Hacı Arif Bey

Güfte Yazarı, Müzisyen

Doğum
Ölüm

Besteci ve güfte yazarı (D. 1831, İstanbul – Ö. 1885, İstanbul). Eyüp Şer’i Mahkemesi Başkâtibi Ebûbekir Efendi’nin oğlu. İlk derslerini Zekâî Dede’den aldı. Daha sonra besteci Eyyubî Mehmed Bey’den aldığı derslerle müzik beğenisini ve bilgisini ilerletti. Mehmed Bey’in yardımıyla Bab-ı Seraskeriye’ye (1844) memur olarak girdi. Bir süre Mehmed Bey’in Muzika-yı Hümayundaki derslerine konuk olarak devam etti. Sesinin güzelliğini duyan Sultan Abdülmecid, kendisini Mızıka-yı Hümayuna aldı. Burada, sarayın müzik öğretmeni Haşim Bey’den dersler aldı. Sultan Abdülmecid tarafından mabeynci ve cari­yelerin müzik öğretmeni olarak görevlendirildi. Çeşm-i Dilber adlı bir cariyeye âşık oldu. Padişahın izniyle bu hanımla evlenerek saraydan ayrıldı. Çeşm-i Dilber onu terk edip bir tüccarla evlenince, Abdülmecid tarafından serhanende (baş şarkıcı) olarak yeniden saraya alındı ve haremde müzik dersleri vermeye devam etti. Bu defa da cariyelerden Zülf-i Nigâr Hanım’a âşık oldu. Evlenip saraydan ikinci kez ayrıldı. Zülf-i Nigâr kısa bir süre sonra veremden ölünce, besteci Rıfat Bey’in yönetimindeki Saray Fasıl Topluluğuna yeniden serhanende olarak alındı. Yine cariyelerin müzik hocalığıyla görevlendirilen Arif Bey, Pertevniyal Valide Sultan’ın nedimelerinden Nigârnik Hanım’la evlendi. Ömrünün sonuna kadar Nigârnik Hanım’la evli kaldı ve on yıl Sarayda görev yaptı. 1871’de Saraydan ayrılarak, Şura-yı Devlet’te, Beykoz Aşar Müdürlüğünde beş yıl memur olarak çalıştı. Osmanlı-Rus savaşı (93 Harbi) sona erince Abdülhamid tarafından sarayda, Mızıka-yı Hümayunda dördüncü kez görevlendirilerek, kendisine kolağası rütbesi verildi. Arif Bey, ölümüne kadar Mızıka-yı Hümayundaki derslerine devam etti. Kabri Yahya Efendi Dergâhı mezarlığındadır.

Türk müziğinin en büyük bestecilerinden olan Hacı Arif Bey, şarkı formuna yepyeni bir kimlik kazandırdı. Şarkı formlarının kesin kurallara bağlanması, ilk kez onun eserleriyle gerçekleşti ve şarkı türü kesin biçimini aldı. Sekiz zamanlı üç vuruşlu müsemmen usûlünü buldu. Kürdilihicazkâr makamını oluşturdu. Arif Bey’le başlayan musiki ekolüne Romantik Türk Musikisi adı verildi. Şevki Bey, Levon Hancıyan, Zati Arca gibi öğrenciler yetiştirdi. Bestelediği bine yakın eserden, günümüze notalarıyla 337 parçası kaldı. Bunların 327’si şarkıdır. Diğer on eserinin altısı ilâhi, biri tevşih, biri durak, biri beste, biri de yürük semaidir. Abdülmecid tarafından 4. Mecid, İran Şahı Nasıreddin tarafından “Şir ü Hûrşit” nişanlarıyla ödüllendirilen Arif Beyin, Mecmû’a-i Ârifi (1873) adlı güfte mecmuasında, ellinin üzerinde makamdan, bin kadar güfte arasında kendi güfteleri de bulunmaktadır.

KAYNAKÇA: İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Hoş Seda (1958), Vural Sözer / Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi (s. 165-166, 1964), TDE Ansiklopedisi (c. 3, 1976), Mehmet Nazmi Özalp / Türk Musikisi Tarihi (1986), Yılmaz Öztuna / Hacı Arif Bey (1986) - Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi (c. 1, 1990), Büyük Larousse (c. 8, s. 794, 1986), TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 14, 1996), TDOE – TDE Ansiklopedisi 4 (2004), İhsan Işık / Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör