi büyük önem taşır. Irak Türklüğü’nün varlığını ilk kez Türk dünyasına duyuran bu yazı dizisinde Telafer, Erbil, Kerkük, Tuzhurmatu, Kifri, Hanekîn ve diğer Türk yerleşme merkezlerinin tarihi, kültürü, folklor ve gelenekleri ile bölgenin Türkiye açısından taşıdığı siyasi ve ekonomik öneme işaret edilmişti. Nahit Haşim Bey, şiir denemeler de yazmıştı. Nahit Haşim Bey, Kıbrıs davasını ilk savunanlar arasında yer alarak, 1954’te bu konuda eser yayımlamıştır. Milliyetçi ve memleketçi bir kalem sahibidir. Hayati boyunca hiç evlenmedi.
Açığa alınmasından sonra, Haşim Nahit için çok sıkıntılı bir dönem başlamıştı. 1934-39 yılları arasında Paris, Kerkük, Bağdat, Ürdün ve Kahire’de (1937) bulundu. Paris’te olduğu dönemde, Paris Şark Dilleri Enstitüsü’nde Amerikalı diplomatlara Türkçe öğretmenliği yaparken, diğer kentlerde de Fransızca dersler verdi. 1930’lu yılların sonuna doğru Türkiye’yi ziyaret etme olanağı bulan Haşim Nahit’e, devrin Maliye Bakanı Şükrü Saraçoğlu ile Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel yakınlık göstermiş ve Milli Eğitim Bakanlığında kendisine Fransızca çevirmenliği (1939-46) görevi verilmişti. Bu görevden emekliye ayrıldıktan sonra, 1950’li yıllarda Ankara’da bir süre de avukatlık da yaptı. Haşim Nahit, yaşamı boyunca çeşitli dergi ve gazetelerde farklı konularda yazılar kaleme almıştı. Ancak, son dönemlerinde sağlık sorunları yaşamaya başlamış ve 30 Mart 1962’de Ankara Hastanesinde kafa travmasından dolayı yaşamını yitirdi. Hayati boyunca hiç evlenmedi. Kimsesi olmayan Haşim Nahit, Cebeci Asri Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Nahit Haşim Bey, 1915 yılından itibaren “Türk Yurdu” dergisinin yanı sıra “Hakimiyet-i Milliye”, “İkdam”, “Yeni Gün”, “Ulus” ve “Yeni Sabah” gazetelerinde yazı ve makaleler yayımladı. Ekonomik konularda da “İktisâdı Yürüyüş” adlı dergide yazıları yayımlandı. Özellikle “Türk Yurdu”nda (1915-16) yedi bölüm olarak yayımladığı “Irak Türkleri” başlıklı yazı dizisi büyük önem taşır. Irak Türklüğü’nün varlığını ilk kez Türk dünyasına duyuran bu yazı dizisinde Telafer, Erbil, Kerkük, Tuzhurmatu, Kifri, Hanekîn ve diğer Türk yerleşme merkezlerinin tarihi, kültürü, folklor ve gelenekleri ile bölgenin Türkiye açısından taşıdığı siyasi ve ekonomik öneme işaret edilmişti. Nahit Haşim Bey, şiir denemeler de yazmıştı.
Nahit Haşim Bey, Kıbrıs davasını ilk savunanlar arasında yer alarak, 1954’te bu konuda eser yayımlamıştır. Milliyetçi ve memleketçi bir kalem sahibidir. Hayati boyunca hiç evlenmedi. 1959 yılında öldü. Fransızcadan Türkçeye çevirdiği iki eserinden başka kitap olarak yayımlanmış başka eserleri de vardır.
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Türkiye
İçin Necât ve İ’tilâ Yolları (1913,
yeni bas ts, yay. haz. Nemci Uyanık ve Perihan Ata), Üç Muamma: Garp Meselesi, Şark Meselesi, Türk Meselesi
(1921), Les Symptâmes de
ŞİİR: Deliren Esir (1936).
ÇEVİRİ: Haile İçin Kahraman (Ernest Lavisse’den, 1916), Millî İktisadiyât Sistemi (Frederik List’ten, 1927).
KAYNAKÇA: Mehmet Hurşit Dakuklu / Erbil Şairlerinden Haşim Nahit Erbil (Kardaşlık, 14/8-9, Aralık 1974 - Ocak 1975, s.32-33), Ziyat Akkoyunlu - Suphi Saatçi / Irak Muasır Türk Şairleri Antolojisi (1991, s. 114-122), Suphi Saatçi (özetleyen) / Irak Türkleri (Tarih ve Toplum, Haziran 199299, İzzettin Kerkük / Haşim Nihat Erbil ve Irak Türkleri (Türk Kültürü, Mayıs 1995), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (6 cilt, Irak-Kerkük), TDOE - TDE Ansiklopedisi 3 (2003), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2007) - Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013).