İsmail Hüsrev Tökin

İktisatçı, Bürokrat, Yazar

Doğum
14 Mart, 1902
Ölüm
00 Haziran, 1993
Eğitim
Moskova Doğu Üniversitesi
Burç

İktisatçı, bürokrat, yazar (D. 14 Mart 1902, İstanbul – Ö. Haziran 1993, İstanbul ). İlk, orta ve lise öğrenimini İstanbul Avusturya Lisesinde yaptı. 1922-25 yılları arasında Moskova’da Doğu Üniversitesinde öğrenim gördü. Aynı zamanda Moskova Üniversitesi iktisat seminerlerine devam etti. Doğu Üniversitesinde okutman olarak da görev yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra, 1929 yılına kadar bir Alman ihracat firmasının Türkiye temsilciliğinde çalıştı. İş bağlantıları yapmak üzere gittiği Anadolu’da üretim alanlarında köylülerin sosyo- ekonomik durumları hakkında bilgi topladı. Daha sonra Ziraat Bankası adına Kredi Kooperatifleri üzerine araştırmalar yapmak için çıktığı Anadolu gezilerinde çalışmalarını sürdürdü. Topladığı bilgiler, kısmen Türkiye Köy İktisadiyatı kitabına veri oldu. Ayrıca Sümerbank, Devlet Demir Yolları ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunda görev yaptı. 1963’ten itibaren İstanbul Ticaret Odasının genel sekreterliği görevinde bulundu. Bu görevde iken 1973 yılında emekliye ayrıldı.

Tökin, kendisi gibi TKP’den kopan arkadaşları Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör ve Burhan Asaf Belge gibi genç aydınlarla birlikte Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun öncülüğündeki Kadro dergisinin kurucuları arasında yer aldı. Tökin bu dergide; Türkiye’de Derebeylik Rejimi, Türkiye’de Millî Sermaye Hareketi, Şark Vilâyetlerinde Derebeylik, Millî Kurtuluş Devletçiliği, Türk Köylüsünü Topraklılandırmalı Fakat Nasıl? gibi yazılar yazdı. “Mazlum milletler” teorisini temel almakta ve tek parti yönetiminin ideolojisini üretmeyi amaçlayan Kadro, 1932-35 yıllarında çıktı, arkasındaki resmi destek ortadan kalkınca kapandı.

Halkevleri’nin de öncülerinden olan İsmail Hüsrev Tökin’in bazı yayınları Türk Mason Derneği tarafından yayımlandı. İlginç bir şahsiyet olan Tökin’in ilgileri arasında Mevlâna da vardır. Mevlâna’da Yokoluş Felsefesi başlıklı yazısında şöyle der: “Mevlâna’da gaye, bir olmak, bir bulmak, bir bilmek değildir. O, yolun sonunu bitmekte bulur. Tanrı vuslatına kavuşarak sevgilide yok olmak hedefidir... Vuslat, yok oluşun ancak bir başlangıç kelimesidir.”

Tökin’le son dönemlerinde üç kapsamlı görüşme yapıldı. Bu görüşmelerden ilki, tarihçi Mete Tunçay tarafından beş yıl arayla yapılan iki uzun sohbet olup ikincisi videoya alındı. İkincisi VTR’den Nalan ve Enis Sakızlı’nın Türkiye iktisat tarihi bağlamında yaptıkları görüşme ve video çekimleri; üçüncüsü Mete Tunçay’ın öğrencisi Uğur Dalak’ın doktora tezi için yaptığı mülakattır.

ESERLERİ:

Türkiye’de Zirai Kooperatif Hareketi (1932), Türkiye Köy İktisadiyatı (1934, yeni bas. 1990), Ekonomik Coğrafya (1940), İsmet İnönü ve Şahsiyeti (1946), Türkiye’de Sanayii (1946), İktisadi Durumun Tahlili (1964), Mason Esrarı ve D.’ lerin Manası (1964), Para Değerinin Düşürülmesi Meselesi (1968), Bilgimizin Sınırları.

KAYNAK: Türk Mason Dergisi (Yıl: 14, Sayı: 55, Temmuz 1964), Bülent Ecevit / Siyaset Şiir ve Tasavvuf (Cumhuriyet, 16.8.1975), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (c. 2, 1985), Büyük Larousse (c. 19.1986, s. 11662), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör