Tarihçi, Akademisyen, Ortaçağ
Türk-İslam Tarihi Profesörü , siyaset adamı, X. ve XI. Dönem Trabzon Milletvekili (D. 1914, Soğanlı köyü / Çaykara / Trabzon -
Ö. 17 Ocak 1978, İstanbul). Tam adı Osman Ferit Turan. Baba adı Hasan, anne adı
Şahzene. İlkokulu Çaykara’da, ortaokulu Bayburt’ta, Trabzon’da başladığı lise
öğrenimini Ankara’da bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya
Fakültesinden mezun olduktan sonra (1940) burada asistan olarak göreve başladı.
“On İki Hayvanlık Türk Takvimi” başlıklı tezle doktorasını verdi (1941).
1944 yılında doçent olarak Türk-İslâm Tarihi derslerini okutmaya başladı.
Selçuklu tarihi üzerine araştırmalar yaptı. 1948 yılında Paris’te toplanan
Uluslararası Şarkiyatçılar Kongresi’nde “Selçuklu Türkiye’si Toprak Hukuku”
başlıklı bir bildiri sundu. Paris ve Londra’da araştırma ve incelemeler yaptı
(1948 -50).
1951 yılında profesör olan
Turan, 1954 genel seçimlerinde Demokrat Parti (DP) listesinden XX. Dönem (02.05.1954
- 01.11.1957) Trabzon milletvekili seçildi. 27 Mayıs (1960) döneminde diğer
Demokrat Partililerle birlikte Yassıada’da yargılandı ve on altı buçuk ay
tutuklu kaldı. Çıktığında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ndeki
görevine dönmek istedi; ancak maaşı ödenmesine rağmen derse girmesine izin
verilmedi.
Merkezi Ankara’ya nakledilen
Türk Ocağı’nın genel başkanlığını yapan Turan, aynı dönemde yönetimine
katıldığı Türk Yurdu dergisinde çok sayıda makale yayımlandı. 1964’te, Adalet
Partisi genel başkan yardımcısı olarak siyasete döndü ve ertesi yıl yeniden (XI.
Dönem 27.10.1957 – 27.05.1960) Trabzon
milletvekili seçildi. 1969 yılında politikadan çekildi. 1972’de emekli olduktan
sonra sadece ilmi çalışmalarıyla meşgul oldu. Türk ve İslâm medeniyeti tarihi
alanında yaptığı araştırmalarla adından söz ettirdi.
Prof. Dr. Osman Turan, Osmanlı
hanedanından II. Abdülhamid’in torunu, Nemika Sultan’ın kızı Sâtıa Sultan
(1927- 2003) ile evliydi.
BAŞLICA KİTAPLARI:
Türkiye Selçukluları
Hakkında Resmî Vesikalar (1958),Türkiye’de Manevi Buhran Din ve Laiklik (1964),
Türkiye’de Komünizmin Kaynakları (1965), Selçuklular Tarihi ve
Türk-İslâm Medeniyeti (1965), Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi (2
cilt, 1969), Selçuklular ve İslâmiyet (1971), Doğu Anadolu Türk
Devletleri Tarihi (1973), Vatanda
Gurbet (1980), Türkiye’de Siyasî Buhran’ın Kaynakları (1980).
KAYNAKÇA:
Yurt Ansiklopedisi (c. 10, 1974), Büyük Larousse Ansiklopedisi (c. 23, 1986), İhsan
Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001,
2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas.
2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Nevzat Topal / Prof. Dr. Osman
Turan Hayatı ve Eserleri (2004), Remzi Demir – Doğan Atılgan / Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşeri Bilimlerin Yeniden İnşası- Elli Portre
(2008), TBMM Albümü 2. Cilt 1950-1980 (2010).
