Mimar, yazar (D. 13 Mart 1919,
Aziziye / Erzurum – Ö. 16 Ağustos 2009, İstanbul). İlk kadın mimarımızdır. Tam
adı Mualla Eyüboğlu Anhegger’dir. Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu ile yazar
Sabahattin Eyüboğlu'nun kız kardeşidir. Aziziye’de başladığı öğrenimine
Trabzon’un ardından 1929’da taşındıkları İstanbul’da devem etti. 1942’de Güzel
Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nden mezun oldu. Ardından İsmail Hakkı Tonguç
tarafından Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'ne Yapı Kolu başkanı olarak atandı.
1947 yılında, Ortaklar Köy Enstitüsü'nde çalışırken zehirli sıtmaya yakalanıp
İstanbul'a dönünceye kadar hem Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde çalıştı hem
de Anadolu'nun çeşitli yerlerinde 21 köy enstitüsünün kuruluşuna katıldı. 1947
yılından itibaren arkeolojik kazılarda, koruma kurullarında, tarihi anıtların
onarımlarını yürüten Eyüboğlu, 1948–52 yılları arasında Güzel Sanatlar
Akademisi Mimarlık Bölümü'nde Yüksek Şehircilik ve Tasarı Geometri kürsülerinde
asistanlık yaptı. Aynı yıllarda Efes Antik Kenti’nde ve Yazılıkaya’da Alman ve
Fransız arkeologlarla birlikte hafriyat çalışmalarına katıldı. Orada tanıştığı
Alman Türkolog Dr. Robert Anhegger'le 1958’de evlendi.
1952 yılında Güzel Sanatlar
Akademisi'ne bağlı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'na
raportör olarak atandı. Anadolu'nun çeşitli yerlerindeki şantiyelerde
raportörlük yaptı. Sonrasında İstanbul'da Barbaros Hayrettin Paşa Türbesi'nden
başlayarak, Sultan İbrahim Türbesi, Süleymaniye Arastası, Tabhane Binası,
Ebufadıl Medresesi, Ayasofya Haziresi’nde III. Mehmed Türbesi, II. Selim
Türbesi, III. Murad Türbesi, Ayasofya Şadırvanı ve Kütüphane, Topkapı
Sarayı'nda Has Ahır'ın restorasyonlarında çalıştı. 1959 yılında Rumeli Hisarı'nın restorasyonunda çalışmaya başladı ve
hisar 1971 yılında halka açıldı. 1961-71 yılları arasında Topkapı Sarayı Harem Dairesi'nin onarımını yürüttü. 1973 yılına
kadar Robert Anhegger'in Hollanda Goethe Enstitüsü direktörlüğüne
getirilmesi üzerine, Amsterdam'da yaşadı. Yurtdışında yaşadığı yıllarda Emirgân
Yalısı ve Siyavuşpaşa Köşkü onarımlarını tamamladı. 1973 yılında Robert
Anhegger’in Goethe Enstitüsü'nden emekliye ayrılması ile İstanbul'a döndüler. Kalp
yetmezliği nedeniyle 2209 yılında 90 yaşında hayatını kaybeden Eyüboğlu,
Teşvikiye Camii’nde yapılan törenin ardından Topkapı Merkezefendi Mezarlığı’na
defnedildi.
1983 yılında, Anıtlar Kurumu Rölöve
Bölümü'nden emekli oldu. Topkapı
Sarayı’nda Padişah Evi (Harem) adlı kitabı 1986 yılında yayımlandı. TRT
tarafından 1997 yılında çekilen Harem'in
Gizemi belgeselinde danışmanlık yaptı ve oynadı. 2008 yılında Mimarlığa
Katkı Dalı Seçici Kurul Özel Ödülünü aldı.
KAYNAKÇA: Türkiye Kültür ve Sanat 2010 Yıllığı (2010), İhsan Işık /
Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, c. 6, 2013) - Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2017).