Hacı Râgıb

Mutasavvıf şair (D. 1786, Diyarbakır – Ö. 1848). Tam adı Mehmed Râgıb’dır. Di­yarbakır’da bugün Ocak soyadını taşıyan eski Nakibler ailesindendir. Çağının âlimlerinden sayılan, müftü olan babası ve dedesinden, ayrıca amcasından İslâmî ilimleri öğrendi. Öğrenim görmek üzere ayrıca İstanbul’a (1816) gitti. Bir halk ayaklanması nedeniyle, üçüncü müftülük göre­vini sürdüren babası Mehmed Mes’ûd Efendi Anapa Kalesi’ne sürgün edilince (1818-19), önce Anapa’ya, daha sonra İstanbul’a giderek bağışlanması için çaba harcadı. İki yıl sonra babası ve akrabalarını affettirmeye muvaffak olunca Diyarbakır’a dönerek Hüseyinpaşa Medresesinde müderrislik yaptı. Hacca gitti (1828). Diyarbakır’da bı­raktığı değerli emlâk ve hayratı zamanımı­za kadar kaldı. Bunlardan bazıları Râgıbıyye Medre­sesi, Râgıbıyye Kütüphanesi, Defterdar Câmii ile Dilâverpaşa Köprüsünün onarımıdır. Otuz yaşına gelmeden üç eser kaleme alan Hacı Mehmed Râgıb Bey, şiirlerinin çoğunu Arapça olarak yazdı.

ESERLERİ:

Fi Zikri’l-Müfred ve’l-Cem, Fi Tahkiki Kavleti’ş-Şihâb fi Kavlehü Te’âlâ “Sırât üd-Din En’amte Aleyhim”, Fi Tahkiki’l -İmkân alâ Hüseyniyye, Fî İhtimâtü Lâfzatı Hâzihi-l-letî Fî E-vâ’il’l-Kütüb (1232), Risale-i Siyasıyye (Samsun’da Hüsrev Paşa adına, H. 1232-1233), Anapa Seyahatnâmesi, Fî Tahkiki İbâreti’n-Nass, Fî Tahkîki Tahvii’-Kıble, Risale Fî Tah­kiki Lâfzi Mâzâ, Lûgaz-i bi-İsm-i Şa’ban, Ve Şerhü Zalike’ş-Şerh eyzen, Li-şerhi’l-Mütûn (Usûl ül-Hadis Metni), Risâle fi Lâfzi’l-Müfahham, Şerh-i Lûgaz-i İsm-i Ferezdak li-Kaasım Râsimi’l-Âmidî, Risale fî Tahkiki İba­reti’l-Kuhistânî, Risâletü’n-Nefise fi Alâyıkı’l -Mecâz Mufassalen, Risâle fi Lâmi’t-Ta’rîf, Risale fi Tesbîhâti’t-Tuyûr, Tercümetü’t-Terâcim fi Terâcimi’l-Buhâri, Risale fi Tahkiki’t Târih (1253), Risâletü Mühimme fî Tefsiri’l-Âyât ve Şerh’ül-Ahâdîsi’l- Vâride fî Hakkı’l-Gazâ, Vesîletü’l-Vahy (1258), Risale fî Lâfzi’l-Küfr ve’l-İkfâr ve’t-Tekfir, Kaside-i Şeceriyye (Arapça, babasının sürgün­den kurtulması dileğiyle, 1235), Kasîdetü’r-Ramazâniyye (Arapça), Kasîde-i Bedî’a (Arapça na’at), Münâcât (1250), Arapça 4 Kaside, Risale, Türkçe 2 Kasîde.

HAKKINDA: TDE Ansiklopedisi (c. 3, 1976), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. 1, 1978), TDOE - TDE Ansiklopedisi 4 (2004).